Qui luật chung về sự hòa tan trong nước của các muối và hidroxit thường gặp

Các bạn thân mến, 
Chúng tơi cố gắng chuyển kiểu chữ VNI Times qua unicode, nhưng nếu khơng chuyển kịp thì xin các bạn hãy 
download font VNI Times để đọc đỡ. Xin cám ơn. Vietsciences  
 Chương trình Hĩa học 
Chuần bị thi vơ Đại học: Số oxi hĩa khử 
Phản ứng oxi hĩa khử 
Thế điện hĩa chuẩn 
Các phương pháp cân bằng phản ứng oxi hĩa khử 
 Quy luật chung về sự hịa tan trong nước các muối và hydroxyd 
IV.QUI LUẬT CHUNG VỂ SỰ HỊA TAN TRONG 
NƯỚC CỦA CÁC MUỐI VÀ HIDROXIT THƯỜNG GẶP 
Các qui luật thực nghiệm về sự hịa tan này giúp biết được muối hay bazơ (baz, base) nào cĩ 
thể hịa tan trong nước tạo dung dịch, muối hay bazơ nào khơng tan (kết tủa, trầm hiện, coi 
như khơng tạo dung dịch). Điều này để chúng ta biết phản ứng trao đổi hay phản ứng trong 
dung dịch cĩ thể xảy ra hay khơng (như muối với muối, muối với bazơ, kim loại với dung 
dịch muối,). 
1. Tất cả các muối Nitrat (NO3-), Axetat (CH3COO-), Clorat (ClO3-) đều tan. 
 Thí dụ: AgNO3, Pb(NO3)2, Zn(CH3COO)2, Fe(CH3COO)3, KClO3, Ca(ClO3)2, 
 Pb(CH3COO)2, Al(NO3)3 tan được trong nước tạo dung dịch. 
2. Tất cả các muối Natri (Na+), Kali (K+), Amoni (Amonium, NH4+) tan. 
 Thí dụ: NaCl, K2CO3, (NH4)2SO4, Na2SO3, K2S, (NH4)2C2O4, K2SO3, Na3PO4 
tan được trong nước tạo dung dịch. 
3. Hầu hết các muối Clorua (Cl-), Bromua (Br-), Iođua (I-) tan. Nhưng các muối 
Clorua, Bromua, Iođua sau đây không tan ( ): Bạc (Ag+ ), Chì (Pb2+ ), Đồng(I) (Cu+ 
), Thủy ngân (I) (Hg22+ ). 
 Thí dụ: AlCl3, CuCl2, ZnBr2, FeI2, MgCl2, HgCl2, CuBr2, BaI2, FeCl3, ZnCl2 
 tan. AgCl, PbCl2, CuCl, Hg2Cl2, AgBr, AgI không tan ( ). 
4. Hầu hết các muối Sunfat (SO42- ) tan. Nhưng các muối Sunfat sau đây không tan: 
Bari (Ba2+), Stronti (Sr2+), Chì (Pb2+). Các muối Sunfat sau đây tan ít: Canxi 
(Ca2+), Bạc (Ag+ ), Thủy ngân (I) (Hg22+ ). 
Thí dụ: ZnSO4, Al2(SO4)3, CuSO4, HgSO4, FeSO4, Fe2(SO4)3, MgSO4, (NH4)2SO4, 
Cr2(SO4)3, K2SO4 tan. 
BaSO4, SrSO4, PbSO4 không tan. 
CaSO4, Ag2SO4, Hg2SO4 tan ít (tan vừa phải). 
5. Hầu hết các muối Sunfua (S2- ) không tan. Nhưng các muối Sunfua sau đây tan: 
của kim loại kiềm [ Liti (Li+ ), Natri (Na+ ), Kali (K+ ), Rubiđi (Rb+ ), Xezi (Cs+), 
Franxi (Fr+ ) ], của kim loại kiềm thổ [ Canxi (Ca2+ ), Stronti (Sr2+ ), Bari (Ba2+ ), 
Rađi (Ra2+ ) ] và Amoni (NH4+ ). 
 Thí dụ: CuS, ZnS, Ag2S, FeS, HgS không tan; 
 Na2S, K2S, CaS, BaS, (NH4)2S tan. 
Lưu ý 
L.1. Các muối Sunfua kim loại hóa trị 3 như Al2S3, Fe2S3, Cr2S3 không hiện diện trong 
nước. Trong nước chúng bị thủy phân hoàn toàn tạo hiđroxit kim loại kết tủa ( ) và 
khí H2S bay ra. 
L.2. Do đó, nếu có phản ứng nào tạo các muối Sunfua kim loại trên trong dung dịch nước, 
thì thực tế là thu được hiđroxit kim loại tương ứng kết tủa và khí H2S bay ra. 
Thí dụ: 
2AlCl3 + 3Na2S Al2S3 + 6NaCl 
Al2S3 + 6H2O 2Al(OH)3 + 3H2S 
2AlCl3 + 3Na2S + 6H2O 2Al(OH)3 + 3H2S + 6NaCl 
Cr2(SO4)3 + 3K2S Cr2S3 + 3K2SO4 
Cr2S3 + 6H2O 2Cr(OH)3 + 3H2S 
Cr2(SO4)3 + 3K2S + 6H2O 2Cr(OH)3 + 3H2S + 3K2SO4 
2Fe(NO3)3 + 3Na2S Fe2S3 + 6NaNO3 
Fe2S3 + 6H2O 2Fe(OH)3 + 3H2S 
2Fe(NO3)3 + 3Na2S + 6H2O 2Fe(OH)3 + 3H2S + 6NaNO3 
6. Hầu hết các muối Cacbonat (CO32- ), Sunfit (SO32- ), Silicat (SiO32- ), Photphat 
(PO43- ), Oxalat ( -OOC-COO-, C2O42- ) không tan. Nhưng các muối Cacbonat, 
Sunfit, Silicat, Photphat, Oxalat sau đây tan: của kim loại kiềm (Na+, K+, Rb+, Cs+, 
Fr+), của Amoni (NH4+). 
Thí dụ: 
CaCO3, BaSO3, FeCO3, MgSiO3, Ag3PO4, CaC2O4, PbCO3, ZnSO3, Al2(SiO3)3, FePO4, 
CuC2O4, Ca3(PO4)2 không tan. 
Na2CO3, K2SO3, (NH4)2C2O4, K3PO4, Na2SiO3, K2CO3 tan. 
Lưu ý 
L.1. Li2CO3, Li3PO4 tan ít. 
L.2. Các muối Cacbonat kim loại hóa trị 3 như Al2(CO3)3, Fe2(CO3)3, Cr2(CO3)3 không 
hiện diện trong nước. Trong nước chúng bị thủy phân hoàn toàn tạo hiđroxit kim 
loại tương ứng kết tủa và khí CO2 bay ra. Do đó, nếu có phản ứng nào các muối 
Cacbonat trên trong dung dịch nước thì thực tế là thu được Hiđroxit kim loại kết tủa 
và khí CO2 thoát ra. 
Thí dụ: 
Al2(SO4)3 + 3K2CO3 Al2(CO3)3 + 3K2SO4 
Al2(CO3)3 + 3H2O 2Al(OH)3 + 3CO2 
Al2(SO4)3 + 3K2CO3 + 3H2O 2Al(OH)3 + 3CO2 + 3K2SO4 
2Fe(NO3)3 + 3Na2CO3 Fe2(CO3)3 + 6NaNO3 
Fe2(CO3)3 + 3H2O 2Fe(OH)3 + 3CO2 
2Fe(NO3)3 + 3Na2CO3 + 3H2O 2Fe(OH)3 + 3CO2 + 6NaNO3 
2CrCl3 + 3K2CO3 Cr2(CO3)3 + 6KCl 
Cr2(CO3)3 + 3H2O 2Cr(OH)3 + 3CO2 
2CrCl3 + 3K2CO3 + 3H2O 2Cr(OH)3 + 3CO2 + 6KCl 
7. Tất cả các muối Cacbonat axit (HCO3- ), Sunfit axit (HSO3-), Aluminat (AlO2-) 
Zincat (ZnO22-) tan. 
Thí dụ: NaHCO3, Ca(HCO3)2, Ba(HCO3)2, KHSO3, Ca(HSO3)2, Ba(HSO3)2, NaAlO2, 
Ba(AlO2)2, K2ZnO2, BaZnO2 tan. 
8. Hầu hết Hiđroxit (OH- ) kim loại không tan. Nhưng các Hiđroxit sau đây tan: của 
kim loại kiềm (Li+, Na+, K+, Rb+, Cs+, Fr+), Bari (Ba2+), Amoni (NH4+). Các 
Hiđroxit sau đây tan ít: Canxi (Ca2+), Stronti (Sr2+). 
Thí dụ: Al(OH)3, Cu(OH)2, Fe(OH)2, Fe(OH)3, Zn(OH)2, Mg(OH)2, Cr(OH)3, 
Ni(OH)2 không tan. 
NaOH, KOH, Ba(OH)2, NH4OH tan. 
Ca(OH)2, Sr(OH)2 tan ít. 
Lưu ý 
L.1. Có một số Hiđroxit kim loại không bền. Đó là: AgOH, CuOH, Hg(OH)2. Chúng dễ bị 
phân tích tạo Hiđroxit kim loại và nước (H2O). Do đó nếu có phản ứng nào tạo các 
chất trên thì thực tế là thu được Oxit kim loại tương ứng và nước. 
Thí dụ: 2AgNO3 + 2NaOH 2AgOH ↓ + 2NaNO3 
 + 2AgOH ↓ Ag2O ↓ + H2O 
 (Không bền) Bạc oxit 
 ⇒ 2AgNO3 + 2NaOH Ag2O↓ + H2O + 2NaNO3 
 HgCl2 + 2NaOH Hg(OH) 2 ↓ + 2NaCl 
 + Hg(OH)2 HgO↓ + H2O 
 (Không bền) Thủy ngân (II) oxit 
 ⇒ HgCl2 + 2NaOH HgO↓ + H2O + 2NaCl 
L.2. Các qui luật về sự hòa tan trên chỉ tương đối mà thôi vì còn nhiều ngoại lệ khác nữa. 
Và thực ra không muối nào lại không tan trong nước, không tan nhiều thì tan ít 
mà thôi. Người ta qui ước, 100 gam nước hòa tan được nhiều hơn 10 gam một chất 
(độ tan của chất này lớn hơn 10 gam) thì chất này được coi là tan nhiều trong nước 
(muối tan); 100 gam nước hòa được khoảng 1 gam một chất (độ tan của chất này 
khoảng 1 gam) thì chất này được coi là tan ít trong nước (tan vừa phải); Còn 100 gam 
nươc hòa tan ít hơn 0,01 gam một chất (độ tan nhỏ hơn 0,01 gam) thì chất này được 
coi là không tan trong nước (kết tủa, nếu là chất rắn). 
Thí dụ: 
100g nước hòa tan được tối đa 35,9 gam NaCl (ở 20oC), nên NaCl là một muối tan (tan 
nhiều trong nước). 
100 gam nước hòa tan được tối đa 0,2 gam CaSO4 (ở 300C), nên CaSO4 là một muối tan ít 
(tan vừa phải trong nước). 
100 gam nước hòa tan được tối đa 0,0002 gam BaSO4 (ở 200C), nên BaSO4 là một muối 
không tan (tan rất ít trong nước, coi như không tan). 
L.3. Độ tan của một chất rắn hay lỏng là bằng số gam tối đa chất đó hòa tan được 
trong 100 gam nước ở một nhiệt độ xác định (khi không nói nhiệt độ hiểu ngầm là 
ở nhiệt độ thường, 250C) để tạo dung dịch bão hòa chất tan đó trong dung môi 
nước. 
Sau đây là độ tan của một số chất ở 200C (Số gam chất tan hòa tan tối đa trong 100g H2O ở 
200C) 
Hóa chất Độ tan (g/100g H2O) Hóa chất Độ tan (g/100g H2O) 
K2CO3 110 Ag2SO4 0,79 
CuSO4 36,2 Ca(OH)2 0,19 
KBr 65,8 CaSO4 0,2 
NH4Cl 37,6 Li2CO3 1,5 
CuS 0,00003 Fe(OH)2 0,00015 
CaCO3 0,0014 AgCl 0,00009 
AgNO3 219,2 Hg2SO4 0,06 
Như vậy K2CO3, CuSO4, KBr, NH4Cl, AgNO3 là các muối tan. 
Ag2SO4, Ca(OH)2, CaSO4, Li2CO3, Hg2SO4 là các chất tan ít. 
CaCO3, CuS, Fe(OH)2, AgCl là các chất không tan. 
Bài tập 13 (Tuyển sinh ĐH Cần Thơ 7/2000) 
Cho các cặp hóa chất sau đây hòa tan vào nước: 
(1) NaHCO3 và CaCl2 
(2) Na2CO3 và AlCl3 
(3) MgCl2 và NaOH 
(4) NH4Cl và KOH 
Cặp nào tồn tại, cặp nào không tồn tại trong dung dịch?. Viết phản ứng (nếu có). 
Bài tập 13’ (Bộ đề TSĐH môn Hóa) 
Có ba ống nghiệm, đựng ba dung dịch. Mỗi ống chứa hai cation và hai anion (không trùng 
lặp) trong các cation và anion sau đây: NH4+, Na+, Ag+, Ba2+, Mg2+, Al3+ và Cl-, Br-, NO3-, 
SO42-, PO43-, CO32-. Hãy xác định các cation và anion trong mỗi dung dịch. 
Bài tập 14 
Cho các cặp hóa chất sau đây hòa tan vào nước. Cặp nào hiện diện được trong dung dịch, 
cặp nào không? Tại sao? Viết phản ứng xảy ra, nếu có. 
(a) CuSO4 , KOH 
(b) NaOH , BaCl2 
(c) AgNO3 , K2SO3 
(d) FeCl3 , Na2CO3 
(e) AlBr3 , ZnSO4 
(f) KNO3 , CuS 
(g) HNO3 , KOH 
(h) KHSO4, NaHCO3 
Bài tập 14’ 
Cho các cặp hóa chất sau đây vào nước. Cặp nào tồn tại tạo dung dịch, cặp nào không? 
Giải thích. Viết phản ửng xảy ra (nếu có). 
(a) AlCl3 , K2S (f) KOH , Na2CO3 
(b) Al2(SO4)3 , Cu(NO3)2 (g) Pb(NO3)2 , FeCl3 
(c) Mg(CH3COO)2 , Ba(OH)2 (h) CaCO3 , NaOH 
(d) Al(NO3)3 , K2CO3 (i) Ba(OH)2 , K2SO4 
(e) CuSO4, AlBr3 (j) KClO3, (NH4)2SO4 
V. TRẠNG THÁI CÁC CHẤT ĐIỆN LY TRONG NƯỚC. CÁC 
AXIT, BAZƠ MẠNH, YẾU 
V.1. Chất điện ly 
Chất điện ly là chất có thể phân ly thành ion trong dung dịch (dung môi là nước) (Chất 
điện ly cũng có khả năng phân ly thành ion khi nóng chảy). 
Chất điện ly gồm các muối tan, các axit tan, các bazơ tan. 
Thí dụ: NaCl, K2SO4, HCl, H2SO4, NaOH, Ba(OH)2, CH3COOH, NH3 
NaCl dd Na+ + Cl- 
K2SO4 dd 2K+ + SO42- 
HCl dd H+ + Cl- 
H2SO4 dd H+ + HSO4- 
NaOH dd Na+ + OH- 
Ba(OH)2 dd Ba2+ + 2OH- 
CH3COOH dd CH3COO- + H+ 
NH3 + H2O NH4+ + OH- 
V.2. Chất không điện ly 
Chất không điện ly là chất không ly thành ion trong dung dịch. Hầu hết các chất là 
không điện ly, trừ muối, axit, bazơ tan. 
Thí dụ: 
Glucozơ (Glucose, C6H12O6), Saccarozơ (Saccarose, C12H22O11), Benzen (C6H6), Rượu 
etylic (C2H5OH), Brom (Br2), Thủy ngân (Hg), Axeton (Aceton, CH3-CO-CH3), 
Đietyl ete (CH3-CH2-O-CH2-CH3) là các chất không điện ly. 
Trong thực tế, để biết một chất có phải là chất điện ly hay không thì ta xét xem dung dịch 
được tạo bởi chất này trong nước có dẫn điện hay không. Nếu dung dung dịch dẫn điện 
được thì đó là chất điện ly; còn dung dịch không dẫn điện thì đó là chất không điện ly. 
V.3. Chất điện ly mạnh 
Chất điện ly mạnh là chất phân ly hoàn toàn thành ion trong dung dịch. Nghĩa là nếu 
có bao nhiêu phân tử chất điện ly mạnh hòa tan trong nước tạo dung dịch thì có bấy nhiêu 
phân tử này phân ly hết thành ion. Chất điện ly mạnh hiện diện ở dạng ion trong dung dịch, 
không hiện diện dạng phân tử. 
Chất điện ly mạnh gồm các muối tan, các axit mạnh, các bazơ mạnh. 
Thí dụ: 
KNO3, Na2CO3, CuCl2, HNO3, HCl, H2SO4, NaOH, KOH, Ca(OH)2, Ba(OH)2 là các chất 
điện ly mạnh. 
KNO3 dd K+ + NO3- 
HNO3 dd H+ + NO3- 
KOH dd K+ + OH- 
 H2SO4 dd H+ + HSO4- 
V.4. Chất điện ly yếu 
Chất điện ly yếu là chất chỉ phân ly một phần thành ion trong dung dịch. Chất điện ly 
yếu phần lớn hiện diện dạng phân tử trong dung dịch. 
Chất đ ... OH)2 + Ca(CH3COO)2 
Cho Ba vào dung dịch KI : 
 Ba + 2H2O Ba(OH)2 + H2 
 Ba(OH)2 + KI 
Bài tập 26 
Cho 0,23 gam Na vào dung dịch A gồm 100 ml dung dịch CuCl2 0,3M. Sau khi phản ứng 
xong, thu được dung dịch B và có m gam chất kết tủa. 
a. Tính m. 
b. Khối lượng dung dịch B hơn hay kém so với khối lượng dung dịch A bao nhiêu gam? 
c. Tính nồng độ mol của dung dịch B. Coi thể tích dung dịch không thay đổi. 
(Na = 23; Cu = 64; O = 16; H = 1) 
ĐS: m = 0,49g; ddB < ddA 0,27g; CuCl2 0,25M, NaCl 0,1M 
Bài tập 26’ 
Hòa tan 0,959 gam Ba vào dung dịch X gồm 200 ml dung dịch Mg(NO3)2 0,025M. Sau khi 
kết thúc phản ứng, thu được dung dịch Y và có a gam chất không tan, 
a. Tính a. 
b. Khối lượng dung dịch Y nhỏ hơn hay lớn hơn khối lượng dung dịch X bao nhiêu? 
c. Đem cô cạn dung dịch Y. Tính khối lượng các chất rắn khan thu được. 
(Mg = 24; O = 16; H = 1; Ba = 137; N = 14) 
ĐS: a = 0,29g; ddY > ddX 0,655g; 0,342g Ba(OH)2 , 1,305g Ba(NO3)2 
L.3. Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ có thể tác dụng trực tiếp với muối clorua khan 
của kim loại yếu hơn ở nhiệt độ cao. 
Thí dụ: 
 2Na + CuCl2 (khan) t0 2NaCl + Cu 
 ( Nếu Na + ddCuCl2: 
 Na + H2O NaOH + 
2
1 H2 
 2NaOH + CuCl2 Cu(OH)2 + 2NaCl ) 
 K + AlCl3 (khan) t0 Al + 
2
3 KCl 
 Ca + ZnCl2 (khan) t0 CaCl2 + Zn 
L.4. Fe + Fe2+(dd) 
 Fe + 2Fe3+(dd) 3Fe2+ 
Thí dụ: 
 Fe + FeCl2 (dd) 
 Fe + 2FeCl3 (dd) 3FeCl2 
 Fe + 2Fe(NO3)3 (dd) 3Fe(NO3)2 
 Fe + Fe(NO3)2 (dd) 
 Fe + Fe2(SO4)3 (dd) 3FeSO4 
 Fe + Fe(CH3COO)2 (dd) 
L.5. Fe + Cu2+ (dd) Fe2+ + Cu 
 Cu + Fe2+ (dd) 
 Cu + 2Fe3+ (dd) Cu2+ + 2Fe2+ 
Thí dụ: 
 Fe + CuSO4 (dd) FeSO4 + Cu 
 Cu + FeCl2 (dd) 
 Cu + 2FeCl3 (dd) CuCl2 + 2FeCl2 
 Cu + FeSO4 (dd) 
 Cu + Fe2(SO4)3 CuSO4 + 2FeSO4 
 Fe + CuSO4 Fe + Cu 
 Cu + Fe(NO3)3 (dd) Cu(NO3)2 + Fe(NO3)2 
L. 6. Fe(dư) + 2Ag+ (dd) Fe2+ + 2Ag 
 Fe + 3Ag+ (dd, dư) Fe3+ + 3Ag 
 Fe2+(dd) + Ag+ (dd) Fe3+ + Ag 
 Fe3+ (dd) + Ag+(dd) (ddFe3+ với ddAg+ không xảy ra 
 phản ứng oxi hóa khử, nhưng có thể xảy ra phản ứng trao đổi) 
Thí dụ: 
 Fe (dư) + AgNO3 (dd) Fe(NO3)2 + 2Ag 
 Fe + 3AgNO3 (dd, dư) Fe(NO3)3 + 3Ag 
 Fe(NO3)2 (dd) + AgNO3 (dd) Fe(NO3)3 + Ag 
 Fe(NO3)3 (dd) + AgNO3 (dd) 
 Fe (dư) + 2CH3COOAg (dd) Fe(CH3COO)2 + 2Ag 
 Fe + 3CH3COOAg (dd, dư) Fe(CH3COO)3 + 3Ag 
 3Fe(CH3COO)2 + 3AgNO3 2Fe(CH3COO)3 + Fe(NO3)3 + 3Ag 
 Fe(CH3COO)3 + AgNO3 
 FeCl3 + 3AgNO3 3AgCl + Fe(NO3)3 (phản ứng trao đổi) 
 3FeSO4 + 3AgNO3 Fe2(SO4)3 + Fe(NO3)3 + 3Ag 
L.7. Zn + 2Fe3+ (dd, dư) Zn2+ + 2Fe2+ 
 3Zn (dư) + 2Fe3+ (dd) 3Zn2+ + 2Fe 
 Do: Fe + 2Fe3+ (dd) 3Fe2+ 
 Zn + Fe2+ (dd) Zn2+ + Fe 
Thí dụ: 
 Zn + 2FeCl3 (dd, dư) ZnCl2 + 2FeCl2 
 3Zn (dư) + 2FeCl3 (dd) 3ZnCl2 + 2Fe 
 3Zn (dư) + Fe2(SO4)3 3ZnSO4 + 2Fe 
 Zn + Fe2(SO4)3 (dư) ZnSO4 + 2FeSO4 
 Zn + FeSO4 ZnSO4 + Fe 
 Fe + Fe2(SO4)3 3FeSO4 
 Zn + 2Fe(NO3)3 (dư) Zn(NO3)2 + Fe(NO3)2 
 3Zn (dư) + 2Fe(NO3)3 (dư) 3Zn(NO3)2 + 2Fe 
Bài tập 27 
Cho từ từ x mol bột kẽm vào dung dịch chứa y mol Fe2(SO4)3. Viết phương trình phản xảy 
ra ứng với các trường hợp có thể có. Tìm điều kiện liên hệ giữa x, y để có từng trường hợp 
này và tính số mol mỗi chất thu được theo x, y ứng với từng trường hợp (không kể dung 
môi nước). 
Bài tập 27’ 
Cho 16,25 gam Zn vào 200ml dung dịch Fe2(SO4)3 0,5M. Sau khi kết thúc phản ứng, thu 
được m gam chất rắn và dung dịch A. 
a. Tính m. 
b. Khối lượng dung dịch A với dung dịch Fe2(SO4)3 lúc đầu hơn kém nhau bao nhiêu gam? 
c. Tính nồng độ mol/l các chất tan trong dung dịch A. Coi thể tích dung dịch không đổi. 
(Zn = 65 ; Fe = 56) 
ĐS:a. m = 8,4g b. Kl ddA > Kl ddFe2(SO4)3 7,85g c. ddZnSO41,25M, ddFeSO4 0,25M 
L.8. Khi nhúng một thanh kim loại lượng dư (khác kim loại kiềm, kiềm thổ) vào một 
dung dịch muối và giả sử có phản ứng xảy ra giữa thanh kim loại và muối thì thanh 
kim loại bị hòa tan một phần, nhưng bù vào đó, kim loại mới tạo ra sẽ bám vào 
thanh kim loại còn dư (chứ không lắng xuống đáy bình). Nếu đem cân lại thanh kim 
loại sau phản ứng, thì một trong hai trường hợp sau đây có thể xảy ra: 
• Khối lượng thanh kim loại tăng so với trước phản ứng: Điều này chứng tỏ khối 
lượng kim loại mới tạo ra bám vào lớn hơn khối lượng kim loại bị hòa tan. 
Ta đặt phương trình toán như sau: 
Khối lượng kim loại bám - Khối lượng kim loại bị hòa tan = Độ tăng khối lượng thanh kim loại 
Thí dụ: 
 Cho một đinh sắt lượng dư vào dung dịch CuSO4: 
 Fe + CuSO4 (dd) FeSO4 (dd) + Cu 
 56g 64g 
 Theo phản ứng trên, nếu 56g Fe bị hòa tan thì có 64g Cu bám vào, do đó khối lượng 
thanh sắt sau phản ứng sẽ tăng. 
• Khối lượng thanh kim loại giảm so với trước phản ứng: Điều này chứng tỏ khối 
lượng kim loại bị hòa tan lớn hơn khối lượng kim loại mới tạo ra bám vào. 
Ta đặt phương trình toán như sau: 
Khối lượng kim loại bị hòa tan - Khối lượng kim loại bám = Độ giảm khối lượng thanh kim loại 
Thí dụ: 
Cho miếng kẽm lượng dư vào dung dịch FeCl2 
 Zn + FeCl2 (dd) ZnCl2 (dd) + Fe 
 65g 56g 
Theo phản ứng trên, nếu 65g kẽm bị hòa tan thì có 56g sắt bám vào. Do đó thanh kẽm 
sau phản ứng sẽ giảm khối lượng so với trước phản ứng. 
Bài tập 28 
Cho một đinh sắt lượng dư vào dung dịch A gồm 100ml dung dịch CuSO4 0,2M. Sau khi 
phản ứng xong, thu được dung dịch B và đinh sắt có đồng bám vào. 
a. Khối lượng đinh sắt sau phản ứng tăng hay giảm bao nhiêu gam? 
b. Khối lượng dung dịch A với dung dịch B hơn kém bao nhiêu gam? 
c. Coi thể tích dung dịch B vẫn là 100ml. Tính nồng độ mol dung dịch B. 
(Cu = 64 ; Fe = 56) 
ĐS: a. kl đinh sắt tăng 0,16g b. klddB nhỏ hơn ddA 0,16g c. ddFeSO4 0,2M 
Bài tập 28’ 
Nhúng một miếng kim loại M, có hóa trị n, vào 200ml dung dịch AgNO3 0,1M. Sau phản 
ứng thu được 200ml dung dịch A và miếng kim loại M (có Ag bám vào). Khối lượng miếng 
kim loại sau phản ứng có khối lượng tăng thêm 1,52 gam. 
a. Khối lượng dung dịch A lớn hay nhỏ hơn bao nhiêu gam so với khối lượng dung dịch 
AgNO3 lúc đầu? 
b. Xác định kim loại M. 
c. Tính nồng độ mol dung dịch A. 
Các phản ứng xảy ra hoàn toàn. 
(Mg = 24 ; Al = 27 ; Cr = 52 ; Fe = 56 ; Cu = 64 ; Zn = 65 ; Pb = 207; Ag = 108) 
ĐS: a. klddA nhỏ hơn 1,52g b. M là Cu c. dd Cu(NO3)2 0,05M 
Bài tập 29 
Nhúng một thanh kim loại Y (hóa trị n) vào 0,5 lít dung dịch FeCl2 0,24M. Sau một thời 
gian, lấy thanh kim loại Y ra và đem cân lại thấy khối lượng thanh Y giảm 0,72 gam. Còn 
lại dung dịch X. Nếu gạt lấy phần kim loại Fe bám vào thanh Y thì thu được 4,48 gam Fe. 
a. Xác định kim loại Y. 
b. Tính nồng độ mol/lit của dung dịch X. Coi thể tích dung dịch X vẫn là 0,5 lít. 
Be = 9 ; Mg = 24 ; Al = 27 ; Ca = 40 ; Cr = 52 ; Fe = 56 ; Ni = 59 ; Cu = 64 ; 
(Zn = 65; Ag = 108 ; Hg = 201 ; Pb = 208) 
ĐS: a. Zn b. FeCl2 0,08M; ZnCl2 0,16M 
Bài tập 29’ 
Nhúng một miếng kim loại M vào 200ml dung dịch Cr(NO3)2 0,25M. Một lúc sau lấy 
miếng kim loại ra đem cân lại, thấy khối lượng giảm 0,09 gam. Gạt để lấy hết phần kim 
loại bám vào miếng kim loại M và đem hòa tan hết phần kim loại này bằng dung dịch HCl 
thì thu được 672ml một khí thoát ra (đktc). 
a. Xác định kim loại M. 
b. Tính nồng độ mol chất tan của dung dịch sau phản ứng. Coi thể tích dung dịch sau phản 
ứng cũng là 200ml. 
(Be = 9 ; Mg = 24 ; Al = 27 ; Ca = 40 ; Cr = 52 ; Mn = 55 ; Fe = 56 ; Ni = 59 ; 
Cu = 64 ; Zn = 65 ; Ag = 108 ; Pb = 207) 
ĐS: a. Mn b. Mn(NO3)2 0,15M ; Cr(NO3)2 0,1M 
Bài tập 30 (Bộ đề tuyển sinh đại học môn hóa học) 
Lấy hai thanh kim loại X, Y có cùng khối lượng và đều đứng trước Pb trong dãy thế điện 
hóa. Nhúng thanh X vào dung dịch Cu(NO3)2 và thanh Y vào dung dịch Pb(NO3)2. Sau một 
thời gian, lấy các thanh kim loại ra khỏi dung dịch và cân lại thấy khối lượng thanh X giảm 
1% và của thanh Y tăng 152% so với khối lượng ban đầu. Biết số mol của kim loại X và Y 
tham gia phản ứng bằng nhau và tất cả Cu, Pb thoát ra bám hết vào các thanh X và Y. 
Mặt khác, để hòa tan hết 3,9 gam kim loại X cần dùng V ml dung dịch HCl và thu được 
1,344 lít H2 (ở đktc); Còn để hòa tan hết 4,26 gam oxit kim loại Y cũng cần dùng V ml dung 
dịch HCl trên. 
a. Hãy so sánh hóa trị của kim loại X và Y. 
b. Số mol của Cu(NO3)2 và Pb(NO3)2 trong hai dung dịch thay đổi thế nào? 
(Cu = 64; Pb = 207; O = 16) 
ĐS: a. Bằng nhau b. Độ giảm số mol bằng nhau 
Bài tập 30’ (Bộ đề tuyển sinh đại học môn hóa học) 
Cho ba kim loại M, A, B (đều có hóa trị 2) có khối lượng nguyên tử tương ứng là m, a, b. 
Nhúng hai thanh kim loại M đều có khối lượng là p gam vào hai dung dịch A(NO3)2 và 
B(NO3)2. Sau một thời gian, người ta nhận thấy khối lượng thanh (1) giảm x%, thanh (2) 
tăng y% (so với p). Giả sử các kim loại thoát ra bám hết vào thanh kim loại M. 
1. a. Lập biểu thức tính m theo a, b, x, y, biết rằng số mol M(NO3)2 trong cả hai dung 
dịch đều bằng n. 
 b. Tính giá trị của m, khi a = 64; b = 207; x = 0,2; y = 28,4. 
2. Khi m = 112; a = 64; b = 207 thì tỉ lệ x : y là bao nhiêu? 
3. a. Lập biểu thức tính m khi A là kim loại hóa trị 1, B có hóa trị 2, M có hóa trị 3, 
thanh (1) tăng x%, thanh (2) tăng y%, số mol M(NO3)3 trong hai dung dịch bằng 
nhau. 
 b. Trong ba kim loại Cu, Ag, Hg thì A, B là kim loại nào khi m = 52? Tỉ lệ 
y
x trong 
điều kiện đã cho (ở câu hỏi 3a) là 
91,0
1 . 
(Cu = 64; Ag = 108; Pb = 207; Cr = 52; Hg = 200) 
ĐS: 1. m = 
yx
aybx
+
+ ; m = 65 
 2. 
98,1
1
95
48 ==
y
x [ Thanh (1) giảm 1%, thanh (2) tăng 1,98% ] 
 3. m = 
xy
bxay
−
− 5,13 ; A : Ag , B : Hg 
Trích đề thi TSĐH, khối B năm 2004 
Hỗn hợp A gồm Mg và Fe. Cho 5,1 gam hỗn hợp A vào 250 ml dung dịch CuSO4. Sau khi 
phản ứng xảy ra hồn tồn, lọc, thu được 6,9 gam chất rắn B và dung dịch C chứa hai muối. 
Thêm dung dịch NaOH dư vào dung dịch C. Lọc lấy kết tủa đem nung ngồi khơng khí đến 
khối lượng khơng đổi, thu được 4,5 gam chất rắn D. Tính: 
1. Thành phần phần trăm theo khối lượng của các kim loại trong hỗn hợp A. 
2. Nồng độ mol/lít của dung dịch CuSO4. 
3. Thể tích khí SO2 (đo ở đktc) thu được khi hịa tan hồn tồn 6,9 gam chất rắn B trong 
dung dịch H2SO4 đặc, nĩng. 
(Mg = 24 ; Fe = 56 ; O = 16 ; H = 1 ; S = 32) 
ĐS: 1) 17,65% Mg; 82,35% Fe 2) 0,3M 3) 2,94 lít 
Trích đề thi TSĐH, ĐHQG tp HCM, năm 2001 
1. Dung dịch CH3COOH 0,1M cĩ độ điện ly α = 1%. Viết phương trình điện ly 
CH3COOH và tính pH dung dịch này. 
2. A là dung dịch HCl 0,2M. B là dung dịch H2SO4 0,1M. Trộn các thể tích bằng nhau 
của A và B, được dung dịch X. Tính pH dung dịch X. Cho lg4 = 0,6; lg2 = 0,3.