Ôn thi tốt nghiệp THPT ngữ văn 12: Vợ nhăt - Kim Lân

Ngµy so¹n:
Ngµy d¹y: 
Vî nhÆt
 Kim l©n
I- KiÕn thøc c¬ b¶n 
1- Tác giả Kim Lân
 Kim Lân, tên thật là Nguyễn Văn Tài, sinh năm 1920. Quê quán: Phù Lưu, Từ Sơn, Hà Bắc. Sở trường về truyện ngắn. Thế giới nghệ thuật của ông là xóm làng quê với người dân cày Việt Nam. Viết rất hay về những thú chơi dân dã đồng quê như chọi gà, thả diều, nuôi bồ câu, chơi núi non bộ, mà ông gọi là thú “phong lưu đồng ruộng”.
    Tác phẩm, 2 tập truyện ngắn: “Nên vợ nên chồng” (1955) và “Con chó xấu xí” (1962).
2- Xuất xứ- tóm t¾t 
 * Vî nhÆt ®­îc viÕt n¨m 1954, nh©n dÞp kØ niÖm C¸ch m¹ng th¸ng T¸m. TruyÖn lμ nh÷ng g× Kim L©n nhí l¹i ®ưîc tõ tiÓu thuyÕt Xãm ngô c­ mμ «ng viÕt n¨m 1946, ch­a hoμn thμnh vμ ®· mÊt b¶n th¶o. T¹o nªn bèi c¶nh cña truyÖn lμ sù thËt vÒ n¹n ®ãi n¨m 1945 g©y ra c¸i chÕt cña h¬n hai triÖu ng­êi ViÖt Nam.
 * Cụ Tràng ở xóm ngụ cư, làm nghề kéo xe bò chở thuê. Đã nhiều tuổi, thô kệch, có tính vừa đi vừa nói lảm nhảm như kẻ dở hơi. Bà cụ Tứ mẹ hắn nghèo khổ. Hai mẹ con ở trong một mái nhà tranh vắng teo, rúm ró. Trận đói kinh khủng đang diễn ra, người chết đói như ngả rạ. Một lần kéo xe thóc Liên đoàn lên tỉnh, hắn hò một câu vượt dốc rất tình. Một cô gái ton ton chạy lại đẩy xe cho Tràng, liếc mắt cười tít. Lần thứ hai, Tráng gặp lại thị, trông khác hẳn, thị gầy sọp hẳn đi, áo quần tả tơi như tổ đỉa. Một vài câu trách móc, mời chào, thị ăn một chập 4 bát bánh đúc do Tráng đãi. Mua một cái thúng và 2 hào dầu, Tráng dẫn thị về nhà ra mắt mẹ. Xóm ngụ cư ngạc nhiên khi thấy một người đàn bà xa lạ đi theo Tráng họ bàn tán, có phần lo ngại. Trong nhá nhem tối, bà cụ Tứ gặp và nói chuyện với nàng dâu mới. Lần đầu nhà Tráng có dầu thắp đèn Tiếng ai hờ khóc người chết đói ngoài xóm lọt vào. Sáng hôm sau, bà mẹ chồng và nàng dâu mới quét dọn trong nhà ngoài sân. Bữa cơm – cháo cám – đón nàng dâu mới. Bà cụ Tứ vừa ăn vừa kể chuyện làm ăn, gia cảnh với con dâu, nói toàn chuyện vui, toàn chuyện sung sướng sau này. Lại một buổi sáng. Tiếng trống thúc thuế dồn dập. Quạ đen bay vù như mây đen. Thị nói về chuyện Việt Minh phá kho thóc Nhật. Tráng nhớ lại lá cờ đỏ bay phấp phới hôm nào
3- Chñ ®Ò - ý nghÜa nhan ®Ò t¸c phÈm
 Qua câu chuyện anh cu Tràng nhặt được vợ, tác giả nói lên niềm cảm thông và trân trọng hạnh phúc muộn mằn và niềm hy vọng về một sự đổi đời của người nông dân năm đói Ất Dậu.
 “Vî nhÆt” lµ mét nhan ®Ò cã ý nghÜa:
- Tr­íc hÕt, tùa ®Ò nµy g©y cho ng­êi ®äc mét sù chó ý ®Æc biÖt. Ng­êi ta th­êng nãi nhËt ®­îc vËt nµy vËt kh¸c, chø kh«ng mÊy ai nãi “nhÆt” ®­îc vî hay chång.
- H¬n n÷a toµn bé c©u chuyÖn d­êng nh­ ®Òu xoang quanh viÖc anh Trµng nhÆt ®­îc vî mét c¸ch dÔ dµng.
- Tùa ®Ò “Vî nhÆt’’ cßn nãi lªn th©n phËn con ng­êi bÞ rÎ róng nh­ thÕ nµo trong x· héi cò, nhÊt lµ vµo n¨m ®ãi 1945. Vî cã thÓ nhÆt ®­îc nh­ ng­êi ta nhÆt c¸i r¬m c¸i r¸c ngoµi ®­êng..®©y lµ mét tùa ®Ò ®éc ®¸o phï hîp víi néi dung cña t¸c phÈm.
4- T×nh huèng ®éc ®¸o 
 Tμi n¨ng nghÖ thuËt ®éc ®¸o cña Kim L©n ë ®©y tr­íc hÕt lμ x©y dùng ®­îc mét t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o: Trμng lμ thanh niªn n«ng d©n ngô c­, côc mÞch, xÊu trai, ¨n nãi th« kÖch, mang tiÕng Õ vî l¹i lÊy ®­îc vî mét c¸ch qu¸ dÔ dμng - nãi cho ®óng lμ nhÆt ®îc vî. Vî nhÆt - nhÆt ®­îc vî - ®©y lμ t×nh huèng Ðo le, bi th¶m nh­ng còng thÊm ®Ém t×nh ng­êi. So víi phong tôc, ®©y lμ viÖc kh«ng b×nh th­êng. V× lÊy vî, lÊy chång lμ viÖc träng ®¹i, kh«ng thÓ "chËc l­ìi" tuú tiÖn. Víi ng­êi d©n xãm ngô c­, viÖc Trμng lÊy vî trong lóc ®ãi chÕt ng­êi nμy lμ mét th¾c m¾c lín, g©y x«n xao xãm nhá. Víi bμ cô Tø mÑ Trμng th× s÷ng ng­êi kinh ng¹c. Víi Trμng, sau mét ®ªm ¨n ë víi ng­êi ®μn bμ, vÉn ch­a hÕt ngì ngμng. Víi ng­êi ®äc, t×nh huèng Êy còng g©y bao sù chê ®îi, høa hÑn nh÷ng t×nh tiÕt thó vÞ bÊt ngê.
5- Gi¸ trÞ hiÖn thùc
 Vî nhÆt - ®· béc lé ®­îc gi¸ trÞ hiÖn thùc s©u s¾c cña ngßi bót Kim L©n . Nhμ v¨n ®· tè c¸o téi ¸c d· man nhÊt cña thùc d©n, ph¸t xÝt víi d©n téc ta. §· ph¬i bμy t×nh tr¹ng khèn cïng, kh«ng cã lèi tho¸t cña ng­êi n«ng d©n l­¬ng thiÖn tr­íc c¸i chÕt ®ang treo l¬ löng tr­íc mÆt. Sè phËn cña con ng­êi ®· bÞ ®Èy xuèng hμng con vËt. NhiÒu ng­êi viÕt vÒ c¸i ®ãi nh­ thÕ.
6- Gi¸ trÞ nh©n ®¹o 
 Vî nhÆt còng thÓ hiÖn tinh thÇn nh©n ®¹o cao c¶: «ng ®· ph¸t hiÖn lßng l¹c quan, yªu ®êi ham sèng cña nh÷ng ng­êi lao ®éng b×nh dÞ ngay trong hoμn c¶nh khèn cïng. ¤ng ca ngîi nh÷ng t×nh c¶m ®Ñp ®Ï nh©n hËu cña ng­êi lao ®éng chÊt ph¸c Ýt häc. Kh«ng chØ m« t¶ ng­êi lao ®éng b»ng t×nh th­¬ng yªu cña m×nh, Kim L©n cßn ®øng h¼n vÒ phÝa hä, bªnh vùc b¶o vÖ nh©n phÈm cña hä. Høa hÑn mét t­¬ng lai t¬i s¸ng cho hä.
 à Thμnh c«ng cña Vî nhÆt lμ nhê t×nh th­¬ng yªu, sù c¶m th«ng s©u s¾c cña Kim L©n víi nh÷ng ng êi n«ng d©n lao ®éng chÊt ph¸c, Ýt häc. Lμ nhê tμi n¨ng ®éc ®¸o cña ngßi bót Kim L©n: nghÖ thuËt to¹ t×nh huèng truyÖn, nghÖ thuËt kh¾c ho¹ t©m lÝ nh©n vËt ch©n thùc, sinh ®éng. Giäng v¨n vμ ng«n ng÷ kÓ méc m¹c, gi¶n dÞ chän läc kÜ cμng mμ vÉn rÊt ®êi th­êng.
 Vî nhÆt ®· chøng tá Kim L©n võa cã tay nghÒ v÷ng vμng, võa cã tÊm lßng nh©n ¸i. T¸c phÈm ®· t¹o ®­îc chç ®øng ch¾c ch¾n cña Kim L©n trong lßng ng­êi ®äc.
II- LuyÖn tËp 
§Ò 1: Tinh thÇn nh©n ®¹o qua truyÖn ng¾n Vî nhÆt
 A. Yªu cÇu:
    1. Ph©n tÝch Vî nhÆt ®Ó chØ ra ®­îc nh÷ng biÓu hiÖn cña tinh thÇn nh©n ®¹o ë ngßi bót Kim L©n.
    2. ThÊy ®­îc tÊm lßng, c¸i nh×n Êm ¸p, tin t­ëng cña nhµ v¨n víi cuéc ®êi, víi con ngêi.
 B. Néi dung chÝnh cÇn cã: 
    1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t:      
    - Kim L©n (1920) lµ c©y bót ®Æc s¾c cña v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i vÒ phong tôc vµ ®êi sèng lµng quª. Kim L©n chØ viÕt mét thÓ lo¹i: truyÖn ng¾n, mét ®Ò tµi: lµng quª. Nhng «ng cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho truyÖn ng¾n ë ®Ò tµi nµy.
    - Vî nhÆt thùc chÊt lµ mét ch¬ng trong tiÓu thuyÕt Xãm ngô c­ (1946), ®­îc Kim L©n viÕt l¹i sau hoµ b×nh, in trong tËp Con chã xÊu xÝ. Vî nhÆt hÊp dÉn ng­êi ta v× lßng nh©n ¸i, t×nh th­¬ng gi÷a con ng­êi víi con ng­êi trong hoµn c¶nh khèn cïng.
    2. Tinh thÇn nh©n ®¹o cña Kim L©n qua Vî nhÆt.
    a) Nhµ v¨n thÓ hiÖn ®­îc nh÷ng t×nh c¶m ®Ñp ®Ï, hån nhiªn, nh©n hËu cña nh÷ng ng­êi lao ®éng.              
    - Ngay trong c¸i ®ãi chÕt ng­êi - con ng­êi vÉn ®Õn víi nhau b»ng lßng vÞ tha cao c¶, t×nh ng­êi Êm ¸p (th¸i ®é cña Trµng víi ng­êi ®µn bµ, sù c¶m th«ng an ñi cña bµ cô Tø víi c« con d©u)
    - Trong hoµn c¶nh khèn cïng nhÊt, ngêi ta vÉn c­ xö víi nhau thËt lÔ nghÜa (Trµng mêi mÑ ngåi lªn gi­êng ®Ó th­a chuyÖn vî con. Bµ cô Tø phµn nµn kh«ng cã d¨m ba m©m mêi hä hµng lµng xãm).
    b) Nhµ v¨n ph¸t hiÖn lßng l¹c quan yªu ®êi, kh¸t khao h¹nh phóc cña ng­êi lao ®éng.
    - Gi÷a c¸i ®ãi, c¸i chÕt b¸m chÆt lÊy con ngêi, Trµng lÊy vî. Hä kh«ng chÕt. Trô l¹i ®­îc vµ cßn v­ît lªn chuÈn bÞ cho cuéc sèng t­¬ng lai. ThËt lµ mét søc sèng kh«ng ngê.
    - Lßng l¹c quan yªu ®êi lu«n tiÒm Èn trong nh÷ng ng­êi lao ®éng b×nh dÞ, trong bÊt k× hoµn c¶nh nµo, dï kÒ bªn c¸i chÕt, nh÷ng ng­êi lao ®éng vÉn kh¸t khao h¹nh phóc, h­íng tíi t­¬ng lai (ph©n tÝch kh«ng khÝ s«i ®éng cña xãm ngô c khi Trµng vÒ nhµ cïng ng­êi ®µn bµ l¹. T©m tr¹ng phën ph¬ kh¸c thêng cña Trµng, c©u chuyÖn cña 3 mÑ con trong ngµy ®ãi chÕt mµ toµn chuyÖn vui, chuyÖn sung s­íng vÒ sau nµy)
    c) Kim L©n tè c¸o téi ¸c cña giai cÊp thèng trÞ ®Èy con ngêi vµo t×nh tr¹ng khèn cïng      
    - N¹n ®ãi khñng khiÕp ®· bao phñ lªn kh¾p c¸c lµng quª mét kh«ng khÝ ¶m ®¹m, chÕt chãc, thª l­¬ng (ng­êi chÕt n»m cßng queo nh­ ng¶ r¹. TiÕng qu¹ thª thiÕt trªn bÇu trêi. TiÕng hê khãc ng­êi chÕt d­íi mÆt ®Êt.)
    - Sè phËn con ng­êi bÞ ®Èy vµo t×nh tr¹ng khèn cïng, bÞ rÎ róng nh­ ®å vËt (cã thÓ nhÆt ®­îc), thËm chÝ bÞ ®Èy xuèng hµng sóc vËt (¨n c¶ thø c¸m heo)
    d) Nhµ v¨n ®· ®øng h¼n vÒ phÝa ng­êi lao ®éng bªnh vùc, b¶o vÖ hä, høa hÑn mét t­¬ng lai tèt ®Ñp cho hä   
    - Th­¬ng yªu con ngêi, Kim L©n kh«ng chØ tè c¸o téi ¸c cña kÎ thï chµ ®¹p lªn quyÒn sèng cña con ng­êi mµ cßn ®øng ra bªnh vùc, b¶o vÖ nh©n phÈm cho hä (chó ý sù thay ®æi tÝnh c¸ch cña c¸c nh©n vËt ë cuèi t¸c phÈm vµ dông ý cña nhµ v¨n).
    - Nhµ v¨n tin t­ëng, hi väng vµo mét t­¬ng lai t­¬i s¸ng cho cuéc ®êi cña nh÷ng ng­êi lao ®éng (thêi ®iÓm më ®Çu vµ kÕt thóc c©u chuyÖn, h×nh ¶nh l¸ cê ®á sao vµng cuèi t¸c phÈm)
    3. §¸nh gi¸ chung:                                                
    - Tinh thÇn nh©n ®¹o cña Kim L©n lµ ®iÓm tùa v÷ng ch¾c cho t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o nh­ng còng ®Çy bÊp bªnh cu¶ Vî nhÆt. Nã chøng tá Kim L©n võa cã tµi võa cã t©m, võa cã tay nghÒ v÷ng, võa cã lßng nh©n ¸i cao c¶.
    - Vî nhÆt cho thÊy c¸ch nh×n ®êi, nh×n ng­êi Êm ¸p nh©n hËu cña Kim L©n, niÒm tin cña «ng víi nh÷ng kh¸t väng ch©n chÝnh cña con ng­êi. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã cïng víi mét nghÖ thuËt truyÖn ng¾n giµ dÆn lµm cho Vî nhÆt trë thµnh mét thµnh tùu ®¸ng kÓ cña nÒn v¨n häc C¸ch m¹ng.
§Ò 2: Ph©n tÝch th©n phËn vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng c¸c nh©n vËt Trµng, ng­êi ®µn bµ " vî nhÆt", bµ cô Tø trong truyÖn ng¾n Vî nhÆt cña Kim L©n ®Ó lµm næi bËt gi¸ trÞ hiÖn thùc s©u s¾c vµ ý nghÜa nh©n ®¹o cña t¸c phÈm
 1. Nh©n vËt Trµng:
 a) Th©n phËn: nghÌo khæ, xÊu trai, d©n ngô c­ nªn kh«ng thÓ lÊy vî. Do n¹n ®ãi n¨m Êt DËu míi cã "vî nhÆt".
 b) DiÔn biÕn t©m tr¹ng:
 Lóc ®Çu chØ lµ chuyÖn tÇm phµo. §Õn khi cã vî l¹i thÊy "chîn". Trµng quªn hÕt nh÷ng ®ãi kh¸t ®ang ®e do¹, trong lßng ®Çy nh÷ng c¶m xóc míi mÎ. Cã ý thøc vÒ tr¸ch nhiÖm, bæn phËn. KÕt truyÖn lµ t©m tr¹ng h­íng vÒ c¸ch m¹ng.
    2. Ng­êi ®µn bµ "Vî nhÆt":
    a) Th©n phËn: lóc míi gÆp Trµng, thÞ ch¼ng kh¸c g× con ma ®ãi. C¸i ®ãi khiÕn cho thÞ liÒu lÜnh bÊt chÊp.
    b) DiÔn biÕn t©m tr¹ng: tho¹t ®Çu vÒ xãm ngô c­ trong c¶m gi¸c xãt xa buån tñi. Nhng råi l¹i thÊy sù yªn Êm trong t×nh th­¬ng mÕn cña nh÷ng ng­êi cïng c¶nh ngé. ThÞ trë thµnh ngêi ®µn bµ hiÒn hËu.
    3. Bµ cô Tø:
    a) Th©n phËn: nghÌo khæ mét ®êi, tñi hên v× kh«ng lo ®îc vî cho con. Con trai cã vî võa mõng l¹i võa tñi, võa lo.
    b) DiÔn biÕn t©m tr¹ng:
    Ng¹c nhiªn khi thÊy ng­êi ®µn bµ l¹ trong nhµ. Råi buån vui lÉn lén. Bao trïm tÊt c¶ vÉn lµ lßng th­¬ng con. Bµ lu«n nghÜ ®Õn chuyÖn sung s­íng sau nµy.
    4. Gi¸ trÞ - ý nghÜa:
    a) Ph¬i bµy nçi khæ cña con ng­êi do bän thùc d©n ph¸t xÝt g©y ra.
    b) Con ng­êi vÉn lu«n h­íng vÒ ngµy mai. C¸ch m¹ng sÏ gióp con ng­êi h¹nh phóc.
§Ò 3:Ph©n tÝch nh÷ng ®Æc s¾c cña t×nh huèng trong truyÖn ng¾n “vî nhÆt”
 Vî nhÆt lµ mét truyÖn ng¾n ®Æc s¾c cña Kl©n, còng lµ mét trong nh÷ng truyÖn ng¾n ®Æc s¾c cña v¨n xu«i VNam hiÖn ®¹i. TphÈm ®· th«ng qua mét t×nh huèng ®éc ®¸o mµ lµm hiÖn lªn bøc tranh ®sèng bi th¶m cña ng­êi n«ng d©n trong xhéi cò, lµm hiÖn lªn h×nh ¶nh nh÷ng ng­êi n«ng d©n nghÌo khæ nh­ng giµu lßng yªu th­¬ng, cã tr¸i tim nh©n hËu, kh¸t khao hphóc vµ cã niÒm tin, niÒm l¹c quan vÒ mét c®êi mai sau ®Ó cã thÓ v­ît qua nh÷ng ®ãi kh¸t c¬ cùc cña c®êi hiÖn t¹i. TruyÖn ng¾n “Vî nhÆt” v× thÕ võa giµu gi¸ trÞ hiÖn thùc l¹i trµn ®Çy nh÷ng t×nh c¶m nh©n ®¹o, nh÷ng t×nh c¶m cña con ng­êi ®víi con ng­êi còng nh­ nh÷ng tc¶m trµo lªn tõ tr¸i tim nhµ v¨n.
LuËn ®iÓm 1. Kh¸i niÖm t×nh huèng vµ t×nh huèng ë “VNhÆt”
 VÒ t×nh huèng cña truyÖn ng¾n “vî nhÆt” kh«ng Ýt ng­êi ®· cho r»ng t×nh huèng Êy lµ hoµn c¶nh xhéi VNam thêi kú tiÒn khnghÜa. Nh ... sau, mặt trời lên bằng con sào, Tràng mới trở dậy. Trong người êm ái lửng lơ như người vừa trong mơ đi ra.
 +Từ một anh phu xe cục mịch, chỉ biết việc trước mắt, sống vô tư, Tràng đã là người quan tâm đến những chuyện ngoài xã hội và khao khát sự đổi đời. Khi tiếng trống thúc thuế ngoài đình vang lên vội vã, dồn dập, Tràng đã thần mặt ra nghĩ ngợi, đây là điều hiếm có đối với Tràng xưa nay. Trong ý nghĩ cua anh lại vụt hiện ra cảnh những người nghèo đói ầm ầm keo nhau đi trên đê Sốp để cướp kho thóc của Nhật và đằng trước là lá cờ đỏ to lắm. Tràng nhớ tới cảnh ấy và lòng ân hận, tiếc rẻ và trong óc vẫn thấy đám người đói và lá cờ bay phấp phới... Tràng đã mở đầu cho câu chuyện Vợ nhặt bằng những bước ngật ngưỡng trên con đường khẳng khiu luồn qua cái xóm chợ của những người ngụ cư vào buổi chiều chạng vạng mặt người và cũng chính anh đã kết thúc câu chuyện ấy vào buổi sớm mai với một hình ảnh mới lạ về đoàn người nghèo đói vùng lên dưới bóng lá cờ đỏ bay phất phới.
3.Số phận:
 - Cuộc đời của Tràng tiêu biểu cho số phận của người dân nghèo trước cách mạng tháng Tám. Khi chưa có nạn đói thì nghèo đến nỗi không lấy nổi vợ (con trai lão Hạc trong tác phẩm cùng tên Nam Cao cũng vì nghèo không lấy vợ, phẫn chí mà bỏ đi làm mộ phu), trong nạn đói lại lấy vợ, niềm hạnh phúc đan xen với bất hạnh.
 - Cuộc đời của những người như Tràng nếu không có một sự thay đổi mang tính đột biến của cả xã hội sẽ sống mãi trong sự tăm tối, đói khát. Ở Tràng, tuy chưa có được sự thay đổi đó, nhưng cuộc sống đã bắt đầu hé mở cho anh một hướng đi. Đó là con đường đến với cách mạng một cách tự nhiên và tất yếu mà những người như Tràng sẽ đi và trong thực tế lịch sử, người nông dân Việt Nam đã đi.
4.Nghệ thuật xây dựng nhân vật của nhà văn
 - Kim Lân đã khắc hoạ nhân vật Tràng với đầy đủ diện mạo, ngôn ngữ, hành động, đặc biệt là diễn biến tâm trạng của Tràng bằng ngòi bút sắc sảo. Anh chàng phu xe cục mịch nhưng có một đời sống tâm lý sống động, khi hãnh diện cái mặt vênh vênh tự đắc với mình bởi vừa mới nhặt được vợ, lúc lật đật chạy theo người đàn bà, như người xấu hổ chạy trốn, hay lúng túng, tay nọ xoa xoa vào vai kia, cũng có khi lòng quên hết những cảnh sống ê chề, tăm tối hằng ngày, chie còn tình nghĩa. Anh thô kệch nhưng không sỗ sàng, trái lại biết ngượng ngiụ, biết sợ, nhất là biết lo nghĩ cho cuộc sống về sau.
 - Qua nhận vật Tràng, không những nhà văn phản ánh một mặt trận đen tối trong hiện thực xã hội trước năm 1945 cùng số phận của người dân nghèo mà còn phát hiện vẻ đẹp tâm hồn cua họ. Kim Lân đã tiếp nối những trang viết giàu chất nhân  bản về người lao động bình thường của những nhà văn trước đó như Ngô Tất Tố, Thạch Lam, Nam Cao...
Đề 6 Phân tích nhân vật vợ Tràng trong chuyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân.
A- Phân tích đề:
    - Tác phẩm Vợ nhặt xoay quanh câu chuyện của ba người trong một gia đình ngụ cư. Điều lạ là một người làm nên chính cái tên của truyện lại không có tên, không biết tuổi. Đó chính là vợ Tràng. Ba người, mỗi người một vẻ. Sự hấp dẫn của nhân vật nữ này phải chăng là từ một người trong cõi mù mịt, không đâu vào đâu trở thành một nàng dâu hiền thục của bà cụ Tứ?
 - Khi phân tích, tập trung vào lai lịch, ngoại hình, đặc biệt là tính cách nhân vật. Khi nhân vật không có tên, hay không rõ lai lịch không phải là không có gì để nói. Không có tên hay không rõ lai lịch cũng là cách thức nhà văn giới thiệu với bạn đọc, thể hiện một quan niệm nghệ thuật của mình. Người phụ nữ ấy chỉ là  một trong số hàng ngàn, hàng vạn thân phận phụ nữ cùng thời. Do đó, người ấy rất rễ bị lãng quên, ít ai chú ý tới nhưng với nhà văn đó là một số phận không thể bỏ qua, một số phận gây nhức nhối, trăn trở. Ít phân tích nội tâm nhân vật, với người phụ nữ này, Kim Lân lại chú trọng về tính cách. Nếu bà cụ Tứ, thế giới nội tâm luôn biến đổi thì vợ Tràng, tính cách cũng biến đổi, gần như đối lập. Sự biến đổi đó có thể gọi là sự trở về của tính cách, phẩm giá vốn có ở chị. Khi phân tích phải hết sức chú trọng tới sự biến đổi đó.
B- Dàn ý chi tiết:
1.Lai lịch, ngoại hình:
 - Vợ Tràng là người đàn bà không rõ lai lịch, không có gia đình, không có nhà cửa. Cô ta thậm chí không có tên và khi xuất hiện lúc được gọi là thị, là cô ả, lúc là người đàn bà. Chỉ có bà cụ Tứ xem vợ Tràng là nàng dâu, con dâu, là con và được Tràng gọi là nhà tôi mà thôi. Trước khi về nhà bà cụ Tứ, cô ta cùng với mấy chị con gái ngồi vêu ra ở cửa nhà kho thóc Liên đoàn chờ nhặt hạt rơi, hạt vãi, hay ai có công việc gì gọi đến thì làm. Trong nạn đói hồi ấy, thân phận con người thật rẻ rúng. Đâu phải vợ Tràng mới là người không tên, không tuổi, còn biết bao chị gái như thế.
 - Vợ Tràng xuất hiện với một chân dung thảm thương. Lần đầu tiên Tràng trông thấy, thị mới chỉ gầy yếu xanh xao (ngồi vêu trước cửa kho thóc), nhưng gặp lần hai, anh ta không nhận ra. Vì đói rách mà chỉ hôm, áo quần rách thị tả tơi như tổ đỉa, gày sọp hẳn đi, trên cái mặt lưỡi cày xám xịt chỉ còn thấy hai con mắt. Chả trách anh cu Tràng không nhận ra thị là phải.
2.Tính cách:
 - Khi mới gặp Tràng:
 +Thị là người đanh đá, táo bạo tới mức trở nên trơ trẽn. Nghe anh chàng phu xe hò một câu cho đỡ nhọc (Muốn ăn cơm trắng mấy giò này / Lại đây mà đẩy xe bò với anh nì), thị đã cong cớn bám lấy rồi vùng đứng dậy, ton ton chạy lại đẩy xe cho Tràng. Gặp lần thứ hai, khi Tràng vừa trả hàng xong, thị đâu xầm xầm chạy đến. Thị đứng trước mặt mà sưng sỉa nói: Điêu! Người thế mà điêu! Khi thấy anh Tràng có vẻ dễ bắt choẹt, thị tiếp tục cong cớn. Thấy có miếng ăn, hai con mắt trũng hoáy của thị tức thì sáng lên rồi thị ngồi sà xuống, ăn thật. Thị cắm đầu ăn một chạp bốn bát bánh đúc liền chẳng chuyện trò gì. Ăn xong, thị cầm dọc đôi đũa quệt ngang miệng mà thở.
 +Phải chăng đấy là tính cách cốn có của người đàn bà này? Không, từ đầu đến lúc theo Tràng về nhà, người phụ nữ ấy hành động hoàn toàn theo bản năng của mình. Thị làm tất cả chỉ để được ăn!
 - Khi đã chấp nhận làm vợ Tràng:
 +Trên con đuờng trở về nhà của Tràng, thị thay đổi hẳn. Trong khi Tràng mặt có một vẻ gì phớn phở khác thường, hay tủm tỉm cười một mình và hai mắt thì sáng lên lấp lánh, thì thị lại đi sau hắn chừng ba bốn chục thước, cắp cái thúng con, cái nón tàng nghiêng nghiêng che khuất đi nửa mặt. Thị có vẻ rón rén, e thẹn. Rõ ràng so với người đàn bà mới ban trưa, bây giờ thị đã là người khác. Ban trưa, lúc ở ngoài chợ, thị sấn sổ, cong cớn để được ăn, còn bây giờ, thị đang về nàh chồng (ai mà chẳng e thẹn!). Vả lại, thị bắt đầu ý thức về thân phận mình, là người vợ theo không. Té ra, thị chẳng có chút quyền uy nào, kể cả quyền lựa chọn và đành chấp nhận số phận khi đã đến bước đường cùng.
 +Song, dù cố đấm ăn xôi đi nữa, thị vẫn là người có ý thức về giá trị của bản thân. Trên đường về nhà chồng, khi anh Tràng lấy làm thích thú trước cảnh lũ trẻ con chọc ghẹo, thì thị có vẻ khó chịu lắm, đôi lông mày nhíu lại, đưa ta y lên xóc lại tà áo. Trẻ con nghịch ngợm chọc ghẹo còn được, đằng này đến người lớn cũng tò mò, thị càng ngượng ngiụ, chân nọ diíucả vào chân kia. Anh Tràng đến là vô tư, cứ lấy vợ vậy làm thích thú. Thị càu nhàu trong miệng và lầm lũi đi đến nỗi nhầm đường. Thị mong sớm đến nhà “chồng” để tránh sự dòm ngó của mọi người.
 +Về nhà của Tràng, thị càng khác hơn. Người đàn bà ấy có cái tò mò của nàng dâu mới. Thị đảo mắt nhìn chung quanh. Quả là nghèo quá. Thị nén mộ tiếng thở dài. Anh Tràng muốn vợ mình được tự nhiện, cứ giục ngồi, nhưng thị chỉ dám ngồi mớm xuống mép giường. Khi bà cụ Tứ về, người đần bà ấy chủ động chào bà bằng u. Trước mặt người mẹ chồng, thị càng rụt rè, vẫn đứng nguyên chỗ cũ, khẽ nhúc nhích. Chính thái đọ ấy cùng hoàn cảnh của thị đã khiến bà cụ Tứ, trái với sự dò xét thông thường của những người mẹ chồng đối với nàng dâu, nhìn thị lòng đầy thương xót. Bà nhanh chóng chấp nhận thị là dâu dù chỉ mấy phút trước đó cả hai đều hoàn toàn xa lạ. 
 +Sáng  hôm sau, thị đã trở thành người vợ đảm đang. Cùng với bà cụ Tứ, thị thức dậy sớm, lo dọn dẹp nhà cửa, quét tước sân vườn sạch sẽ. Người vô tâm như anh Tràng vẫn nhận ra sự thay đổi kỳ lạ ở thị: Tràng nom thị hôm nay khác lắm, rõ ràng là người đàn bà hiền hậu đúng mực không có vẻ gì chao chát chỏng lỏn như mấy lần gặp ngoài tỉnh. Không những thế, thị còn tỏ ra là người biết tu chí làm ăn. Khi thị hỏi bà cụ Tứ về tiếng trống ồn ã ngoài đình và biết đó là tiếng trống thúc thuế, thị đã khẽ thở dài. Rồi chính thị là người đầu tiên kể cho cả nhà nghe chuyện trên mạn Thái Nguyên, Bắc Giang người ta không chịu đóng thuế nữa mà đi phá kho thóc Nhật, chia cho người đói. Câu chuyện ấy khiến Tràng ân hận và tiếc rẻ khi nhớ lại mình đã từng có dịp làm như thế mà chẳng làm. Ai biết rồi đây, để chăm lo cho cuộc sống gia đình của mình, người phụ nữ này có khi cả gan hơn cả anh cu Tràng! Bữa cơm nghèo buổi sáng hôm ấy, thị cũng như bà cụ Tứ và anh Tràng đều thấy một nỗi tủi hờn len vào tâm trí mình khi phải cố nuốt những miếng cám đắng chát và nghẹn bứ trong cổ. Song, thị cũng như hai mẹ con Tràng, đều cố tránh nhìn mặt nhau, đều không muốn làm người khác phải buồn đau hơn. Phải ý nhị lắm, phải tinh tế đến nhường nào mới có thái độ ứng xử đầy chất nhân bản như thế!
 =>Hoá ra cái đanh đá, trở trẽn trước kia ở người đàn bà Tràng lấy làm vợ  chẳng qua là do đói khát mà ra. Khi được sống trong tình thương, trong mái ấm gia đình, người đàn bà ấy đã sống với bản chất tốt đẹp của mình, của một người phụ nữ Việt Nam.
3.Số phận:
 - Vợ Tràng tiêu biểu cho số phận những người phụ nữ trong nạn đói 1945: nghèo đói, bị rẻ rúng.
 - Khi người đàn bà ấy may mắn được sống trong tình người, trong mái ấm gia đình mặc dù cuộc sống còn nhiều đe doạ của sự đói khát, thì những phẩm chất tốt đẹp đã sống lại.
4.Nghệ thuật xây dựng nhân vật:
 - Kim Lân đã khắc hoạ nhân vật người phụ nữ rất điêu luyện. Nhà văn không tập trung miêu tả tâm lý nhân vật để giữ vẻ xa lạ, phù hợp với hoàn cảnh của thị, một người vợ nhặt (khác với nhân vật Tràng được miêu tả tâm lý hết sức tỉ mỉ).
 - Tác giả lại chú trọng khắc hoạ hành động, cử chỉ, nét mặt của nhân vật để người đọc tự hiểu tâm trạng của người phụ nữ. Chẳng hạn, chi tiết thị lấy nón che mặt diễn tả tâm trạng xấu hổ vì biết mình là người phụ nữ theo không về nhà chồng; hoặc thị nén một tiếng thở dài khi đảo mắt nhìn chung quanh căn nhà của Tràng; hay chi tiết thị đón lấy bát cháo cám, đưa mắt nhìn, hai con mắt thị tối lại rồi điềm nhiên và vào miệng là thái độ chấp nhận số phận khi đến bước đường cùng... Nhiều chi tiết nho nhỏ, vụn vặt như thế nhưng đã nói được khá rõ về tâm tư, tình cảm của một con người.
5.Kết luận:
 - Xây dựng nhân vật vợ Tràng, nhà văn đã gián tiếp tố cáo một xã hội đẫ đẩy con người đến sự rẻ rúng, tha hoá về nhân phẩm chẳng qua vì sự đói khát. Thế nhưng, trong cảnh ngộ của mình bi đát, con người vẫn luôn vươn tới sự sống, hướng tới tương lai và ở một hoàn cảnh nhân đạo hơn, phẩm giá con người đã sống dậy.
 - Ba nhân vật chính trong Vợ nhặt đã được nhà văn xây dựng theo cách thức khác nhau. Chính sự khác nhau đó đã góp phần tạo nên giá trị đọc đáo của tác phẩm. Ba nhân vật trở thành ba mảng đời của một xã hội tối tăm, đói khát và cũng từ đó ánh lên tia sáng của chủ nghĩa nhân đạo cao cả.