Giáo án môn Ngữ văn 12 tiết 40, 41: Đàn ghi ta của Lor - Ca ( Thanh Thảo)

Tuần 14; Tiết 40 - 41
Ngày soạn : 10\11\2010
Giáo viên : 
ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA
Thanh Thảo
I. Mục tiêu cần đạt :
Giúp HS : - Cảm nhận được vẻ đẹp bi tráng của hình tượng Gar-xi-a Lor-ca.
- Thấy được sự đồng cảm, thương tiếc sâu sắc và nghệ thuật thơ đặc sắc của Thanh Thảo.
II. Chuẩn bị :
	- Giáo án ; Phương pháp : nêu vấn đề, đặt câu hỏi gợi mở.
	- HS soạn bài.
III. Tiến trình lên lớp :
	1. Ổn định lớp ; Kiểm tra sĩ số.
	2. Kiểm tra bài cũ : Đọc thuộc bài thơ «Sóng» của Xuân Quỳnh. Phân tích nỗi nhớ bờ ở sóng và nỗi nhớ trong tình yêu ở nhân vật em.
3. Giới thiệu bài mới : Thanh Thảo là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ. Thơ của ông thường đề cập đến những con người có số phận ngang trái nhưng nhân cách sáng ngời. Trong bài học hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu một tác phẩm của Thanh Thảo viết về nhà thơ Gar-xi-a Lor-ca.
Hoạt động của GV và HS
Nội dung chính
Bổ sung
Đọc tiểu dẫn, nêu những điểm cơ bản về tác giả Thanh Thảo.
- Thanh th¶o ®­îc c«ng chóng ®Æc biÖt chó ý bëi nh÷ng bµi th¬ vµ tr­êng ca mang diÖn m¹o ®éc ®¸o viÕt vÒ chiÕn tranh vµ thêi hËu chiÕn.
- Th¬ Thanh Th¶o lµ sù lªn tiÕng cña ng­êi trÝ thøc nhiÒu suy t­, tr¨n trë vÒ c¸c vÊn ®Ó x· héi vµ thêi ®¹i. Tuy nhiªn «ng muèn cuéc sèng ph¶i ®­îc c¶m nhËn vµ thÓ hiÖn ë bÒ s©u nªn lu«n kh­íc tõ lèi biÓu ®¹t dÔ d·i.
Đọc chú thích về nhà thơ Phê-đê-ri-cô Gar-xi-a Lor-ca (1898-1936).
Nãi thªm: CN t­îng tr­ng siªu thùc:
- trµo l­u nghÖ thuËt ra ®êi vµo nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû XX.T¹o nªn sù kh¸c biÖt víi th¬ cæ ®iÓn vµ th¬ l·ng m¹n ë viÖc thÓ hiÖn vai trß cña c¸i t«i. §ã lµ c¸i t«i cña h×nh t­îng.
- VÒ h×nh thøc: rêi bá h×nh thøc tuyÕn tÝnh th­êng gÆp, chuyÓn sang h×nh thøc næi hay h×nh thøc ©m thanh, ®i vµo cÊu tróc kh«ng gian, kh«ng vÇn, sö dông lèi viÕt tù ®éng ®¶o lén trËt tù cÊu tróc ng÷ ph¸p cña c©u à Kh«ng thÓ chia ®o¹n nh­ c¸c bµi th¬ kh¸c. T¹m chia phÇn ®Ó dÔ t×m hiÓu.
Đọc tác phẩm. Nêu bố cục, tóm tắt ý cho các phần.
: 
I. Giới thiệu
1. Tác giả: Thanh Thảo, tên khai sinh là Hồ Thành Công, sinh năm 1946, quê ở Quảng Ngãi.
- Thuộc thế hệ nhà thơ trẻ thời chống Mỹ.
- Tác phẩm tiêu biểu: (SGK)
- Ông là nhà thơ có nhiều cố gắng đổi mới thơ tiếng Việt.
- Thơ Thanh Thảo quan tâm đặc biệt đến những số phận ngang trái nhưng nhân cách cao thượng như Cao Bá Quát, Nguyễn Đình Chiểu, Ê-xê-nhin, Gar-xi-a Lor-ca,...
2. Bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca”.
a) Nguồn cảm hứng: số phận bi thảm và nhân cách cao đẹp của Lor-ca. Nhµ th¬,ng­êi nghÖ sü ,viÕt kÞch, nhµ ho¹t ®«ng s©n khÊu thiªn tµi cña TBN, «ng mÊt 1936. 38 tuæi. C¸i chÕt cña «ng lµ sù kiÖn quan träng cña TBN, cña TG. thanh Th¶o muèn phôc sinh thêi kh¾c bi tr¸ng ®ã.
- Thể loại: Thơ tự do.Phong c¸ch th¬ t­îng tr­ng siªu thùc.
b) Bố cục: Bài thơ được chia thành ba phần.
+ Phần 1: 6 dòng thơ đầu àH×nh ¶nh Lor-ca, con ng­êi tù do, nghÖ sü c¸ch t©n trong khung c¶nh chÝnh trÞ vµ nghÖ thuËt TBN..
+ Phần 2: {tiếp theo đến dòng 18} (tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy): một cái chết oan khuất gây ra bởi thế lực tàn ác.
+ Phần 3: (còn lại) Niềm xót thương Lor-ca và suy tư về cuộc giải thoát, giã từ của Gar-xi-a Lor-ca.
L biÕt thi ca cña m×nh mét ngµy nµo ®ã sÏ ng¨n c¶n nh÷ng ng­êi ®Õn sau trong s¸ng t¹o nghÖ thuËt nªn d¨n l¹i cÇn ph¶i ch«n nghÖ thuËt cña «ng ®Ó v­¬n tíi. 
Boãc-ghªt, ng­êi ®­îc c¶ ¸c-then-ti-na xem lµ biÓu t­îng cña d©n téc khi «ng ®­îc nhËn gi¶i thëng XÐc-van-tÐt, danh hiÖu cao quý nhÊt cña v¨n häc TBN. 1963, G«m-br«-vich, nhµ th¬ lín ng­êi Ba lan rêi bu-ª-nèt-ai-ret ®Ó ®i ch©u ©u, khi c¸c nhµ v¨n trÎ Ac-then-ri-na ®­a tiÔn th× «ng hÐt lín “ Hìi tuæi trÎ, h·y giÕt chÕt Boc-ghÕt”. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ: H·y biÕt v­ît qua thÇn t­îng ®Ó s¸ng t¹o c¸i míi. Khi søc s¸ng t¹o kh«ng cßn, b¹n ph¶i biÕt lui vµo qu¸ khø ®Ó thÕ sau ®­îc tù do lµm c¸i míi. §õng ®Ó bãng m×nh ®Ì m·i xuèng t­¬ng lai.
TrÇn d©n “ H·y ch«n th¬ míi”
Nền văn hoá Tây Ban Nha được thể hiện cụ thể qua chi tiết nào?
Nh÷ng lÔ héi, phong tôc ®Êu bß tãt trong nh÷ng ®Êu tr­êng ®Ém m¸u víi nh÷ng ®Êu sü anh hïng kho¸c tÊm ¸o mµu ®á ®Ó dô ®èi ph­¬ng.
H×nh ¶nh “ ¸o choµng ®á g¾t” cßn cã ý nghÜa t­îng tr­ng cho ®iÒu g×?
? trªn ph«ng nÒn v¨n ho¸ TBN ®ã, Thanh Th¶o ®· t­ëng t­îng nh­ thÕ nµo vÒ L?
II. Đọc hiểu.
* ý nghÜa nhan ®Ò vµ c©u th¬ ®Ò tõ:
+ Nhan ®Ò:
- C©y ®µn lµ biÓu t­îng cho sù nghiÖp nghÖ thuËt vµ nh÷ng cèng hiÕn cña Lorca. Nã còng lµ biÓu t­îng cho kh¸t väng c¸ch t©n nghÖ thuËt cña Lorca.
 - Lorca lµ h×nh t­îng biÓu t­îng cho kh¸t väng ®Êu tranh v× t×nh yªu tù do, t×nh yªu con ng­êi.
- Lorca lµ h×nh t­îng biÓu t­îng cho kh¸t väng c¸ch t©n nghÖ thuËt.
+ Di chóc: ch«n c©y ®µn: v­ît tréi h¬n nh÷ng g× mµ t¸c gi¶ ®· v­ît qua, chøng tá søc sèng bÊt diÖt cña nghÖ thuËt.
1. Gar-xi-a Lor-ca – nghệ sĩ tự do
- Gar-xi-a Lor-ca được miêu tả trên nền văn hoá Tây Ban Nha:
+ TiÕng ®µn bät n­íc: h×nh ¶nh Èn dô míi mÎ:thÓ hiÖn sù tinh tÕ, mong manh cña tiÕng ®µn míi mÎ, ­íc väng ®æi míi nÒn ©m nh¹c TBN cña nghÖ sü thiªn tµi
+ “Áo choàng đỏ gắt” àhình ảnh này nhắc đến môn đấu bò, một hoạt động văn hoá của Tây Ban Nha.
+ “Vầng trăng”
+ “Yên ngựa”
+ “Cô gái Di-gan”
+©m thanh m« pháng nèt nh¹c« li-la li-la li-la »
àKh¾c ho¹ kh«ng gian mang ®Ëm b¶n s¾c v¨n ho¸ TBN
- « áo choàng đỏ gắt » giúp ta liên tưởng tới cảnh đấu trường, cũng là hình ảnh tượng trưng cho đất nước Tây Ban Nha những ngày chính trường nóng bỏng, ngột ngạt.
 Cuéc ®Êu :
 Lor-ca (Kh¸t väng d©n chñ)-- NÒn chÝnh trÞ ®éc tµi
 C¸ch t©n nghÖ thuËt NT giµ nua.
-> L mong manh ®¬n ®éc
èNổi bật hình tượng Lor-ca – ca sĩ dân gian, ca sĩ đơn độc trong kh¸t väng d©n chñ, kh¸t väng ®æi míi, lang thang « hát nghê ngao » cùng « tiếng đàn bọt nước », cùng với « vầng trăng chếnh choáng/trên yên ngựa mỏi mòn ». 
C¸i chÕt cña L ®­îc miªu t¶ qua c¸c chi tiÕt nµo?
Em hiÓu c¸c h×nh ¶nh “ TiÕng ghi ta n©u” “ TiÕng ghi ta l¸ xanh biÕt mÊy” lµ ntn? NghÖ thuËt g×?
H×nh ¶nh L bÞ ®iÖu vÒ b·i b¾n ®i liÒn víi tiÕng ®µn, mµ ë ®©y tiÕng ®µn kh«ng chØ ®­îc diÕn t¶ b»ng ©m thanh mµ cßn ®­îc diÔn t¶ b»ng mµu s¾c nh­ c¸ch thÓ hiÖn quen thuéc cña c¸c nhµ siªu thùc cho dï trong thùc tÕ, tiÕng ®µn ch¼ng cã mµu s¾c nµo c¶.
2. Gar-xi-a Lor-ca và giây phút bi phẫn nhất
-C¸i chÕt cña L:
+ H×nh ¶nh thùc:“áo choàng bê bết đỏ”
+H×nh ¶nh t­îng tr­ng liªn tôc chuyÓn ®æi c¶m gi¸c qua hÖ thèng ©m thanh vì ra thµnh mµu s¾c, thµnh dßng m¸u ch¶y:
*TiÕng ghi ta n©u; Mµu n©u lµ mµu cña chiÕc ®µn, còng lµ mµu cña ®Êt mÑ: diÔn t¶ nçi buån da diÕt bi th­¬ng.
* TiÕng ghi ta l¸ xanh biÕt mÊy, trßn bät n­íc v¬v tan: tiÕng ®µn cña hoµi niÖm g¾c víi t×nh yªu cña L->Vì tan: §au ®ín v× mét trong hai ng­êi ®· chÕt.
 *“tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”:Sù ®au ®ín tét cïng
à C¸i chÕt cña L: C¸i chÕt bi tr¸ng, ®ét ngét, ®au ®ín, lµ nçi kinh hoµng ®Ó l¹i niÒm th­¬ng v« h¹n ®èi víi TBN, víi TG, víi b¹n ®äc
-àĐối lập:
+ Tự do của người nghệ sĩ và thế lực tàn bạo của phát xít.
+ Tiếng hát yêu đời, vô tư với hiện thực phũ phàng đến kinh hoàng (áo choàng bê bết đỏ).
+ Tình yêu, cái đẹp với hành động tàn ác, dã man.
Phân tích tại sao nhà thơ so sánh tiếng đàn với cỏ mọc hoang?
- Con ng­êi s¸ng t¹o, c©y ®µn s¸ng t¹o ®· chÕt nh­ng s¶n phÈm cña sù s¸ng t¹o Êy m·i m·i tr­êng tån, m·i m·i bÒn v÷ng víi søc sèng nh­ loµi cá mäc hoang
Nãi thªm.HS vÒ nhµ t×m hiÓu
 C¸i chÕt thùc sù cña mét nhµ c¸ch t©n lµ khi nh÷ng kh¸t väng cña anh ta kh«ng ®­îc ai tiÕp tôc, Nh­ng c¸i chÕt ®au ®ín h¬n cña mét nhµ c¸ch t©n cßn lµ khi tªn tuæi vµ s¸ng t¹o cña anh ta ®­îc ®em lªn bÖ thê vµ trë thµnh bøc t­êng kiªn cè c¶n trë sù s¸ng t¹o cña nh÷ng ng­êi ®Õn sau.
gîi lªn sù c¶m nhËn tinh khiÕt, sù ph¶n chiÕu lung linh, võa lµ biÓu t­îng cña sù ch©n thËt, ngay th¼ng, kh«ng chÞu quú gèi tr­íc bÊt c«ng c­êng b¹o, ®ång thêi lµ sù ch©n thµnh, trung thùc víi chÝnh m×nh.
3. Gar-xi-a Lor-ca và tiếng đàn ghi ta bất tử
« không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang”
- Tiếng đàn tượng trưng cho nghệ thuật của Lor-ca. Nó là tình yêu con người, là khát vọng ông hằng theo đuổi. Đó là cái đẹp mà sự tàn ác không thể huỷ diệt
- L chÕt, bÞ vøt x¸c xuèng giÕng ®Ó khi tang, che giÊu téi ¸c. ¤ng n»m ®ã, trë nªn long lanh trong lµn n­íc giÕng, vÇng tr¨ng ®Õn bªn «ng soi tá mÆt ng­êi ®· chÕt cho quª h­¬ng, cho sù håi sinh cña nÒn d©n chñàGiät n­íc m¾t c¶m th«ng, xãt tiÕc
_NiÒm xãt th­¬ng L vµ tiÕc nuèi nh÷ng c¸ch t©n nghÖ thuËt cña L kh«ng ai tiÕp tôc 
+ th­¬ng c¸i chÕt cña mét thiªn tµi.
+Nçi xãt tiÕc hµnh tr×nh c¸ch t©n dang dë : §èi víi l, ®èi víi TBN.
+Nçi buån cña ng­êi nghÖ sü : kh«ng ai thùc sù hiÓu di chóc cña nghÖ sü..
- Suy t­ vÒ phót gi©y gi· tõ câi thÕ cña nghÖ sü thiªn tµi :
+ Mµu b¹c : mµu cña sù trong tr¾ng, tinh khiÕt, biÓu t­îng cña sù trong s¹ch.
+ NÐm l¸ bïa : L¸ bïa mang niÒm tin vµo sù cøu rèi khi nã kh«ng cßn kh¶ n¨ng cøu rçi.
+ NÐm tr¸i tim m×nh kh«ng cßn ®Ëp, vµo lÆng im.
à §Ó cho sù sèng m·i m·i håi sinh, sù s¸ng t¹o vÉn tr­êng tån.Gîi cho ng­êi ®äc sù ng­ìng väng thÊm thÝa.
Đánh giá khát quát về nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
Chuèi ©m thanh ®­îc t¹o ra qua côm tõ li la trë thµnh hîp ©m cña khóc më ®Çu, hîp ©m sau c¸ tÊu khóc, t¹o ra h×nh thøc vÜ thanh cña mét b¶n nh¹c giao h­ëng
III. Tổng kết
- Khắc hoạ thành công hình tượng nghệ sĩ Lor-ca khát khao tự do dân chủ, có ý thức cách tân nghệ thuật, đồng thời bày tỏ niềm cảm thông với bậc tài hoa.
- NghÖ thuËt:
+ CÊu tróc: bµi th¬ lµ mét t¸c phÈm tr÷ t×nh nh­ng cã cÊu tróc tùa nh­ mét t¸c phÈm ©m nh¹c.Dßng th¬ li la li la lµ sù kÕt hîp trùc tiÕp ©m nh¹c víi th¬, ®Æt ë cuèi bµi th¬ nã t¹o ra sù ng©n vang.
+ NghÖ thuËt t­îng tr­ng ®­îc sö dông víi tÇn sè cao: H×nh ¶nh t­îng tr­ng cña ®Êt n­íc TBN lµm bèi c¶nh cho h×nh t­îng L; nh÷ng h×nh ¶nh t­îng tr­ng vÒ kh¸t väng tù do vµ c¸ch t©n nghÖ thuËt cña L.
+ Cã sù kÕt hîp gi÷a tù sù vµ tr÷ t×nh, gi÷a th¬ vµ nh¹c. gi÷a l·ng m¹n tr÷ t×nh vµ bi tr¸ng, ©m thanh vµ mµu s¾c, liÒn m¹ch vµ ®øt qu·ngtrong thÓ hiÖn c¶m xóc.
IV. Củng cố: - Vẻ đẹp của hình tượng Lor-ca qua sự ngưỡng mộ, đồng cảm, tiếc thương sâu sắc của nhà thơ.
- Bài thơ có những nét đặc sắc về nghệ thuật: kết cấu, hình ảnh thơ giàu chất tượng trưng,...
V. Dặn dò: Học bài thơ.