Giáo án Văn 12 tuần 12 tiết 36: Thực hành một số phép tu từ cú pháp

Tuần : 12
Tiết CT : 36
Ngày dạy: 13/11/2008
GV: Nguyễn Vũ Thái Hoà
Bài :THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP
I/ MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Giúp HS:
-Củng cố và nâng cao nhận thức về một số phép tu từ cú pháp ( phép lặp cú pháp, phép liệt kê, phép chêm xen ) : đặc điểm và tác dụng của chúng.
 - Biết phân tích các phép tu từ cú pháp trong văn bản và biết sử dụng chúng khi cần thiết.
II/ PHƯƠNG PHÁP:
 Từng cá nhân HS làm các bài tập rồi trình bày, sửa chữa chung ở lớp.
 Thảo luận cùng bàn về mỗi bài tập, sau đó đại diện trình bày.
 Thi giải bài tập giữa các nhóm.
III/ PHƯƠNG TIỆN:
Sách giáo khoa, SGV, thiết kế bài dạy.
IV/ TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC:
1/ ổn định lớp:
2/ Kiểm tra bài cũ:5’
Nỗi đau thương của dân làng và tội ác của giặc thể hiện thế nào qua hồi tưởng của nhà thơ?
3/ Bài mới:
TG
HĐ của GV
HĐ của HS
Yêu cầu cần đạt
10’
10’
10’
Hoạt động 1 : 
-Yêu cầu HS nhận xét về kiểu kết cấu cú pháp của câu (a),(b) và và nêu tác dụng của nó, kiểu kết cấu cú pháp đó có tác dụng như thế nào?
- Cách nhận biết phép lặp cú pháp ? 
-Hướng dẫn HS làm bài tập , chia HS thành từng nhóm để thảo luận.
Chốt lại đáp án của bài tập
-Bài tập 2 : 
Yêu cầu HS đọc ngữ liệu trong SGK và xác định yêu cầu của bài tập.
So sánh hiện tượng lặp kết cấu cú pháp trong những câu văn xuôi, những câu thơ ở bài tập 1 với những câu ở thể loại khác để thấy sự giống và khác nhau.
Cho HS thảo luận cùng bàn, lên bảng trình bày.
GV nhận xét. Đánh giá bằng điểm số. 
Hoạt động 2 : Hướng dẫn HS thực hành về phép liệt kê. Ch HS nắhc lại thế nào là phép liệt kê
- GV chốt lại đáp án của bài tập.
Hoạt động 3 : Hướng dẫn HS thực hành về phép chêm xen .
-Yêu cầu HS nhận xét về tác dụng của phép chêm xen trong câu trên.
-Hướng dẫn HS làm bài tập 1, chia nhóm để thảo luận
- GV chốt lại đáp án của bài tập
Bài tập 2 : HS về nhà thực hiện
HS thảo luận nhóm.
- Cử đại diện trình bày, các nhóm khác bổ sung.
HS làm việc cá nhân và trình bày theo yêu cầu của GV
- HS đọc ngữ liệu trong SGK và xác định yêu cầu của bài tập.
- HS đọc ngữ liệu trong SGK và xác định yêu cầu của bài tập.
HS về nhà thực hiện.
I/ PHÉP LẶP CÚ PHÁP:
Bài tập 1:
 a/Câu có hiện tượng lặp kết cấu cú pháp :
+ Hai câu bắt đầu từ “ Sự thật là ”.
+ Hai câu bắt đầu từ “ Dân ta”.
-Phân tích: 
 + Kết cấu lặp ở hai câu bắt đầu từ “ Sự thật là” “: P – C – V1 – V2. Kết cấu khẳng định ở vế đầu và bác bỏ ở vế sau.
+ Kết cấu lặp ở hai câu bắt đầu từ dân ta:C-V- TN.
-Tác dụng : Tạo cho lời tuyên ngôn âm hưởng đanh thép, hào hùng, thích hợp với việc khẳng định nền độc lập của Việt Nam, đồng thời khẳng định thắng lợi của CMT8 là đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong kiến.
b/ Các câu có lặp kết cấu cú pháp: Câu 1, 2 ; 3,4,5 - Tác dụng : Khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của chúng ta và bộc lộ cảm xúc sung sướng, tự hào, sảng khoái đối với thiên nhiên, đất nước khi giành được quyền làm chủ đất nước.
c/ Đoạn thơ vừa lặp từ ngữ, vừa lặp cú pháp. Ba cặp câu lục bát lặp các từ nhớ sao và lặp kết cấu ngữ pháp của kiểu câu cảm thán.
 - Tác dụng : Biểu hiện nỗi nhớ da diết của người ra đi đối với những cảnh sinh hoạt và cảnh vật thiên nhiên ở Việt Bắc.
2. Bài tập 2 : So sánh :
-a, Ở mỗi câu tục ngữ, hai vế lặp cú pháp nhờ phép đối chặt chẽ về số lượng tiếng, về từ loại, về kết cấu ngữ pháp của từng vế.
 Ở phép đối, phép lặp cú pháp đòi hỏi mức độ chặt chẽ hơn: số tiếng ở hai câu bằng nhau. Hơn nữa, phép lặp còn phối hợp với phép đối ( đối ứng từng tiếng trong hai vế về từ loại, về nghĩa; trong mỗi vế còn dùng từ đồng nghĩa, trái nghĩa tương ứng )
 Ở thơ Đường luật, phép lặp cú pháp cũng đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao : kết cấu ngữ pháp giống nhau, số lượng tiếng bằng nhau, các tiếng đối nhau về từ loại và nghĩa ( đặc biệt giữa hai câu thực và hai câu luận của bài thất ngôn bát cú )
 Ở văn biền ngẫu, phép lặp cú pháp cũng thường phối hợp với phép đối. Điều đó thường tồn tại trong một cặp câu ( câu trong văn biền ngẫu có thể dài, không cố định về số tiếng )
II. Phép liệt kê : 
- Bài tập: 
a, Phép liệt kê đã phối hợp với phép lặp cú pháp. Tác dụng : nhấn mạnh và khẳng định sự đối đãi chu đáo, đầy tình nghĩa của Trần Quốc Tuấn đối với tướng sĩ trong mọi hoàn cảnh.
b. Phép lặp cú pháp ( các câu có kết cấu ngữ pháp giống nhau : C- V ( + phụ ngữ chỉ đối tượng ) phối hợp với phép liệt kê để vạch tội ác của thực dân Pháp, chỉ mặt vạch tên kẻ thù dân tộc. Cũng cùng mục đích ấy là cách tách dòng liên tiếp, dồn dập.
 III./ Phép chêm xen : 
Bài tập 1 : 
-Tất cả các bộ phận in đậm trong các bài tập a, b, c, d đều ở vị trí giữa câu hoặc cuối câu, sau bộ phận được chú thích.
- Các bộ phận đó đều được tách bằng ngữ điệu khi nói, khi đọc. Còn khi viết thì chúng được tách ra bằng dấu phẩy, dấu ngoặc đơn hoặc dấu gạch ngang.
- Chúng có tác dụng ghi chú hoặc giải thích cho từ ngữ đi trước, bổ sung thông tin thêm sắc thái về tình cảm, cảm xúc của người viết.
Bài tập 2 : 
5’
4/ Củng cố:
Cần nhớ các định nghĩa về biện pháp tu từ cú pháp: phép liệt kê, lặp cú pháp và phép chêm xen.
Bài tập 3: Nhà thơ Tố Hữu, lá cờ đầu của văn học cách mạng VN hiện đại, đã viết bài thơ Việt Bắc vào những ngày rời chiến khu VB trở về thủ đô Hà Nôi. Bài thơ thấm đượm cảm xúc lưu luyến và tình cảm của tác giả đối với VB, nơi đã nuôi dưỡng cán bộ và quân đội cách mạng trong suốt chín năm kháng chiến. Bài thơ là một thi phẩm đặc sắc của thơ ca cách mạng VN.
5’
5/ Dặn dò:
Về nhà học bài, làm bài tập.
Chuẩn bị bài: Sóng của Xuân Quỳnh. Đọc phần tiểu dẫn để nắm những nét chính về tác giả và tác phẩm. Đọc văn bản để bước đầu nắm được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.