Giáo án môn Ngữ văn 12 tiết 31: Tiếng việt Thực hành một số phép tu từ ngữ âm

GIÁO ÁN GIẢNG DẠY
Tiết 31 
Lớp: 12. Môn: Tiếng việt
 Ngày soạn : 21/9/10
 . 	 
THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 
1. Kiến thức :
 - Phương thức cơ bản trong một số phép tu từ ngữ âm : tạo âm hưởng và nhịp điệu cho câu. Điệp âm , điệp vần, điệp thanh
 - Cảm nhận và phân tích được các phép tu từ ngữ âm trong văn bản , thấy được tác dụng nghệ thuật của chúng
2. Kĩ năng
 - Nhận biết phép tu từ ngữ âm trong văn bản 
 -Phân tích tác dụng cuả phép tu từ ngữ âm phân tích mục đích hiệu quả của phép tu từ 
 - Bước đầu sử dụng được một số phép tu từ ngữ âm trong ngữcản thích hợp
II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH :
1. GV :
Sách giáo khoa Ngữ văn 12 – tập 1.
Sách giáo viên Ngữ văn 12 – tập 1.
Bài tập Ngữ văn 12 – tập 1.
* CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
 - Tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp: thảo luận nhóm, phát vấn, phân tích, diễn giảng, 
2. HS: 
 - SGK, SBT , BÀI TẬP , chuẩn bị baì trước khi đến lớp và phiếu học tập
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 
 1. ổn định lớp( 1 phút) 
 2.Kiểm tra bài cũ ( hình thức vấn đáp)
 - GV nêu câu hỏi và HS thực hiện:	
1- Tác gỉa có cảm xúc như thế nào về hai mùa thu của đất nước?
2- Hình ảnh con người, dân tộc Việt Nam trong chiến đấu được miêu tả như thế nào?.
 3. Giới thiệu bài mới :Bài học sẽ giúp cho HS rèn luyện kĩ năng về việc tích hợp kiến thức đọc văn, phân tích thơ ca . Rèn luyện về kiến thức tiếp nhận thơ ca dựa vào : nhịp điệu và âm hưởng thơ ca, giúp hiểu cách gieo vần , hài thanh, sự đăng đối , sắc thái thơ ca nói chung.Chúng ta sẽ chia nhóm thảo luận và cùng giải bài tập 
4. Tổ chức dạy học : 35p 
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG BÀI HỌC
- Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu phần I
Mục tiêu
Hiểu về nhịp điệu và âm hưởng cho câu
Tổ chức thực hiện
- Thao tác 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu Bài tập 1
+ GV: Nhận xét cách ngắt nhịp trong đoạn?
+ GV: Nhịp dài có tác dụng ra sao? 
+ GV: Nhịp ngắn tạo nên tác dụng gì ?
+ GV: Cách phối hợp thanh điệu như thế nào, tác dụng của nó?
+ HS lần lượt thảo luận mỗi nhóm 1 câu hỏi và cử đại diện trình bày 
* Kết quả 
GV ĐỊNH HƯỚNG CHUNG CÁCH GIẢI
- HS theo dõi ghi nhận
+ Thao tác 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu : @ Bài tập 2
+ GV nêu câu hỏi:
1. Điều gì nổi bật về nghệ thuật trong đoạn văn này?
2.Nhịp điệu khi nhanh, khi chậm thể hiện điều gì ?
+ HS phát biểu ý kiến
Kết quả 
- GV ĐỊNH HƯỚNG CHUNG
 - Hs ghi nhận
Thao tác 3: Hướng dẫn HS tìm hiểu @ Bài tập 3
+ GV nêu yêu cầu:
1. Cách ngắt nhịp của đoạn văn như thế nào? Tạo nên âm hưởng gì?
2. Cách ngắt nhịp của hai câu cuối như thế nào? Tạo nên âm hưởng gì?
+ HS làm bài tập theo nhóm và cử đại diện trình bày
Kết luận
- GV định hướng cách giải chung
- HS theo dõi ghi nhớ bài 
Hoạt động 5: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu phép điệp âm, điệp vần, điệp thanh.
Mục tiêu :
Hiểu và vận dụng điệp âm , điệp vần , điệp thanh
Tổ chức dạy học
@ GV chia nhóm cho HS làm : mỗi nhóm thảo luận 1 bài tập : Thời gian : 7 phút . cử đại diện trình bày
+ HS thực hiện 
* GV theo dõi và giải đáp nêu HS có yêu cầu về kiến thức
- Thao tác 1: Hướng dẫn tìm hiểu bài tập 1.
+ GV: Tác dụng của lặp âm đầu trong câu thơ sau là gì?
Dưới trăng quyên đã gọi hè
Đầu tường lửa lựu lập loè đâm bông
+ GV: Nếu thay từ bóng thành từ ánh thì câu thơ sau như thế nào?
Làn ao lóng lánh bóng trăng loe
- Thao tác 2: Hướng dẫn tìm hiểu bài tập 2.
+ GV: Sắc thái ý nghĩa của vần ang trong đoạn thơ sau là gì?
Lá bàng đang đỏ ngọn cây.
Sếu giang mang lạnh đang bay ngang trời
Mùa đông còn hết em ơi
Mà con én đã gọi người sang xuân !
- Thao tác 3: Hướng dẫn tìm hiểu bài tập 3.
 + GV: Khung cảnh hiểm trở và sự giao sự gian lao vất vả được gợi ra nhờ những yếu tố nào? Phân tích?
I. Tạo nhip điệu và âm hưởng cho câu:
1. Bài tập 1:
- Đoạn văn có 4 nhịp: 2 nhịp dài, 2 nhịp ngắn phối hợp diễn tả nội dung đoạn:
 + Hai nhịp dài: thể hiện lòng kiên trì và ý chí quyết tâm dân tộc trong đấu tranh vì tự do với thời gian dài.
 + Hai nhịp ngắn: khẳng định dứt khoát và đanh thép quyền tự do và độc lập của dân tộc 
- Sự thay đổi thanh điệu cuối nhịp:
 + Kết thúc 3 nhịp đầu: thanh bằng và âm tiết mở tạo âm hưởng ngân vang, lan xa. 
 + Nhịp cuối: thanh trắc và âm tiết khép, tạo nên âm hưởng mạnh mẽ, dứt khoát, phù hợp với lời khẳng định.
2. Bài tập 2:
Để tạo nên sắc thái hùng hồn, thiêng liêng, đoạn văn phối hợp:
- Phép điệp (lặp từ ngữ, kết cấu ngữ pháp và nhịp điệu (4/2/4/2) + phép đối (đối xứng từ ngữ, về nhịp điệu, về kết cấu ngữ pháp)
- Câu văn xuôi + có vần (Câu 1,2: bà / già, súng / súng)
- Nhịp ngắn, nhịp dài: câu 1, 4.
à Tạo âm hưởng khi khoan thai, khi mạnh mẽ, thích hợp với lời kêu gọi cứu nước.
3. Bài tập 3:
- Ngắt nhịp (dấu phẩy ở ba câu đầu) khi cần liệt kê.
- Câu 3: 
 + Ngắt nhịp liên tiếp
à như lời kể về từng chiến công của tre.
 + Nhịp ngắn trước, nhịp dài sau
à tạo âm hưởng du dương cho lời ngợi ca.
- Hai câu cuối: ngắt nhịp giữa CN và VN
à Tạo âm hưởng mạnh mẽ, dứt khoát cho lời tuyên dương công trạng, khẳng định ý chí kiên cường và chiến công vẻ vang của trẻ.
II. Điệp âm, điệp vần, điệp thanh:
1. Bài tập 1:
- Lặp âm đầu gợi cảm giác về hình ảnh : hoa lựu như những đóm lửa nhỏ, đẹp và ẩn hiện trên đầu tường.
- Lặp âm đầu gợi cảm giác phản chiếu của bóng trăng như phát tán trong không gian và trên mặt nước. 
2. Bài tập 2:
- Vần ang – âm thanh mở lặp lại nhiều nhất, xuất hiện 7 lần 
- Tác dụng:
+ Tạo cảm giác rộng lớn, chuyển động, kéo dài (đông – xuân)
+ Phù hợp với cảm xúc chung: mùa đông đang còn tiếp diễn vậy mà đã có lời mời gọi mùa xuân.
3. Bài tập 3:
Khung cảnh hiểm trở và sự giao sự gian lao vất vả được gợi ra nhờ:
- Nhịp điệu: 4/3 ở 3 câu đầu.
- Sự phối hợp: B – T ở 3 câu đầu
 + Câu 1: Thiên về vần T
à Gợi không gian hiểm trở, mang màu sắc hùng tráng, mạnh mẽ.
 + Câu 4: Thiên về vần B
à Gợi không khí rộng lớn, thoáng đãng trước mắt khi vượt qua con đường gian lao, vất vả.
- Từ láy gợi hình, phép đối, phép lặp, phép nhân hoá (súng ngửi trời.)
- Lặp cú pháp: câu 1 và 3.
 5.Củng Cố : 2 p
 - GV hướng dẫn củng cố
 Tác dụng của các biện pháp tu từ cú pháp trong khi diễn đạt nội dung câu văn.
 6. Dặn dò :3 p
 Hướng dẫn chuẩn bị bài:
 - Luyện tập ở nhà: chỉ ra phép tu từ ngữ âm và ý nghĩa của nó trong những đoạn thơ, đoạn văn đã học trong chương trình.
 - Chuẩn bị bài mới: Bài viết số 3: Nghị luận văn học. 
 - Yêu cầu: Tham khảo các đề bài trong phần hướng dẫn viết bài.