Đề cương ôn tập Vật lý 12 - Chương 1 đến 4

Ch­¬ng 1: Dao ®éng c¬ häc.
I. Tãm t¾t lý thuyÕt:
1. Dao ®éng:
Dao ®éng
Lµ chuyÓn ®éng cã giíi h¹n trong kh«ng gian lÆp ®i lÆp l¹i xung quanh mét vÞ trÝ c©n b»ng.
TuÇn hoµn
Lµ dao ®éng mµ tr¹ng th¸i cña chuyÓn ®éng ®­îc lÆp l¹i nh­ cò sau nh÷ng kho¶ng thêi gian b»ng nhau. 
§iÒu hoµ
Lµ dao ®éng mµ täa ®é m« t¶ b»ng quy luËt d¹ng sin hoÆc cosin: trong ®ã lµ nh÷ng h»ng sè.
T¾t dÇn
Lµ dao ®éng cã biªn ®é gi¶m dÇn theo thêi gian
C­ìng bøc
Lµ dao ®éng ®­îc duy tr× d­íi t¸c dông cña ngo¹i lùc biÕn thiªn tuÇn hoµn . NÕu tÇn sè cña lùc c­ìng bøc b»ng víi tÇn sè riªng cña vËt dao ®éng th× biªn ®é cña dao ®éng ®¹t cùc ®¹i.( HiÖn t­îng c«ng h­ëng)
2. C¸c ®¹i l­îng ®Æc tr­ng cho dao ®éng ®iÒu hßa:
 Li ®é
®é dêi cña vËt dao ®éng so víi gèc täa ®é( vÞ trÝ c©n b»ng)
VËn tèc
Cho biÕt vËt chuyÓn ®éng nhanh hay chËm. VËn tèc sím pha h¬n li ®é 
Gia tèc
Cho biÕt vËn tèc cña vËt biÕn thiªn nhanh hay chËm. Gia tèc ng­îc pha so víi li ®é vµ sím pha so víi vËn tèc 
Chu k×
, nÕu trong thêi gian t vËt thùc hiÖn ®­îc N dao ®éng th×: (s)
Thêi gian vËt thùc hiÖn ®­îc mét dao ®éng.
TÇn sè
(Hz), nÕu trong thêi gian t vËt thùc hiÖn ®­îc N dao ®éng th×: (Hz)
Lµ sè dao ®éng thùc hiÖn trong mét ®¬n vÞ thêi gian.
VËn tèc gãc
(rad/s)
Lµ ®¹i l­îng trung gian cho biÕt dao ®éng thùc hiÖn nhanh hay chËm.
§éng n¨ng
(J) 
N¨ng l­îng cña vËt cã ®­îc do chuyÓn ®éng, lµ ®¹i l­îng biÕn thiªn tuÇn hoµn theo thêi gian víi chu k× , tÇn sè 2f.
ThÕ n¨ng
(J)
Lµ n¨ng l­îng cã ®­îc do t­¬ng t¸c gi÷a c¸c phÇn cña lß xo, lµ ®¹i l­îng biÕn thiªn tuÇn hoµn theo thêi gian víi chu k× , tÇn sè 2f.
C¬ n¨ng
Tæng ®éng n¨ng céng thÕ n¨ng. Lµ ®¹i l­îng kh«ng ®æi theo thêi gian( b¶o toµn)
3. C¸c con l¾c:
CÊu t¹o
§iÒu kiÖn dao ®éng ®iÒu hßa
Chu k×
Con l¾c lß xo
Mét lß xo cã khèi l­îng kh«ng ®¸ng kÓ, mét ®Çu cè ®Þnh, mét ®Çu g¾n víi mét qu¶ nÆng
Trong giíi h¹n ®µn håi cña lß xo, ma s¸t kh«ng ®¸ng kÓ
Con l¾c ®¬n
Mét d©y m¶nh, khèi l­îng kh«ng ®¸ng kÓ, kh«ng d·n, mét ®Çu treo cè ®Þnh, mét ®Çu g¾n qu¶ nÆng m.
§­îc treo ë n¬i x¸c ®Þnh, dao ®éng kh«ng ma s¸t víi biªn ®é gãc nhá
4. Chó ý:
-Li ®é dao ®éng ®¹t cùc ®¹i khi vËt ë biªn: x = A
-Li ®é dao ®éng ®¹t cùc tiÓu khi vËt ë vÞ trÝ c©n b»ng( VTCB): x =0
-VËn tèc cña vËt dao ®éng ®¹t cùc ®¹i khi vËt ®i qua vÞ trÝ c©n b»ng: 
-VËn tèc cña vËt dao ®éng ®¹t cùc tiÓu khi vËt ë biªn: 
- Gia tèc cña vËt dao ®éng ®¹t cùc tiÓu khi vËt ë vÞ trÝ c©n b»ng: 
- Gia tèc cña vËt dao ®éng ®¹t cùc ®¹i khi vËt ë vÞ trÝ biªn: 
Víi con l¾c lß xo chu k× ®­îc tÝnh b»ng c«ng thøc: 
+ VËy chu k× cña nã phô thuéc vµo ®é cøng cña lß xo vµ khèi l­îng ®Æt vµo vËt.
Víi con l¾c ®¬n chu k× ®­îc tÝnh b»ng biÓu thøc: 
- VËy chu k× cña nã phô thuéc vµo chiÒu dµi cña d©y treo vµ gia tèc r¬i tù do
+ Gia tèc r¬i tù do phô thuéc vµo vÜ ®é ®Þa lý vµ kho¶ng c¸ch tõ n¬i treo con l¾c ®Õn t©m tr¸i ®Êt nªn chu k× cña con l¾c còng phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nµy.
+ Sîi d©y cña con l¾c cã thÓ lµm b»ng c¸c vËt liÖu kh¸c nhau nªn chiÒu dµi cña nã phô thuéc vµo nhiÖt ®é cña m«i tr­êng nªn chu k× cña nã còng phô thuéc vµo yÕu tè nµy.
- BiÓu thøc ®éc lËp: 
5. Tæng hîp dao ®éng ®iÒu hßa: 
a. §iÒu kiÖn ®Ó tæng hîp hai dao ®éng ®iÒu hßa lµ hai dao ®éng nµy ph¶i cïng ph­¬ng, cïng tÇn sè.
b. C«ng thøc tæng hîp:
Cho hai dao ®éng ®iÒu hßa:
+Víi ta cã dao ®éng tæng hîp lµ tæng ®¹i sè cña hai dao ®éng trªn:
= 
+ Víi ta tæng hîp b»ng ph­¬ng ph¸p Fresnel:
Biªn ®é tæng hîp lµ: 
VËn tèc gãc tæng hîp: 
Pha ban ®Çu cña dao ®éng tæng hîp lµ: 
NÕu hai dao ®éng thµnh phÇn:
- Cïng pha: th× 
- Ng­îc pha: th× 
- LÖch pha nhau bÊt k×: 
II. C¸c d¹ng bµi tËp th­êng gÆp:
 D¹ng 1: ViÕt ph­¬ng tr×nh dao ®éng ®iÒu hßa. X¸c ®Þnh c¸c ®Æc tr­ng cña mét dao ®éng ®iÒu hßa.
 + X¸c ®Þnh tÇn sè gãc ; Biªn ®é A vµ pha ban ®Çu 
 D¹ng 2: X¸c ®Þnh thêi ®iÓm vËt ®i qua li ®é x0 vµ vËn tèc v0:
 + X¸c ®Þnh thêi ®iÓm khi vËt ®i qua li ®é x0.
 + X¸c ®Þnh thêi ®iÓm khi vËt ®¹t vËn tèc v0.
 + X¸c ®Þnh li ®é khi vËt cã vËn tèc v1.
 + X¸c ®Þnh vËn tèc khi vËt ®i qua li ®é x1.
 D¹ng 3: X¸c ®Þnh qu·ng ®­êng, vËn tèc trung b×nh vµ sè lÇn vËt ®i qua li ®é x0 tõ thêi ®iÓm t1 ®Õn t2.
 D¹ng 4: X¸c ®Þnh lùc t¸c dông cùc ®¹i vµ cùc tiÓu t¸c dông lªn vËt vµ chiÒu dµi cña lß xo khi vËt dao ®éng.
 D¹ng 5: X¸c ®Þnh n¨ng l­îng cña dao ®éng ®iÒu hßa.
 D¹ng 6: X¸c ®Þnh thêi gian ng¾n nhÊt vËt ®i qua li ®é x1 ®Õn x2.
 D¹ng 7: X¸c ®Þnh chu k× T cña con l¾c lß xo ghÐp nèi tiÕp vµ song song; Chu k× cña con l¾c ®¬n cã chiÒu dµi 
l =l1 + l2.
 D¹ng 8: Tæng hîp hai dao ®éng cïng ph­¬ng cïng tÇn sè.
 D¹ng 9: Bµi to¸n vÒ sù céng h­ëng cña dao ®éng.
Ch­¬ng 2:Sãng c¬ häc. ¢M HäC
1. Sãng c¬ häc:
a. Kh¸i niÖm:
Sãng 
Lµ nh÷ng dao ®éng c¬ häc lan truyÒn trong m«i tr­êng vËt chÊt theo thêi gian
ngang
Lµ sãng cã ph­¬ng dao ®éng vu«ng gãc víi ph­¬ng truyÒn sãng
däc
Lµ sãng cã ph­¬ng dao ®éng trïng víi ph­¬ng truyÒn sãng.
b. C¸c ®¹i l­îng ®Æc tr­ng cho sãng:
§¹i l­îng
Kh¸i niÖm
BiÓu thøc.
Chu k× sãng
Lµ kho¶ng thêi gian ng¾n nhÊt mçi phÇn tö m«i tr­êng cã sãng truyÒn qua thùc hiÖn mét dao ®éng.
TÇn sè sãng
Lµ sè dao ®éng mµ mçi phÇn tö m«i tr­êng thùc hiÖn ®­îc trong mét ®¬n vÞ thêi gian.
B­íc sãng
+Lµ kho¶ng c¸ch ng¾n nhÊt gi÷a hai ®iÓm trªn cïng mét ph­¬ng truyÒn sãng dao ®éng cïng pha víi nhau.
+ Lµ qu·ng ®­êng mµ sãng truyÒn ®i ®­îc trong thêi gian mét chu k× dao ®éng cña sãng.
VËn tèc sãng
Lµ vËn tèc truyÒn pha dao ®éng.
Biªn ®é sãng
Biªn ®é sãng lµ biªn ®é dao ®éng cña phÇn tö vËt chÊt t¹i ®iÓm kh¶o s¸t khi cã sãng truyÒn qua.
- Nh÷ng phÇn tö cµng xa nguån, n¨ng l­îng mµ sãng truyÒn tíi cµng nhá.
+ Sãng lµ sãng cÇu: N¨ng l­îng truyÓn sãng ( gi¶m) tØ lÖ nghÞch víi b×nh ph­¬ng kho¶ng c¸ch tíi nguån.
+ Sãng lµ sãng ph¼ng: N¨ng l­îng truyÒn sãng( gi¶m) tØ lÖ nghÞch víi kho¶ng tíi nguån.
+ Sãng truyÒn trªn mét ®­êng th¼ng th× n¨ng l­îng truyÓn qua mäi ®iÓm lµ nh­ nhau.
N¨ng l­îng sãng
+ Sãng lµm cho c¸c phÇn tö m«i tr­êng cã sãng truyÒn qua dao ®éng nªn sãng mang n¨ng l­îng.
+ Qu¸ tr×nh truyÒn sãng lµ qu¸ tr×nh truyÒn n¨ng l­îng.
2. ¢m häc:
a. Dao ®éng ©m vµ sãng ©m:
- Dao ®éng ©m lµ dao ®éng c¬ häc cã tÇn sè tõ 16 Hz – 20 000 Hz ( 20 kHz).
- Sãng ©m lµ sãng c¬ häc cã tÇn sè tõ 16 Hz – 20 000Hz.
- Sãng siªu ©m: lµ sãng cã tÇn sè f > 20 kHz. Cã mét sè loµi vËt nh­: Cµo cµo; D¬i; C¸ voi. Cã thÓ ph¸t ra vµ c¶m nhËn ®­îc sãng siÒu ©m.
- Sãng h¹ ©m: lµ sãng cã tÇn sè f < 16 Hz.
 Tai ng­êi kh«ng thÓ c¶m nhËn ®­îc sãng h¹ ©m vµ sãng siªu ©m hay sãng siªu ©m vµ sãng h¹ ©m kh«ng g©y ra c¶m gi¸c ©m ®èi víi tai ta.
b. M«i tr­êng truyÒn ©m. VËn tèc ©m:
- M«i tr­êng truyÒn ©m:
+ ¢m truyÒn ®­îc trong mäi m«i tr­êng vËt chÊt ®µn håi: r¾n, láng, khÝ
+ ¢m kh«ng truyÒn ®­îc trong ch©n kh«ng.
- VËn tèc:
+ Phô thuéc vµo tÝnh ®µn håi vµ mËt ®é cña m«i tr­êng, nhiÖt ®é cña m«i tr­êng: r¾n > láng > khÝ.
+ C¸c chÊt nhÑ, mÒm, xèp truyÒn ©m kÐm.
Chó ý: Khi sãng truyÒn qua hai m«i tr­êng cã tÝnh chÊt kh¸c nhau th× vËn tèc thay ®æi nªn b­íc sãng còng thay ®æi. Tuy nhiªn chu kú T, tÇn sè f vµ tèc ®é gãc th× kh«ng ®æi.
c. C¸c ®Æc tr­ng vËt lÝ cña ©m: 
- TÇn sè: f = 16 Hz – 20 kHz.
- VËn tèc ©m kho¶ng 340 m/s trong kh«ng khÝ ®Õn vµi ngh×n m/s trong chÊt r¾n.
- B­íc sãng: (m).
- N¨ng l­îng ©m – C­êng ®é ©m – Møc c­êng ®é ©m:
+ C­êng ®é ©m (I): t¹i 1 ®iÓm lµ n¨ng l­îng truyÒn trong mét ®¬n vÞ thêi gian qua mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Æt vu«ng gãc víi ph­¬ng truyÒn ©m. §¬n vÞ : W/m2.
+ Møc c­êng ®é ©m(L): lµ ®¹i l­îng ®o b»ng log cña tû lÖ sè gi÷a c­êng ®é I t¹i ®iÓm ®ang xÐt vµ c­êng ®é ©m chuÈn I0 cña ©m ( I0 = 10 – 12 W/m2)
Møc c­êng ®é ©m cã ®¬n vÞ lµ: Ben (B), ®¬n vÞ kh¸c lµ dexiBen (dB): 
d. C¸c ®Æc tÝnh sinh lÝ cña ©m:
+ §é cao cña ©m: lµ ®Æc tÝnh sinh lÝ cña ©m, nã phô thuéc vµo ®Æc tÝnh vËt lÝ cña ©m lµ tÇn sè.
- NÕu f nhá: ¢m lµ ©m trÇm.
- NÕu f lín: ¢m lµ ©m cao (bæng).
+ ¢m s¾c: Lµ ®Æc tÝnh sinh lÝ cña ©m, n ã phô thuéc vµo ®Æc tÝnh vËt lÝ cña ©m lµ biªn ®é vµ tÇn sè.
+ §é to cña ©m: lµ ®Æc tÝnh sinh lÝ cña ©m, nã phô thuéc vµo ®Æc tÝnh vËt lÝ cña ©m lµ møc c­êng ®é ©m L vµ tÇn sè ©m.
e. Ng­ìng nghe, ng­ìng ®au vµ miÒn nghe ®­îc:
- Ng­ìng nghe: Muèn g©y c¶m gi¸c ©m th× c­êng ®é ©m ph¶i lín h¬n gi¸ trÞ cùc tiÓu nµo ®ã gäi lµ ng­ìng nghe.
+ ng­ìng nghe phô thuéc vµo tÇn sè: Cô thÓ khi f = 100 Hz th× ng­ìng nghe I = 10 – 12 W/m2; Khi tÇn sè f = 50 Hz th× ng­ìng nghe I = 10 – 7 W/m2.
+ Tai ng­êi rÊt thÝnh víi nh÷ng ©m thanh cã tÇn sè f = 1000 – 5000 Hz mµ giäng nãi cña phô n÷ cã tÇn sè n»m trong kho¶ng nµy nªn c¸c ®µi ph¸t thanh th­êng dïng ph¸t thanh viªn lµ n÷.
+ ¢m cao nghe râ h¬n ©m trÇm.
- Ng­ìng ®au: Khi c­êng ®é ©m W/m2 víi mäi tÇn sè cña sãng ©m, tai ta cã mét c¶m gi¸c ®au ®ín, nhøc nhèi gäi lµ ng­ìng ®au.
- MiÒn nghe ®­îc: MiÒn tõ ng­ìng nghe ®Õn ng­ìng ®au gäi lµ miÒn nghe ®­îc.
f. Nguån ©m vµ hép céng h­ëng:
- Nguån ©m: lµ nh÷ng vËt dao ®éng ph¸t ra ©m thanh. VD: d©y ®µn rung ®éng, cét kh«ng khÝ trong c©y s¸o, kÌn trèng, mâ
- Hép céng h­ëng: Hép rçng cã kh¶ n¨ng céng h­ëng ®èi víi nhiÒu tÇn sè kh¸c nhau.
3. HiÖn t­îng giao thoa vµ sãng dõng:
a. HiÖn t­îng giao thoa:
- Hai sãng kÕt hîp: lµ hai sãng cã cïng tÇn sè, cïng pha hoÆc cã ®é lÖch pha kh«ng ®æi.
- §Þnh nghÜa hiÖn t­îng giao thoa: lµ sù tæng hîp hai hay nhiÒu sãng kÕt hîp trong kh«ng gian, trong ®ã cã nh÷ng chç cè ®Þnh biªn ®é sãng ®­îc t¨ng c­êng hoÆc gi¶m bít.
+ §é lÖch pha cña hai sãng truyÒn tõ hai nguån truyÒn tíi mét ®iÓm M lµ:
- §iÓm cã biªn ®é cùc ®¹i khi: 
- §iÓm cã biªn ®é cùc tiÓu khi: 
b. Sãng dõng: Sãng cã c¸c nót vµ bông cè ®Þnh trong kh«ng gian.
- Nh÷ng ®iÓm c¸ch ®Çu cè ®Þnh mét sè nguyªn lÇn nöa b­íc sãng th× lµ mét nót sãng. 
- Nh÷ng ®iÓm c¸ch ®Çu cè ®Þnh mét sè lÎ lÇn b­íc sãng th× lµ mét bông sãng: 
II. C¸c d¹ng to¸n th­êng gÆp: 
 D¹ng 1: ViÕt ph­¬ng tr×nh sãng t¹i ®iÓm M trªn ph­¬ng truyÒn sãng c¸c nguån O ®o¹n x = OM.
 D¹ng 2: X¸c ®Þnh tr¹ng th¸i dao ®éng cña ®iÓm M (Cùc ®¹i hay cùc tiÓu) bÊt k× trong miÒn giao thoa hai sãng.
 D¹ng 3: Giao thoa víi hai nguån kÕt hîp S1 vµ S2. T×m sè gîn låi (sè dao ®éng cùc ®¹i) vµ sè gîn lâm (sè dao ®éng cùc tiÓu) trªn S1S2.
 D¹ng 4: X¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn ®Ó cã sãng dõng. Suy ra sè ®iÓm bông, sè ®iÓm nót.
Dßng ®iÖn xoay chiÒu.
I. Tãm t¾t kiÕn thøc:
1. Dßng ®iÖn xoay chiÒu: 
a. SuÊt ®iÖn ®éng xoay chiÒu: Cho khung d©y ph¼ng cã diÖn tÝch S quay ®Òu víi tèc ®é gãc quanh trôc vu«ng gãc víi ®­êng søc cña tõ tr­êng ®Òu cã c¶m øng tõ . BiÓu thøc suÊt ®iÖn ®éng xuÊt hiÖn trong khung lµ
 (V)
 Trong ®ã ; pha ban ®Çu ; tÇn sè gãc .
b. §iÖn cung cÊp cho m¹ch ngoµi:
u: lµ ®iÖn ¸p tøc thêi.
U0: lµ ®iÖn ¸p cùc ®¹i. (V)
: lµ tèc ®é gãc ( rad/s)
: pha ban ®Çu hiÖu ®iÖn thÕ dao ®éng ®iÒu hßa ( rad).
c. C­êng ®é dßng ®iÖn ë m¹ch ngoµi:
(*)
: dßng ®iÖn tøc thêi (A)
I0: dßng ®iÖn cùc ®¹i (A)
: pha ban ®Çu cña dßng ®iÖn xoay chiÒu ( rad)
 Chó ý: Quy ­íc nãi dßng ®iÖn xoay chiÒu lµ chØ nãi vÒ dßng ®iÖn dao ®éng ®iÒu hßa. Nh÷ng dßng ®iÖn ®æi chiÒu nh­ng kh«ng ®iÒu hßa hay kh«ng ®­îc m« t¶ nh­ biÓu thøc (*) th× kh«ng gäi lµ dßng ®iÖn xoay chiÒu.
e. C¸c gi¸ trÞ hiÖu dông:
; ; .
f. NhiÖt l­îng táa ra trªn ®iÖn trë R: 
Q: lµ nhiÖt l­îng táa ra trªn ®iÖn trë R (J)
: lµ c­êng ®é dßng ®iÖn cùc ®¹i. (A)
: lµ c­êng ®é dßng ®iÖn hiÖu dông (A)
: lµ thêi gian dßng ®iÖn xoay chiÒu ch¹y qua ®iÖn trë R. (s)
II. §Þnh luËt ¤m cho c¸c lo¹i m¹ch ®iÖn: 
1. §o¹n m¹ch ®iÖn chØ cã ®iÖn trë R; tô ®iÖn C hoÆc cuén c¶m L:
§o¹n m¹ch chØ cã ®iÖn trë thuÇn
§o¹n m¹ch chØ cã cuén c¶m
§o¹n m¹ch chØ cã tô ®iÖn
S¬ ®å m¹ch ®iÖn
R
B
A
B
A
L
C
B
A
§Æc ®iÓm
- §iÖn trë R
- §iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch biÕn thiªn ®iÒu hßa cïng pha víi dßng ®iÖn.
- C¶m kh¸ng: 
- §iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch biÕn thiªn ®iÒu hßa sím pha h¬n dßng ®iÖn gãc 
- Dung kh¸ng: 
- §iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch biÕn thiªn ®iÒu hßa trÔ pha so víi dßng ®iÖn gãc 
§Þnh luËt ¤m
2. Dßng ®iÖn xoay chiÒu trong ®o¹n m¹ch RLC. C«ng suÊt cña dßng ®iÖn xoay chiÒu:
R
L
B
A
C
Gi¶ sö gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch RLC cã ®iÖn ¸p
 th× trong m¹ch cã dßng ®iÖn xoay chiÒu
; trong ®ã: ; = 
gäi lµ tæng trë cña ®o¹n m¹ch RLC.
 ( lµ gãc lÖch pha gi÷a ®iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch víi c­êng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua m¹ch).
3. HiÖn t­îng céng h­ëng trong ®o¹n m¹ch RLC nèi tiÕp:
Khi hiÖn t­îng céng h­ëng x¶y ra: 
 C­êng ®é dßng ®iÖn cùc ®¹i lµ: 
 §iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch vµ c­êng ®é dßng ®iÖn cïng pha.
4. C«ng suÊt cña dßng ®iÖn xoay chiÒu:
 gäi lµ hÖ sè c«ng suÊt. 
C«ng suÊt cã thÓ tÝnh b»ng nhiÒu c«ng thøc kh¸c nÕu ta liªn hÖ gi÷a c¸c ®¹i l­îng trong biÓu thøc víi c¸c c«ng thøc liªn quan.
IV: M¸y ph¸t ®iÖn:
1. CÊu t¹o vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng:
M¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu mét pha.
M¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu ba pha
Nguyªn t¾c ho¹t ®éng
Dùa trªn hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ.
Cêu t¹o
- PhÇn c¶m: T¹o ra tõ tr­êng.
- PhÇn øng: T¹o ra dßng ®iÖn.
PhÇn c¶m còng nh­ phÇn øng cã thÓ quay hoÆc ®øng yªn. Bé phËn quay gäi lµ r«to vµ bé phËn ®øng yªn gäi lµ stato.
- Bé gãp: gåm hai vµnh khuyªn ®Æt ®ång trôc, c¸ch ®iÖn vµ hai chæi quÐt t× lªn hai vµnh khuyªn.
- TÇn sè ®­îc ph¸t ra:
+ n lµ tèc ®é quay cña r«to.
+ p lµ sè cÆp cùc tõ.
- Stato: gåm ba cuéc d©y ®Æt lÖch nhau 1200 trªn vßng trßn ®Ó t¹o ra dßng ®iÖn.
- R«to lµ mét nam ch©m ®iÖn t¹o ra tõ tr­êng.
2. Dßng ®iÖn xoay chiÒu ba pha:
a. §Þnh nghÜa: Dßng ®iÖn xoay chiÒu ba pha lµ hÖ thèng ba dßng ®iÖn xoay chiÒu cïng biªn ®é, cïng tÇn sè, nh­ng lÖch pha nhau mét gãc b»ng rad, hay 1200, tøc lµ lÖch nhau vÒ thêi gian chu kú.
b. C¸ch m¾c dßng ®iÖn xoay chiÒu ba pha:
* C¸ch m¾c h×nh sao:
+ §iÖn ¸p gi÷a d©y pha víi d©y trung hßa gäi lµ ®iÖn ¸p pha, ký hiÖu lµ UP.
+ §iÖn ¸p gi÷a hai d©y pha víi nhau gäi lµ ®iÖn ¸p d©y, ký hiÖu lµ Ud
+ Liªn hÖ gi÷a ®iÖn ¸p d©y vµ ®iÖn ¸p pha: 
+ Dßng ®iÖn trong d©y trung hßa lu«n b»ng 0. . D©y trung hßa cßn ®­îc gäi lµ d©y nguéi, d©y pha cßn gäi lµ d©y löa hay lµ d©y nãng.
* C¸ch m¾c tam gi¸c:
V. §éng c¬ kh«ng ®ång bé ba pha:
1. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng: Dùa trªn hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ vµ b»ng c¸ch sö dông tõ tr­êng quay.
2. CÊu t¹o: Gåm hai bé phËn chÝnh:
- R«to h×nh trô cã t¸c dông nh­ cuén d©y quÊn trªn lâi thÐp.
- Stato cã ba cuén d©y cña ba pha ®iÖn quÊn trªn lâi thÐp ®­îc bè trÝ trªn mét vßng trßn ®Ó t¹o ra tõ tr­êng quay.
VI. M¸y biÕn thÕ:
1. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng: Dùa trªn hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ.
2. CÊu t¹o: - Lâi thÐp gåm nhiÒu l¸ thÐp máng kÜ thuËt ®iÖn h×nh ch÷ nhËt rçng hoÆc h×nh trßn rçng ghÐp c¸ch ®iÖn víi nhau.
- Hai cuén d©y dÉn cã ®iÖn trë nhá quÊn chung trªn lâi thÐp, sè vßng d©y cña hai cuén d©y kh¸c nhau. Mét cuén nèi víi m¹ch ®iÖn xoay chiÒu gäi lµ cuén s¬ cÊp vµ cuén kia nèi víi t¶i tiªu thô gäi lµ cuén thø cÊp.
3. Sù biÕn ®æi ®iÖn ¸p vµ c­êng ®é dßng ®iÖn qua m¸y biÕn thÕ:
* Gäi N1 vµ N2 lÇn l­ît lµ sè vßng d©y cña cuén s¬ cÊp vµ thø cÊp.
 U1 vµ U2 lÇn l­ît lµ ®iÖn ¸p hai ®Çu cuén s¬ cÊp vµ thø cÊp.
- NÕu N2 > N1 U2 > U1: M¸y t¨ng ¸p.
- NÕu N2 < N1 U2 < U1: M¸y h¹ ¸p.
* NÕu bá qua mäi hao phÝ ®iÖn n¨ng th× ta cã P1 = P2 ( Trong ®ã P1 vµ P2 lÇn l­ît lµ c«ng suÊt tiªu thô cña cuén s¬ cÊp vµ cuén thø cÊp). 
 VËy dïng m¸y biÕn thÕ t¨ng hiÖu ®iÖn thÕ lªn bao nhiªu lÇn th× c­êng ®é dßng ®iÖn gi¶m ®i bÊy nhiªu lÇn.
4. Sù truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng: 
Gäi lµ c«ng suÊt cÇn truyÒn t¶i ®i xa, Uph lµ ®iÖn ¸p tr­íc khi truyÒn t¶i, r lµ ®iÖn trë cña d©y dÉn. Ta cã l­îng hao phÝ ®iÖn n¨ng lµ:
Tõ biÓu thøc nµy ta thÊy ®Ó gi¶m hao phÝ ®iÖn n¨ng trong qu¸ tr×nh truyÒn t¶i ta cÇn:
- Gi¶m ®iÖn trë cña d©y dÉn BiÖn ph¸p nµy chØ nªn dïng nÕu cÇn truyÓn t¶i ®iÖn n¨ng trong mét ph¹m vi kh«ng lín l¾m. ( VD: T¨ng tiÕt diÖn cña dÉy dÉn, dïng vËt liÖu cã tÝnh dÉn ®iÖn tèt)
- T¨ng hiÖu ®iÖn thÕ tr­íc khi truyÒn t¶i BiÖn ph¸p nµy ®­îc dïng trong viÖc truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng ®i xa n¬i tiªu thô. ( Ta sö dông m¸y biÕn thÕ. Cô thÓ lµ dïng m¸y t¨ng thÕ tr­íc khi truyÒn t¶i vµ dïng m¸y h¹ thÕ tr­íc khi tiªu thô).
II. C¸c d¹ng to¸n th­êng gÆp:
 D¹ng 1: T×m tæng trë cña ®o¹n m¹ch RLC m¾c nèi tiÕp.
 D¹ng 2: §o¹n m¹ch RLC nèi tiÕp. Cho biÓu thøc c­êng ®é dßng ®iÖn ®i qua ®o¹n m¹ch . ViÕt biÓu thøc ®iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®iÖn trë R, hai ®Çu cuén c¶m L vµ gi÷a hai b¶n tô ®iÖn C, gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch.
 D¹ng 3: §o¹n m¹ch RLC nèi tiÕp. Cho biÓu thøc ®iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch . ViÕt c­êng ®é dßng ®iÖn qua m¹ch, biÓu thøc ®iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®iÖn trë R, hai ®Çu cuén c¶m L, gi÷a hai b¶n tô ®iÖn C.
 D¹ng 4: X¸c ®Þnh c«ng suÊt tiªu thô vµ hÖ sè c«ng suÊt cña ®o¹n m¹ch.
 D¹ng 5: §o¹n m¹ch RLC nèi tiÕp, trong ®ã ®iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch, ®iÖn trë R kh«ng ®æi. T×m L (hay C, hay , f) ®Ó:
 + C«ng suÊt tiªu thô cña ®o¹n m¹ch (hay c­êng ®é dßng ®iÖn qua m¹ch) ®¹t cùc ®¹i.
 + §iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn cïng pha.
 D¹ng 6: §o¹n m¹ch RLC nèi tiÕp, biÕt ®iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®iÖn trë R, hai ®Çu cuén c¶m L, gi÷a hai b¶n tô ®iÖn C. T×m:
 + §iÖn ¸p gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch.
 + Gãc lÖch pha gi÷a ®iÖn ¸p hai ®Çu ®o¹n m¹ch vµ dßng ®iÖn.
 D¹ng 7: X¸c ®Þnh tÇn sè cña dßng ®iÖn xoay chiÒu t¹o bëi m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu 1 pha.
 D¹ng 8: M¸y biÕn ¸p: T×m c­êng ®é dßng ®iÖn trong cuén thø cÊp vµ ®iÖn ¸p hai ®Çu cuén thø cÊp.
 D¹ng 9: C¸c bµi to¸n vÒ truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng: §iÖn n¨ng hao phÝ trªn ®­êng d©y truyÒn t¶i.
DAO §éng vµ sãng ®iÖn tõ
I. Dao ®éng ®iÖn tõ:
 1. Dao ®éng ®iÖn tõ trong m¹ch dao ®éng:
 - M¹ch dao ®éng lµ m¹ch kÝn gåm tô ®iÖn cã ®iÖn dung C vµ cuén c¶m cã ®é tù c¶m L.
 - BiÕn thiªn cña ®iÖn tr­êng vµ tõ tr­êng trong m¹ch LC gäi lµ dao ®éng ®iÖn tõ.
 - TÇn sè gãc: ; Chu k×: ; TÇn sè .
 2. N¨ng l­îng ®iÖn tõ trong m¹ch dao ®éng: 
 - N¨ng l­îng ®iÖn tr­êng tËp trung ë tô ®iÖn, n¨ng l­îng tõ tr­êng tËp trung ë cuén c¶m, n¨ng l­îng ®iÖn tõ cña m¹ch LC b»ng tæng n¨ng l­îng ®iÖn tr­êng vµ n¨ng l­îng tõ tr­êng.
 - Trong qu¸ tr×nh dao ®éng cña m¹ch, n¨ng l­îng tõ tr­êng vµ n¨ng l­îng ®iÖn tr­êng lu«n lu«n chuyÓn hãa cho nhau nh­ng tæng n¨ng l­îng ®iÖn tõ lµ kh«ng ®æi.
 3. Sãng ®iÖn tõ: 
 - Qu¸ tr×nh lan truyÒn ®iÖn tõ tr­êng ®­îc gäi lµ sãng ®iÖn tõ.
 - Sãng ®iÖn tõ lµ sãng ngang.
 - B­íc sãng cña sãng ®iÖn tõ: (c = 3.108m/s lµ tèc ®é ¸nh s¸ng trong ch©n kh«ng).
II. C¸c d¹ng bµi to¸n th­êng gÆp:
 D¹ng 1: X¸c ®Þnh chu k× (tÇn sè) dao ®éng riªng cña m¹ch dao ®éng? B­íc sãng cña sãng ®iÖn tõ?
 D¹ng 2: Mét m¸y thu v« tuyÕn ®iÖn cã m¹ch LC ë lèi vµo cã kh¶ n¨ng b¾t sãng ®iÖn tõ cã tÇn sè f (hoÆc b­íc sãng ). X¸c ®Þnh C (hay L) cña m¹ch dao ®éng.