Giáo án Ngữ văn 12 tiết 41: “Bác ơi” (Tố Hữu) “Tự do” (P.E.LuyA)

Tuaàn:  Tieát: ..
Ngaøy soaïn: 
Ngaøy daïy: .
“BÁC ƠI” (Tố Hữu)
 “TỰ DO” (P.E.LuyA)
A. Kết quả cần đạt:
Về kiến thức: Giúp học sinh tìm hiểu văn bản “Bác ơi”, “Tự do”. 
- Về kĩ năng: Học sinh rèn luyện kĩ năng đọc hiểu văn bản
- Giáo dục tư tưởng: Lòng yêu thích và tinh thần tự tìm tòi học hỏi.
B. Chuẩn bị:
Giáo viên: SGK, SGV, SBT, tài liệu tham khảo, xác định trọng tâm kiến thức, soạn giáo án.
 + Phương pháp: 
Học sinh: Đọc kĩ SGK, soạn bài trước ở nhà.
C. Nội dung, tiến trình giờ dạy: 
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1:
 1. Ổn định lớp:
 2. Kiểm tra bài cũ:
- Đọc thuộc lòng bài thơ “Đàn ghita của Lorca” (Thanh Thảo). Hãy cho biết hình tượng tiếng đàn trong bài thơ mang ý nghĩa gì?
- Nêu cảm nhận của em khi đọc đoạn thơ “Không ai chôn  đáy giếng”.
- Bài thơ “Đàn ghita của Lorca” có dùng rất nhiều hình ảnh độc đáo gợi sự liên tưởng ở người đọc. Hãy tìm và phân tích hai hình ảnh gây ấn tượng với em?
- Đọc thuộc lòng phần ghi nhớ SGK tr.166
Hoạt động 2: Giới thiệu vào bài.
Hoạt động 3:Hướng dẫn HS đọc hiểu bài thơ “Bác ơi”
- Giới thiệu đơn vị kiến thức học sinh cần nắm.
- GV nhận xét.
- Theo em, bố cục bài thơ ta có thể chia ra mấy phần? Hãy nêu nội dung chính từng phần?
- GV nhận xét, chốt lại các ý kiến.
- Nỗi đau xót lớm lao khi Bác qua đời được thể hiện như thế nào?
(Cảnh vật? Lòng người?)
- Cảnh vật và con người có gì tương đồng?
- Chuyển ý.
- Hình tượng Bác Hồ được thể hiện như thế nào? (Gợi mở: về tình thương yêu, lý tưởng, lẽ sống,)
- Nhận xét khái quát ý (Liên hệ giáo dục học sinh)
- Chuyển ý.
- Hãy chgo biết cảm nghĩ của mọi người khi Bác ra đi?
- Nhận xét, khái quát ý
Hoạt động 4: GV hướng dẫn HS đọc hiểu bài thơ “Tự do”
- Dựa vào tiểu dẫn em hãy tóm lược những nét cơ bản nhất về tác giả Eluya và bài thơ “Tự do”.
- Nhận xét, nhấn mạnh nội dung chính
-Chuyển ý.
- Hướng dẫn HS cách đọc: Giọng tha thiết, bồi hồi, nhấn giọng ở câu kết mỗi khổ thơ và từ “tự do”.
- Em hãy nêu ngắn gọn ấn tượng chung nhất của mình sau khi đọc bài thơ? (Hình thức, tứ thơ, nhân vật “em”).
- Nhận xét, kết luận khái quát
 Em = tự do (nhân hóa)
 Hình thức: điệp
 Tứ thơ bao trùm: Khát vọng tự do.
- Dựa vào đặc điểm hình thức và nội dung bài thơ, hãy chia đoạn và gọi tên các đoạn thơ.
- Nhận xét, nhấn mạnh ý chính mỗi đoạn.
- Chuyển ý.
- Tự do có ý nghĩa như thế nào đối với tác giả và mọi người?
- Chuyển ý.
- Hãy giới thiệu những nét đặc sắc về nghệ thuật trong bài thơ?
- Qua bài thơ, hãy xác định tư tưởng chủ đề?
- Nhận xét, giáo dục tư tưởng HS (Tình yêu tự do. Nếu cần có thể hy sinh để bảo vệ tự do).
Hoạt động 5: Củng cố
- Hãy tóm tắt thật ngắn gọn về nội dung bài thơ “Bác ơi” và bài thơ “Tự do”.
- Những phẩm chất đáng quí của Bác?
- Sau khi học bài thơ “Tự do”, em hãy bàn về hai chữ “Tự do” trong cuộc sống hôm nay?
Hoạt động 5: Dặn dò	
- Về học bài.
- Chuẩn bị bài, giờ sau học bài “Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận”
Lớp trưởng báo cáo sĩ số
- HS đọc to tiểu dẫn (SGK – tr.167)
- HS đọc diễn cảm bài thơ.
- HS nhận xét
- HS dựa vào văn bản chia bố cục và đại ý từng phần
- Trên cơ sở bài chuẩn bị trước ở nhà, HS trình bày.
- Dựa vào văn bản, trên cơ bản nội dung bạn trình bày, HS trả lời.
- HS trình bày dựa vào văn bản.
- HS trình bày.
- HS đọc tiểu dẫn (lướt nhanh)
- HS nêu những nét lớn về tác giả, tác phẩm.
- HS trả lời theo suy nghĩ riêng.
- HS chia đoạn thơ.
I. Tìm hiểu bài thơ “Bác ơi”:
 1. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ:
(Tiểu dẫn SGK – tr.167)
 2. Tìm hiểu văn bản:
 a). Bốn khổ đầu: Nỗi đau xót lớn lao trước sự kiện Bác qua đời
- Lòng người: 
 + Xót xa, đau đớn: chạy về, lần theo lối sỏi quen thuộc, bơ vơ đứng nhìn lên thang gác.
 + Bàng hoàng không tin vào sự thật “Bác đã đi rồi sao Bác ơi”
- Cảnh vật: 
 + Hoang vắng, lạnh lẽo, ngơ ngác (phong im lặng, chuông không reo, rèm không cuống, đèn không sáng,)
 + Thừa thải, cô đơn khi không còn bóng dáng người
Không gian thiên nhiên và con người như có sự đồng điệu “Đời tuôn nước mắt / trời tuôn mưa” Š cùng khóc thương trước sự ra đi của Bác.
à Nỗi đau xót lớn lao bao trùm cả thiên nhiên đất trời và lòng người.
 b). Sáu khổ tiếp: Hình tượng Bác Hồ
- Giàu tình thương yêu đối với mọi người.
- Giàu đức hy sinh.
- Sống giản dị, tự nhiên, khiêm tốn.
à Hình tượng Bác Hồ cao cả, vĩ đại mà giản dị, gần gũi.
 c). Ba khổ cuối: Cảm nghĩ của mọi người khia Bác ra đi.
- Bác ra đi để lại sự thương nhớ vô bờ.
- Lý tưởng, con đường CM của Bác sẽ soi đường cho con cháu
- Yêu Bác Š quyết tâm hoàn thành sự nghiệp CM
à Lời tâm nguyện của cả dân tộc Việt Nam.
 3. Tổng kết:
- Bài thơ là tình cảm ngợi ca Bác, đau xót, tiếc thương khi Bác qua đời. Đó cũng là tấm lòng kính yêu Bác Hồ của Tố Hữu cũng là của dân tộc Việt Nam.
- Bài thơ tiêu biểu cho giọng tâm tình, ngọt ngào, tha thiết của giọng thơ Tố Hữu.
II. Tìm hiểu bài thơ “Tự do”:
 1. Tìm hiểu chung:
 a). Tác giả Pon Eluya (1895 – 1952):
- Là nhà thơ lớn của nước Pháp.
- Từng tham gia trào lưu siêu thực trong chiến tranh thế giới thứ 2, ông thoát li chủ nghĩa siêu thực, cùnh nhân dân Pháp kháng chiến chống chủ nghĩa phát xít.
- Thơ ông mang đậm chất trữ tình chính trị, hơi thở thời đại.
 b). Bài thơ “Tự do”:
- Hoàn cảnh sáng tác: Được viết vào mùa hè năm 1941, lúc nước Pháp đang bị phát xít Đức xâm lược.
- Xuất xứ: Bài thơ in trong tập “Thơ ca và chân lí” (1942).
 2. Tìm hiểu bài thơ “Tự do”:
 a). Nội dung:
 a1). 11 khổ đầu: Tôi viết tên em – Tự do:
- Từ trên thể hiện cả không gian và thời gian:
 + Chỉ địa điểm – không gian (tôi viết tự do ở đâu, vào đâu).
 + Chỉ thời gian: (Tôi viết tự do khi nào).
- Tôi viết tên em lên mọi không gian bao la, lên mọi thời gian: Viết tên em lên mọi vật cụ thể, hữu hình và cả những cái vô hình.
à Hình ảnh được liên tưởng ngẫu hứng: Tình yêu, khát vọng tự do cháy bỏng của nhà thơ.
 a2) Khổ cuối: Tôi gọi tên em – Tự do
- Tự do – sức mạnh nhiệm màu.
- Tự do – tái sinh cuộc đời.
à Tình yệu tự do, lời kêu gọi hy sinh và tự do.
 b). Nghệ thuật:
- Trùng điệp thủ pháp liệt kê, nhân hóa, lặp từ ngữ, cấu trúc,
- Hiệu quả: Nhịp điệu thơ gợi mạnh cảm xúc hướng về tự do tuông trào triền miên, mạnh mẽ
 3. Tổng kết:
Khát vọng tự do lời kêu gọi hành động vì tự do của nhà thơ (và cả dân tộc Pháp) khi đất nước bị phát xít xâm lăng.