Chuyên đề ôn thi tốt nghiệp Ngữ văn: Nguyễn Tuân

NGUYỄN TUÂN
Đặc điểm con người nhà văn Nguyễn Tuân. 
 Nguyễn Tuân sinh (1910-1987) tại Hà Nội.
 Nguyễn Tuân là một trí thức giàu lòng yêu nước và tinh thần dân tộc. Lòng yêu nước ở ông biểu hiện qua tình yêu, sự trân trọng đối với những phong cảnh đẹp của quê hương đất nước, các giá trị văn hoá cổ truyền của dân tộc, đặc biệt là đối với tiếng mẹ đẻ.
 Nguyễn Tuân là một con người độc đáo, có ý thức cá nhân phát triển rất cao. Ông viết văn trước hết là khẳng định cá tính độc đáo của mình. “Chủ nghĩa xê dịch” là biểu hiện của lối sống tự do phong túng ở Nguyễn Tuân.
 Nguyễn Tuân là con người rất mực tài hoa và uyên bác. Tuy chỉ viết văn nhưng ông còn am hiểu nhiều môn nghệ thuật khác : hội hoạ; điêu khắc; sân khấu; điện ảnh...
 Nguyễn Tuân là một nhà văn đặc biệt quý trọng nghề nghiệp của mình. Ông quan niệm nghề văn là nghề sáng tạo cái đẹp, nghệ thuật là một hình thái lao động nghiêm túc.
Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân?
Trước Cách Mạng tháng tám 1945, phong cách của Nguyễn Tuân có thể thâu tóm trong một chữ ngông. Ngông là thái độ khinh đời, ngạo đời dựa trên tà ihoa uyên bác và cách hơn đời của mình.
Tài hoa trong việc dựng người, dựng cảnh, trong so sánh liên tưởng táo bạo bất ngờ.
Uyên bác trong việc vận dụng sự hiểu biết thuộc nhiều ngành khác nhau để quan sát hiện thực sáng tạo hình tượng, mang đến cho người đọc một khối lượng tri thức đa dang, phong phú.
Thể hiện phong cách này, trong mỗi trang viết của Nguyễn Tuân đều chứng tỏ tài hoa uyên bác , mỗi nhân vật dù thuộc loại người nào đều cũng phải là những nghệ sĩ trong nghề nghiệp của mình. Tiếp cận mọi sự vật được miêu tả dù chỉ là cái ăn, cái uống, cũng được quan sát chủ yếu ở phương diện văn hoá mĩ thuật.
 Oâng là nhà văn có cảm giác mạnh trước những tính cách phi thường, của những tình cảm, cảm giác mãnh liệt của những phong cảnh tuyệt mĩ của gió, của bão, của ghềnh thác.
Sau Cách Mạng tháng 8 / 1845 Nguyễn Tuân tiếp cận với thế giới thiên về phương diện văn hoá nghệ thuật, tiếp cận con người thiên về phương diện tài hoa nghệ sĩ , và tìm thấy chất tài hoa nghệ sĩ đó không chỉ ở những con người đặc tuyển, những tính cách phi thường, mà cả nhân dân đại chúng như : chị dân công, ông lái dò, anh bộ đội
Quá trình sáng tác của Nguyễn Tuân ?
 Nguyễn Tuân đã để lại một sự nghiệp văn học phong phú với những trang viết độc đáo và tài hoa. Qúa trình sáng tác của Nguyễn Tuân được chia làm hai giai đoạn 
 Trước cách mạng tháng Tám : sáng tác của Nguyễn Tuân chủ yếu xoay quanh ba đề tài: “chủ nghĩa xê dịch”, vẻ đẹp “vang bóng một thời” và đời sống truỵ lạc. 
Các tác phẩm tiêu biểu như : Một chuyến đi (1938), Vang bóng một thời (1939), Thiếu quê hương (1940) 
Nội dung ghi lại vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước và những giá trị văn hoá cổ truyền của dân tộc, bộc lộ tâm trạng bất mãn và bất lực trước thời cuộc, thể hiện niềm gắn bó tha thiết với quê hương đất nước và dân tộc. 
 Sau Cách mạng tháng Tám : Nguyễn Tuân chân thành đem ngòi bút phục vụ kháng chiến, phục vụ cách mạng. Hình tượng trung tâm trong sáng tác của Nguyễn Tuân trong giai đoạn này là hình ảnh nhân dân lao động và người chiến sĩ trên mặt trận vũ trang. 
Tác phẩm tiêu biểu : tuỳ bút Sông Đà (1960 ); Hà Nội ta đánh Mĩ giỏi(1972) 
Hình tượng người lái đị trong tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tuân
I. Mở bài
    Trong tác phẩm Người lái đị sơng Đà, Nguyễn Tuân đã khắc hoạ con sơng Đà thơ mộng đầy sức sống, vừa dữ dội, mãnh liệt, vừa trữ tình, thơ mộng. Và, trên dịng sơng ấy, hiện lên sừng sững người lái đị hiên ngang, vững chãi, tự do và đẹp như một huyền thoại. Hình tượng người lái đị đã mang đậm phong cách nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân, nhà văn luơn say mê cái đẹp và suốt đời đi tìm cái đẹp
II. Thân bài
1.     Lai lịch và ngoại hình người lái đị sơng Đà
    Khi được tác giả hỏi chuyện, người lái đị đã 70 tuổi, làm nghề đị dọc mười năm liền và đã nghỉ làm nghề đơi chục năm. Nhưng mười năm người lái đị đã in dấu ấn khá đậm ở ngoại hình ơng lão : Tay ơng lêu nghêu như cái sào. Chân ơng lúc nào cũng khuỳnh khuỳnh, gị lại như kẹp lấy một cuống lái tưởng tượng, giọng ơng ào ào như tiếng nước trước mặt ghềnh sơng, nhỡn giới ơng vịi vọi như lúc nào cũng mong một cái bến xa nào đĩ trong sương mù.Những dịng này được nhà văn viết ra khơng chỉ để giới thiệu ngoại hình một con người mà cịn để ca ngợi sự gắn bĩ, yêu quý nghề ở chính người đĩ. Nguyễn Tuân là nhà văn luơn nén câu văn của mình nhiều điều muốn nĩi, “hàm lượng thơng tin” ở đĩ khơng bao giờ chỉ ở một tầng hiển ngơn
2.     Tính cách người lái đị sơng Đà
       - Sự từng trải
        Những nét tả ngoại hình của nhà văn cho thấy người lái đị thực sự là người từng trải, thành thạo nghề. Chưa đủ, Nguyễn Tuân cịn cho biết : người lái đị cịn là một linh hồn muơn thuở của sơng nước này; ơng làm nghề đị đã mười năm liền, trên sơng Đà, ơng xuơi, ơng ngược hơn một trăm lần rồi, chính tay ơng giữ lái độ sáu chục lần Sự từng trải của người lái đị cịn thể hiện, dịng sơng Đà với bảy mười ba con thác nhưng ơng đã lấy mắt mà nhớ tỉ mỉ như đĩng đinh vào lịng tất cả những luồng nước của tất cả các con thác hiểm trở. Hơn thế nữa, sơng Đà đối với ơng lái đị ấy, như một trường thiên anh hùng ca mà ơng thuộc lịng đến cả những cái chấm than chấm câu và cả những đoạn xuống dịng. Khơng phải bỗng dưng mà nhà văn nổi tiếng tài tử lại đưa vào trang viết của  mình tỉ mỉ các ngọn thác, thời gian ơng lái đị làm nghề. Phải chi li, cụ thể như vậy mới thấy hết sự từng trải, gắn bĩ của với nghề đến độ kỳ lạ ở ơng lão lái đị. Đấy cũng là cách nhà văn bày tỏ nỗi thán phục của chính mình về một con người như được sinh ra từ những con sĩng, ngọn thác hung dữ ở sơng Đà
       - Lịng dũng cảm :
       Chỉ từng trải thơi chưa đủ, đối với con sơng Đà, ai chế ngự được nĩ địi hỏi phải cĩ lịng dũng cảm, gan dạ, mưu trí, nhanh nhẹn và cả sự quyết đốn nữa. Nguyễn Tuân đưa nhân vật của mình vào ngay hồn cảnh khốc liệt mà ở đĩ, tất cả những phẩm chất ấy được bộc lộ, nếu khơng phải trả giá bằng chính mạng sống của mình. Nhà văn gọi đây là cuộc chiến đấu gian lao của người lái đị trên chiến trường sơng Đà, trên một quãng thuỷ chiến ở mặt trận sơng Đà. Đĩ chính là cuộc vựơt thác đầy nguy hiểm chết người, diễn ra nhiều hồi, nhiều đợt như một trận đánh mà đối phương đã hiện ra diện mạo và tâm địa của kẻ thù số một :
        Ngoặt khúc sơng lượn, thấy sĩng bọt đã trắng xố cả một chân trời. Đá ở đây ngàn năm vẫn mai phục hết trong dịng sơng, hình như mỗi lần cĩ chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần cĩ chiếc nào nhơ vào đường ngoặt sơng là một số hịn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền. Mặt hịn đat nào trơng cũng ngỗ ngược, hịn nào cũng nhăn nhúm méo mĩ hơn cả cái mặt nước chỗ này Sơng Đà đã giao việc cho mỗi hịn. Mới thấy rằng đây là nĩ bày thạch trận trên sơng. Đám tảng hịn chia làm ba hàng chặn ngang trên sơng địi ăn chết cái thuyền, một cái thuyền đơn độc khơng cịn biết lùi đi đâu để tránh một cuộc giáp lá cà cĩ đá dàn trận địa sẵn
       Trong thạch trận ấy, người lái đị hai tay giữ mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sĩng trận địa phĩng thẳng vào mình. Khi sơng Đà tung ra miếng địn hiểm độc nhất là nước bám lấy thuyền như đơ vật túm thắt lưng đặng lật ngửa mình ra giữa trận nước vang trời thanh la não bạt, ơng lão vẫn khơng hề nao núng, bình tĩnh, đầy mưu trí như một vị chỉ huy, lái con thuyền vượt qua ghềnh thác. Ngay cả khi bị thương, người lái đị vẫn cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt lấy cuống lái, mặt méo bệch như cái luồng sĩng đánh hồi lùng, đánh địn tỉa, đánh địn âm vào chỗ hiểm. “Phá xong cái trùng vi thạch trận thứ nhất”, người lái đị “phá luơn vịng vây thứ hai”. Ơng lái đị đã nắm chắc binh pháp của thần sơng thần đá. Đến vịng thứ bà, ít cửa hơn, bên phải bên trái đều là luồng chết cả, nhưng người lái đã chủ động “tấn cơng”: Cứ phĩng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa đĩ. Thuyền vút qua cổng đá cánh mở khép. Vút, vút, cửa ngồi, cửa trong, lại cửa trong cùng, thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vừa tự động lái được lượn được. Thế là kết thúc.
-         Nghệ sĩ tài hoa :
    Nổi bật nhất, độc đáo nhất ở người lái đị sơng Đà là phong thái của một nghệ sĩ tài hoa. Khái niệm tài hoa, nghệ sĩ trong sáng tác của Nguyễn Tuân cĩ nghĩa rộng, khơng cứ là những người làm thơ, viết văn mà cả những người làm nghề chẳng mấy liên quan tới nghệ thuật cũng được coi là nghệ sĩ, nếu việc làm của họ đạt đến trình độ tinh vi và siêu phàm. Trong người lái đị sơng Đà, Nguyễn Tuân đã xây dựng một hình tượng người lái đị nghệ sĩ mà nhà văn trân trọng gọi là tay lái ra hoa. Nghệ thuật ở đây là nắm chắc các quy luật tất yếu của sơng Đà và vì làm chủ được nĩ nên cĩ tự do.
       Song, quy luật ở trên con sơng Đà là thứ quyluật khắc nghiệt. Một chút thiếu bình tĩnh, thiếu chính xác, hay lỡ tay, quá đà đều phải trả giá bằng mạng sống. Mà ngay ở những khúc sơng khơng cĩ thác nĩ dễ dại tay dại chân mà buồn ngủ như người Mèo kêu mỏi chân khi dẫm lên đồng bằng thiếu dốc thiếu đèo. Chung quy lại, nơi nào cũng hiểm nguy. Ơng lão lái đị vừa thuộc dịng sơng, thuộc quy luật của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này, vừa nắm chắc binh pháp của thần sơng thần đá. Vì thế, vào trận mạc, ơng thật khơn khéo, bình tĩnh  như vị chỉ huy cầm quân tài ba. Mọi giác quan của ơng lão đều hoạt động trong sự phối hợp nhịp nhàng, chính xác. Xong trận, lúc nào cũng ung dung, thanh thản như chưa từng vượt thác: Sĩng thác xèo xèo tan ra trong trí nhớ. Sơng nước lại thanh bình. Đêm ấy nhà đị đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam và tồn bàn về cá anh vũ, cá dầm xanh, về những cái hầm cá hang ca mùa khơ nổ những tiếng to như mìn bộc phá rồi túa ra đầy tràn ruộng. Cũng chả thấy ai bàn thêm một lời nào về cuộc chiến thắng vừa qua nơi ải nước đủ tướng dữ quân tợn vừa rồi. Như những nghệ sĩ chân chính, sau khi vắt kiệt sức mình để thai nghén nên tác phẩm khơng mấy ai tự tán dương về cơng sức của mình. Nhà văn Nguyễn Tuân đưa ra một lời nhận xét : Cuộc sống của họ là ngày nào cũng chiến đấu với sơng Đà dữ dội, ngày nào cũng giành lấy sự sống từ tay những cái thác, nên nĩ cũng khơng cĩ gì là hồi hộp, đáng nhớ Họ nghĩ thế, lúc ngừng chèo. Phải chăng người lái đị anh hùng cĩ lẽ dế thấy, nhưng nhìn người lái đị tài hoa, người lái đị chỉ cĩ Nguyễn Tuân. Và, lời ghi chú của nhà văn thật đáng để suy ngẫm !
III. Kết luận :
        Nổi bật trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân là nhân vật chính diện luơn được nhà văn chú ý mơ tả ở phương diện tài hoa, nghệ sĩ. Nếu như trước cách mạng tháng Tám 1945, theo Nguyễn Tuân, cái tài hoa chỉ cĩ ở lớp nhà nho trong quá khứ thì nay, trong Người lái đị sơng Đà và nhiều t ... ễn Tuân là thường quan sát, khám phá sự vật ở phương diện mĩ thụât và ở phương diện tài hoa nghệ sĩ ( giã giị (chả lụa) cũng phải tới trình độ nghệ sĩ - nghệ sĩ giã giị 60 năm).
          Dưới ngịi bút của Nguyễn Tuân, sơng Đà quả là một cơng trình nghệ thuật tuyệt vời của tạo hố. Từ trên tàu bay nhìn xuống sơng Đà, khơng ai nghĩ rằng cái dây thừng ngoằn ngoèo dưới chân núi kia lại chính là con sơng Đà. Dịng sơng “tuơn dài như một áng tĩc trữ tình, đầu tĩc chân tĩc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo”. Bờ sơng hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích cổ xưa, thuyền trơi trên dải sơng Đà bọt nước lênh đênh:
                   “Bao nhiêu cảnh bấy nhiêu tình”
                                                                   (Tản Đà)
          Cịn ơng lái đị sơng Đà thì trở thành một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật vượt thác ghềnh, nắm chắc đựơc “binh pháp của thần sơng, thần đá, thuộc lịng các luồng sinh luồng tử của các con thác dữ”. Người lái đị cịn tài hoa và dũng cảm hơn các tài xế ơ tơ. Con thuyền mà lao xuống thác thì chẳng cĩ cái phanh nào cả, chỉ cĩ lao đi chứ khơng lùi lại. Ngực, vú, bả vai của người lái đị chống sào ngược thác hay bầm lên một khoảng màu sẫm. Nĩ là vệt nghề nghiệp của ơng, cán sào giữ lại đời đời cho người lái đị sơng Đà “Huân chương lao động siêu hạng” (nĩi theo cách nĩi cũng Nguyễn Tuân).
          Nguyễn Tuân cịn là một cây bút rất mực tài hoa, lịch lãm. Nguyễn Tuân đã huy động cả nghệ thuật văn chương lẫn các hình thức nghệ thuật khác như hội hoạ, điêu khắc, âm nhạc, sân khấu, vũ đạo, điện ảnh và cả bĩng đá nữa. Ơng thường sử dụng nghệ thuật điện ảnh khiến cho văn ơng trở nên hiện đại: “Tơi sợ hãi mà nghĩa đến một anh bạn quay phim táo tợn nào muốn truyền cảm giác lạ cho khán giả, đã dũng cảm ngồi vào một cái thuyền thúng trịn vành rồi cho cả thuyền cả mình cả máy quay xuống đáy cái hút sơng Đà, từ đáy cái hút nhìn ngược lên vách thành hút mặt sơng chênh nhau tới một cột nước cao đến vài sải. Thế rồi thu ảnh. Cái thuyền xoay tít, những thước phim màu cũng quay tít, cái máy quay lia ngược () lên một cái mặt giếng mà thành giếng xây tồn bằng nước sơng sanh ve một áng thuỷ tinh khối đúc dày, khối pha lê xanh như sắp vỡ tan ụp vào cả máy quay cả người quay phim cả người đang xem”. Nguyễn Tuân cịn vận dụng cả nghệ thuật quân sự và võ thuật. Nào là cửa sinh cửa tử, đánh khuýp vu hồi, đánh du kích, phục kích, đánh giáp lá cà
          Tuỳ bút “Người lái đị sơng Đà” đã biểu hiện rực rỡ phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân. Trên con đường “xê dịch”, gặp sơng Đà và người lái đị sơng Đà, Nguyễn Tuân như gặp những nhân vật lí tưởng. Sơng Đà hùng tráng và trữ tình, người lao động sơng Đà dũng cảm và nghệ sĩ. Bằng sự quan sát độc đáo, bằng những giác quan bén nhọn, bằng vốn chữ nghĩa vơ cùng phong phú, Nguyễn Tuân đã sáng tạo áng tuỳ bút “Người lái đị sơng Đà” - một kiệt tác trong tuỳ bút “ sơng Đà”.
Hình ảnh thiên nhiên và con người qua “Người lái đị sơng Đà” của Nguyễn Tuân để qua đĩ thấy được phong cách nghệ thuật của tác giả. 
* Bài làm 
Hiếm ai cĩ được một nghệ thuật miêu tả thiên nhiên và con người như Nguyễn Tuân, một cây bút tiêu biểu của văn xuơi Việt Nam hiện đại. Đĩ là một nghệ thuật miêu tả rất tinh vi, sắc sảo, và đầy tài hoa. Điều đĩ được thể hiện rất rõ trong các tác phẩm của ơng, tiêu biểu là đoạn “Người lái đị Sơng Đà” trích từ tập tùy bút “Sơng Đà” viết năm 1960. 
Đi sâu tìm hiểu nghệ thuật miêu tả độc đáo của Nguyễn Tuân trong “Người lái đị Sơng Đà”, ta khơng những thấy hết những nét đẹp độc đáo của thiên nhiên và con người Sơng Đà qua ngịi bút “trăm màu của ơng, mà cịn cảm nhận được bề sâu tình cảm và con người nơi “miền sơng” đĩ. 
* Trước hết nhân vật “thiên nhiên” Sơng Đà. Ta gọi là “nhân vật” vì qua nét bút Nguyễn Tuân, Sơng Đà hiện lên như một con người thực thụ, với tất cả những cảm xúc, tính khí phứt tạp. (Nhà văn luơn viết hoa hai chữ Sơng Đà). 
Sơng Đà của Nguyễn Tuân khơng chỉ được miêu tả như những con sơng bình thường, những con sơng mà khi nhắc đến chỉ làm ta liên tưởng đến nước, hoặc nhiều lắm là dịng chảy, màu sắc dịng sơng v.v Khơng! Sơng Đà của Nguyễn Tuân đặc biệt hơn nhiều! Nĩ là một tổ hợp của cát, bờ, của giĩ của đá của thạch trận và của nước, mỗi yếu tố trên con Sơng Đà đều được Nguyễn Tuân miêu tả rất chi tiết mỗi cái cĩ một tư thế riêng, tưởng như nĩ sinh ra là chỉ để gắn với Sơng Đà, để gĩp phần tạo nên hai tiếng “Sơng Đà” với đầy đủ tính chất và ý nghĩa của nĩ. Khi “quan sát” Sơng Đà của Nguyễn Tuân trong từng lời văn ta thấy hiện lên một con sơng với hai tính cách hồn tồn mâu thuẫn nhau: rất hung bạo nhưng cũng rất trữ tình. 
Cái độc đáo của Nguyễn Tuân là ơng cĩ cái nhìn hết sức tinh vi và đặc sắc về mọi sự vật, từ những cái bé nhỏ nhất mà ít ai để ý nhất. Chẳng hạn như cát. Cát là vật bình thường, 
nhưng cát Sơng Đà của ơng thì “nĩ đục thủng gan bàn chân lỗ rỗ như những vết hà đục thủng đáy và mạn dưới các thuyền gỗ”. Bờ cát cũng cĩ đặc điểm riêng của nĩ, ơng miêu tả thiên nhiên cĩ đầy đủ màu sắc, đường nét, âm thanh sống động nhất – thiên nhiên sự vận dụng cách quan sát của nhiều ngành nghệ thuật khác nhau, từ hội hoạ, thi ca đến điêu khắc, âm nhạc, điện ảnh. Lúc thì rất hội họa: “Mùa Xuân dịng xanh ngọc bích chứ nước Sơng Đà khơng xanh màu xanh hến của sơng Gầm, sơng Lơ. Mùa thu nước Sơng Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt người bầm vì rượu bữa” Lúc lại rất tạo hình và giàu chất thơ: “Con Sơng Đà tuơn dài như một áng tĩc trữ tình”. 
“Áng tĩc trữ tình”! Ngơn ngữ văn chương của Nguyễn Tuân thật đặc sắc. Cái nhìn của ơng cũng thế. Con sơng Đà khơng phải là “một áng tĩc trữ tình” sao được khi “đầu tĩc chân tĩc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khĩi núi Mèo đốt nương xuân”. Một áng tĩc mà cĩ cả mây trời; cĩ cả màu đỏ của hoa gạo, màu trắng của hoa ban, và quyện vào khĩi, chất trữ tình là ở chỗ đĩ. Cái hay của Nguyễn Tuân là ơng quan sát khơng chỉ tinh vi mà cịn ở nhiều gĩc độ, ở nhiều thời điểm và trong nhiều trạng thái. Ở quãng trước “nước Sơng Đà reo lên như cơm sơi”. Ở quãng khác, dịng sơng lại “lừng lờ như nhớ thương”. Chính vì thế mà thiên nhiên của ơng trở nên độc đáo, trở thành thiên nhiên của Nguyễn Tuân. Cộng thêm vào đĩ là ngịi bút tài hoa và lãng tử của ơng nữa. Từng lời, từng chữ được nhà văn cân nhắc, trau chuốt kĩ lưỡng và cơng phu. Nếu chỉ cĩ ĩc quan sát, cĩ cảm xúc khơng thơi mà khơng cĩ kiến thức sâu rộng và tài viết thì khơng thể nào cĩ được những áng văn miêu tả thiên nhiên độc đáo và gợi cảm đến thế. 
* Đoạn tùy bút “Người lái đị Sơng Đà” miêu tả thiên nhiên rất độc đáo và rất dài, nhưng cĩ lẽ cái thiên nhiên đĩ thể hiện lên chỉ làm nền cho hình ảnh con người mà thơi. Thiên nhiên càng hùng vĩ bao nhiêu, dữ tợn bao nhiêu, hiền hịa bao nhiêu thì con người trong thiên nhiên đĩ càng kiên cường, anh dũng và tài hoa, thơ mộng bấy nhiêu. 
Hãy nhìn ơng lái đị “Tay ơng lêu nghêu như cái sào, chân ơng lúc nào cũng luỳnh khuỳnh ghì lại như kẹp lại một cái cuống lái tưởng tượng, giọng ơng ào ào như tiếng nước trước mặt ghềnh sơng, nhỡn giới ơng vịi vọi như lúc nào cũng mong một cái bến xa xa trong sương mù”. 
Tất cả đều là những hình ảnh rất mạnh, rất độc đáo. Các chữ đều tượng hình sắc nét. Cả âm thanh cũng như như trào lên qua nhiều từ láy nối liền nhau. 
Với nghệ thuật so sánh tài tình phong phú. Nguyễn Tuân cho ta thấy hết được các tư thế dũng cảm của người lái đị Sơng Đà, và đặc điểm riêng biệt của ơng khơng thể phân biệt với ai. Hiểu biết của ơng lái đị càng đáng khâm phục hơn nữa: “Trí nhớ của ơng được rèn luyện cao độ bằng cách lấy mắt mà nhớ tỉ mỉ như đĩng đinh vào tất cả những luồng nước của tất cả con thác hiểm trở”. Lái đị ở miền cao thì cần xào chống, lái đị miền xuơi thì cần buồm Hình ảnh người lái đị được Nguyễn Tuân hun đúc khơng chỉ bằng lời văn tài hoa nhiều màu vẻ mà cịn bởi bề sâu kinh nghiệm và hiểu biết mà ơng thu lượm được. Ơng lái đị qua ngịi bút Nguyễn Tuân hiện lên như một vị dũng tướng trước trận thế của đá, trước những luồng nước hung dữ, trước những cơn reo, nước rống, nước ặc ặc. Thế nhưng ơng đã cưỡi lên thác Sơng Đà, cưỡi lên hổ và bao giờ cũng chiến thắng. Miêu tả thiên nhiên để từ đĩ nổi bật lên hình ảnh con người, miêu tả sự vất vả, can trường của con người chống chọi với sơng nước để tái hiện thiên nhiên bí hiểm, hung dữ. Để đạt được như thế phải là một cây bút tài hoa, uyên bác. 
Nhưng nếu chỉ cĩ một vốn kiến thức sâu rộng, một ĩc quan sát tinh vi và một ngịi bút tài năng khơng thơi thì Nguyễn Tuân khơng thể tả được một “Sơng Đà” với thiên nhiên và con người sinh động như thế và gợi cảm như thế. Tất cả đều xuất phát từ một tấm lịng gắn bĩ với thiên nhiên và con người sâu sắc. Chính vì yêu cuộc sống, thiên nhiên và con người của đất nước mà Nguyễn Tuân đã lặn lội lên Tây Bắc để rồi hứng khởi viết tập tùy bút “Sơng Đà”. Và chính vì tấm lịng dạt dào yêu thương đĩ ơng đã cho người đọc thưởng thức những dịng văn biến hĩa linh hoạt rất mạnh mẽ nhưng giàu tình cảm. Tình yêu thiên nhiên sâu sắc đã khiến ơng nhìn con Sơng Đà như một người cĩ cá tính, cĩ linh hồn và cĩ cả tâm trạng, lúc “ặc ặc giận dữ”, lúc “ốn trách”, lúc “van xin”, rồi lại như khiêu khích, giọng gằn và chế nhạo. Ơng đã viết “Con Sơng Đà gợi cảm” nhưng ơng nhìn Sơng Đà đầm ấm như một cố nhân và trơng con sơng mà “Vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”. 
Nguyễn Tuân say mê trong những dịng cảm xúc miên man về việc khai thác những vẻ đẹp của người lái đị Sơng Đà, cả về hình dáng lẫn tài năng. Khơng phải ngẫu nhiên mà ơng ví cái “vết bầm lên một khoanh củ nâu trên ngực vú, bả vai người lái đị là cái đồng tiền tụ máu là hình ảnh quí giá của một thứ huân chương lao động siêu hạng tặng cho người lái đị Sơng Đà”. Sự ví von đĩ khơng chỉ thể hiện tài hoa của Nguyễn Tuân trong nghệ thuật so sánh, sự độc đáo trong trí tưởng tượng phong phú, mà cịn là một biểu hiện tình cảm sâu sắc đối với nghề lái đị âm thầm mà cực kỳ gian truân của người lái đị Sơng Đà. 
* Qua bài “Người lái đị Sơng Đà”, ta thấy được rất rõ nghệ thuật miêu tả thiên nhiên và con người của Nguyễn Tuân. Trong mỗi trang viết, ơng luơn chứng tỏ nét tài hoa và uyên bác của mình. Vì vậy, mỗi nhân vật của Nguyễn Tuân, từ “nhân vật” thiên nhiên đến “nhân vật” con người, dù người lái đị bình thường đi chăng nữa cũng mang một cái gì đĩ rất thơ mộng, rất nghệ sĩ. 
Những quan sát, suy nghĩ, xúc cảm của ơng rất tinh vi nhưng cũng rất chân thật, xuyên suốt cả tác phẩm là lời văn mạnh mẽ, dữ dội và đầy chiều sâu kiến thức lẫn chiều sâu của ngơn ngữ văn chương. Cĩ điều, đơi khi ơng quá mê mải, sa đà vào khối lượng trí thức ngồn ngộn, sa đà vào việc tỉa tĩt văn chương, đã làm một số đoạn văn trở nên nặng nề, khơ khan và tản mạn. 
Lấy người lái đị làm nhân vật chủ thể của câu chuyện về con Sơng Đà, nhà văn bộc lộ cảm nghĩ, nghe nhìn, quan sát, nghiền ngẫm và sáng tạo của mình, qua “Người lái đị Sơng Đà”, người ta luơn bắt gặp những hình ảnh ví von độc đáo, bất ngờ. Bài viết cho ta cảm giác Nguyễn Tuân muốn đua tài năng viết văn của mình với vẻ đẹp tạo hĩa, của thiên nhiên và con người. Chính vì thế mà Sơng Đà trong văn chương ơng vừa là Sơng Đà hiện thực, vừa là Sơng Đà nghệ thuật mang tình yêu của Nguyễn Tuân.