Bài giảng Ngữ văn tiết 67: Những đứa con trong gia đình - Nguyễn Thi

Đọc vănNhững đứa con trong gia đìnhTiÕt 67NguyÔn ThiI. Tiểu dẫn	1. Tác giảa. Tiểu sử:- Nguyễn Thi (1928-1968) tên khai sinh Nguyễn Hoàng Ca, quê Nam Định - Xuất thân: gia đình nghèo, mồ côi cha sớm, mẹ đi bước nữa nên vất vả từ nhỏ. - Năm 1943, Ng. Thi vào Sài Gòn; 1945 tập kết ra Bắc; 1962 trở lại chiến trường Miền Nam. Nguyễn Thi hi sinh trong cuộc tæng tiÕn công và næi dËy Mậu thân 1968. - Nguyễn Thi sinh ra ở Miền Bắc nhưng đã gắn bó sâu nặng với nhân dân Miền Nam và thực sự xứng đáng với danh hiệu “ Nhà văn của nông dân Nam Bộ trong cuộc chiến đấu chống Mĩ cứu nước”I. Tiểu dẫn 1. Tác giả b. Sáng tác của Nguyễn Thi* Sáng tác ở nhiều thể loại: Bút kí, truyện ngắn và tiểu thuyết. “Truyện và kí”(1978), “Nguyễn Ngọc Tấn- Nguyễn Thi toàn tập” (1996).* Đặc điểm sáng tác- Nhân vật của Nguyễn Thi có cá tính riêng nhưng tất cả đều có những đặc điểm chung rất “Nguyễn Thi ”, đó là: + Yªu n­íc m·nh liÖt, thñy chung ®Õn cïng víi Tæ quèc, căm thï ngïn ngôt bän x©m l­îc vµ tay sai cña chóng, v« cïng gan gãc vµ tinh thÇn chiÕn ®Êu rÊt cao- những con ng­êi d­êng nh­ sinh ra ®Ó ®¸nh giÆc. + TÝnh chÊt Nam bé: th¼ng th¾n, béc trùc, l¹c quan, yªu ®êi, giµu tình nghÜa. C¸c nh©n vËt trong Những ®øa con trong gia ®ình ®Òu tiªu biÓu cho những ®Æc ®iÓm trªn. - Nguyễn Thi là cây bút có năng lực phân tích tâm lí sắc sảo. Văn Nguyễn Thi giàu chất hiện thực nhưng thấm đẫm chất trữ tình. Ngôn ngữ phong phú, góc cạnh, đậm chất Nam Bộ. -> Ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000.I. Tiểu dẫn- ®äc vµ tãm t¾t t¸c phÈm:2. Tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” - XuÊt xø: t¸c phÈm ®­îc viÕt ngay trong những ngµy chiÕn ®Êu ¸c liÖt khi «ng c«ng t¸c víi t­ c¸ch lµ mét nhµ văn- chiÕn sÜ ë T¹p chÝ Văn nghÖ Qu©n gi¶i phãng (th¸ng 2 năm 1966). Sau ®­îc in trong TruyÖn vµ kÝ, NXB Văn häc Gi¶i phãng, 1978. - Trong 1 trận chiến đấu ở vùng cao su với bọn Mĩ, Việt tiêu diệt được 1 xe bọc thép của địch nhưng bị thương khắp người, hai mắt không nhìn thấy gì. Lúc tỉnh Việt cố lết từng đoạn để đi tìm đồng đội. - Những lúc thiếp đi rồi tỉnh dậy Việt như gặp lại từng người thân trong gia đình. Lần thứ 2 tỉnh dậy nghe tiếng ếch nhái kêu, Việt nhớ những đêm cùng chị Chiến đi bắt ếch, nhớ đến chú Năm, đến những câu hò của chú và đặc biệt là cuốn sổ của gia đình - Lần thư 3, tiếng trực thang đánh thức Việt dậy Việt nhớ lại những ngày cùng chị Chiến đi bắt chim, bây giờ đi bộ đội Việt vẫn mang theo cái ná thun. Rồi Việt nhớ đến má, nhớ đến câu chuyện má kể về cái chết của ba, nhớ cảnh má che chở cho đàn con của mình - Lần thứ 4, tiếng dế gáy u u đánh thức Việt, hình ảnh má vẫn còn trong đầu Việt, Việt nhớ lại ngày hai chị em đăng kí tòng quân với ý chí quyết tâm trả thù cho má - Đến ngày thứ 3, anh Tánh dẫn tiểu đội đi tìm, mấy lần đụng địch và cuối cùng gặp được Việt trong bụi rậm. Việt được đưa về điều trị ở 1 bệnh xá dã chiếnII. ĐỌc hiểu - Trong mét trËn ®¸nh, ViÖt bÞ th­¬ng nÆng ph¶i n»m l¹i giữa chiÕn tr­êng. Anh nhiÒu lÇn ngÊt ®i tØnh l¹i, tØnh råi l¹i ngÊt. C©u chuyÖn cña gia ®ình ViÖt ®­îc t¸i hiÖn qua mçi lÇn ViÖt tØnh l¹i.1. Tình huống truyện và phương thức trần thuật của tác phẩm + Diễn biến của câu chuyện hết sức linh hoạt, có thể xáo trộn không gian và thời gian, từ hiện thực chiến trường gợi ra dòng hồi tưởng và liên tưởng về quá khứ, từ chuyện này sang chuyện khác hết sức tự nhiên. a. Tình huống truyện: b. Phương thức trần thuật của truyện: - TruyÖn ®­îc kÓ chñ yÕu theo dßng néi t©m, håi t­ëng miªn man cña ViÖt khi ®øt (ngÊt ®i) khi nèi (tØnh l¹i). - T¸c dông: + Cách thức trần thuật mang lại cho tác phẩm màu sắc trữ tình đậm đà, tự nhiên, sống động đồng thời giúp nhà văn có thể thâm nhập sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật để dẫn dắt câu chuyện. + Câu chuyện trở nên mới mẻ, hấp dẫn và được kể qua con mắt, tấm lòng và bằng ngôn ngữ, giọng điệu riêng của nhân vật.II. ĐỌc hiểu- M¸ ViÖt:2. Một gia đình giàu truyền thống - TruyÒn thèng yªu n­íc m·nh liÖt, căm thï ngïn ngôt bän x©m l­îc, tinh thÇn chiÕn ®Êu cao vµ thuû chung, son s¾c víi C¸ch m¹ng ®· g¾n kÕt những con ng­êi trong gia đình víi nhau. - Lêi chó Năm: "ChuyÖn gia đình nã còng dµi nh­ s«ng, ®Ó råi chó chia cho mçi ®øa mét khóc mµ ghi vµo ®ã" cho thÊy, con lµ sù tiÕp nèi cha mÑ nh­ng kh«ng chØ lµ tiÕp nèi huyÕt thèng mµ cßn lµ sù tiÕp nèi truyÒn thèng.* Những con người làm nên truyền thống- Chó Năm: lµ khóc th­îng nguån, ®¹i diÖn cho truyÒn thèng vµ l­u giữ truyÒn thèng (trong c©u hß, trong cuèn sæ). còng lµ hiÖn th©n cña truyÒn thèng. Đã lµ mét con ng­êi ch¾c, kháe, sùc mïi lóa g¹o vµ må h«i, thø mïi cña ®ång ¸ng, cña cÇn cï s­¬ng n¾ng. Ên t­îng s©u ®Ëm ë m¸ ViÖt lµ kh¶ năng c¾n răng ghìm nÐn ®au th­¬ng ®Ó sèng vµ duy trì sù sèng, che chë cho ®µn con vµ tranh ®Êu. II. ĐỌc hiểu- Cùng sinh ra trong một gia đình có nhiều mất mát đau thương- Có chung một mối thù với bọn xâm lược. Cùng căm thù giặc, cùng có nguyện vọng: được cầm súng đánh giặc- Tình yêu thương là vẻ đẹp tâm hồn của hai chị em * Hình ảnh chị em Việt khiêng bàn thờ ba má sang gửi chú Năm. Đoạn văn gợi không khí thiêng liêng bao trùm lên cảnh vật lẫn con người. -> Không khí thiêng liêng đã biến Việt thành người lớn. Lần đầu tiên Việt thấy rõ lòng mình “Thương chị lạ, mối thù thằng Mĩ thì có thể rờ thấy vì nó đang đè nặng trên vai”. =>Hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng thể hiện sự trưởng thành của hai chị em có thể gánh vác việc gia đình trên vai cña tuæi trÎ ®· tr­ëng thµnh và viết tiếp khúc sông của mình trong dòng sông truyền thống gia đình. Thế hệ sau sẽ nối tiếp truyền thống cha ông và có thể đi xa hơn nữa trong việc giữ gìn quê hương đất nước.- Cả hai chị em đều là những chiến sĩ gan dạ, dũng cảm- Hai chị em Việt đều có những nét rất ngây thơ: “Giành nhau bắt ếch nhiều hay ít, giành nhau thành tích bắn tàu chiến giặc và giành nhau ghi tên tòng quân.3. Việt và Chiến- những đứa con tiếp nối và phát huy truyền thốnga. Đặc điểm chung của hai chị em:b. Đặc điểm riêng cuả hai chị em* Chiến:- Lµ c« g¸i gièng m¸:	+ Hình d¸ng: hai b¾p tay trßn vo s¹m ®á mµu ch¸y n¾ng, th©n ng­êi to vµ ch¾c nÞch. Đã lµ con ng­êi sinh ra ®Ó xèc v¸c, chèng chäi, chÞu ®ùng gian khæ, ®Ó chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng.	+ TÝnh c¸ch: lo liÖu viÖc nhµ chu ®¸o, trän vÑn y hÖt m¸, nãi “ in nh­ m¸ vËy” =>Hình ảnh người mẹ luôn hiện về trong Chiến => ChiÕn lµ sù tiÕp nèi tõ ng­êi mÑ.- Lµ mét tÝch c¸ch ®a d¹ng	+ Lµ c« g¸i míi lín, tÝnh khÝ cßn rÊt trÎ con nhưng cũng rất người lớn ở chỗ luôn nhường nhịn em trừ việc tòng quân.	 + Kiªn nhÉn, gan lì vµ quyÕt t©m: bá ăn ®Ó ®¸nh vÇn cuèn sæ gia đình ®Ó nu«i d­ìng cho mình kh¸t väng kh«ng ngu«i- chiÕn ®Êu vµ tr¶ thï víi quyÕt t©m: ®· lµ th©n con g¸i ra ®i nÕu giÆc cßn thì mÊt.=> NguyÔn Thi ®· x©y dùng nh©n vËt ChiÕn võa cã c¸ tÝnh võa phï hîp víi løa tuæi, giíi tÝnh, võa cã những nÐt c¸ tÝnh tiªu biÓu cho c¸c c« g¸i trÎ Nam bé trong cuéc kh¸ng chiÕn vÜ ®¹i cña d©n téc. ChiÕn lµ nh©n vËt ®­îc håi t­ëng qua ViÖt nh­ng ®· g©y ®­îc Ên t­îng s©u s¾c .3. Việt và Chiến- những đứa con tiếp nối và phát huy truyền thốngII. Đọc hiểu* ViÖt: (ĐÆc s¾c trong c¸ch x©y dùng n.vËt: Qua ph­¬ng thøc trÇn thuËt ®Æc biÖt cña truyÖn, nh©n vËt tù béc lé mình, dÇn hiÖn lªn võa cô thÓ võa sinh ®éng)- Lµ cËu con trai léc ngéc v« t­, tÝnh tính trÎ con, ng©y th¬, hiÕu ®éng vµ dÔ mÕn: hay tranh giµnh phÇn h¬n víi chÞ, thÝch c©u c¸, b¾n chim, ®i bé ®éi cßn mang theo c¶ sóng cao su trong tói- Tình c¶m th­¬ng chÞ còng rÊt trÎ con: giÊu chÞ nh­ giÊu cña riªng, tr­íc ngµy lªn ®­êng c¶m thÊy th­¬ng chÞ l¹ lïng.- Đ­êng hoµng, chững ch¹c trong t­ thÕ cña ng­êi chiÕn sÜ trÎ kiªn c­êng, chiÕn ®Êu dòng c¶m trªn mÆt trËn, tiªu diÖt ®­îc xe bäc thÐp cña ®Þch, bÞ th­¬ng nÆng vÉn lu«n ë trong t­ thÕ chê giÕt giÆc.=> Tõ tuæi th¬ ®i th¼ng ®Õn chiÕn tr­êng. Lµ hiÖn th©n cña truyÒn thèng gia ®ình, hiÖn th©n cña søc trÎ tiÕn c«ng vµ cña ngµy mai chiÕn th¾ng. 3. Việt và Chiến- những đứa con tiếp nối và phát huy truyền thốngb. Đặc điểm riêng cuả hai chị emII. Đọc hiểu- Được thể hiện qua cuốn sổ tay của gia đình với truyền thống yêu nước căm thù giặc, thuỷ chung son sắt với quê hương.- Cuốn sổ là lịch sử gia đình còng lµ lịch sử của đất nước, của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.- Số phận của những đứa con, những thành viên trong gia đình cũng là số phận của nhân dân Miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ khốc liệt. - Truyện của một gia đình dài như dòng sông còn nối tiếp. “Trăm dòng sông đổ vào một biển, con sông của gia đình ta cũng chảy về biển, mà biển thì rộng lắm..., rộng bằng cả nước ta và ra ngoài cả nước ta...”. Truyện kể về một dòng sông nhưng nhà văn muốn ta nghĩ đến biển cả. Truyện về một gia đình nhưng ta lại cảm nhận được cả một Tổ quốc đang hào hùng chiến đấu bằng sức mạnh sinh ra từ những đau thương.- Mỗi nhân vật trong truyện đều tiêu biểu cho truyền thống yêu nước, gánh trên vai trách nhiệm của con người Việt Nam đối với gia đình, Tổ quốc trong công cuộc ®Êu tranh bảo vệ đất nước.4. Chất sử thi của thiên truyệnII. Đọc hiểuIII. Tæng kÕt- ND- NT- Ghi nhí.