Giáo án tự chọn Ngữ văn 12 bài 1, 2

 Ngày soạn: 10/08/2009
KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM 1945 ĐẾN HẾT THẾ KỈ X
 A. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Nắm được một số nét tổng quát về các giai đoạn phát triển, những thành tựu chủ yếu và những đặc điểm cơ bản của VHVN từ cách mạng tháng tám 1945 đến hết thế kỉ XX. Hiểu được mối quan hệ giữa văn học với thời đại, với hiện thực đời sống và sự phát triển lịch sử của văn học.
Có năng lực tổng hợp, khái quát, hệ thống hoá các kiến thức đã học về văn học Việt Nam từ 1945 đến hết thể kỉ XX.
 B, PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
 Sách GK 12, Sách GV 12, thiết kế bài học, vë so¹n tù chän
 C, CÁCH THỨC TIẾN HÀNH
 Giáo viên gợi ý nêu câu hỏi hướng dẫn học sinh thảo luận trả lời
 D, TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Hoạt động giáo viên
và học sinh
Yêu cầu cần đạt
Nêu nhận định khái quát về thành tựu của văn học giai đoạn 1945 – 1954
Chứng minh một cách ngắn gọn
Về thơ biểu hiện cụ thể như thế nào?
- Về kịch?
- Về lí luận phê bình?
Em có kết luận gì về văn học giai đoạn 1945 – 1954
- Nêu giá trị khái quát của văn học?
- Chứng minh ngắn gọn thành tựu của văn học giai đoạn 1955 – 1964
+ Văn xuôi?
+ Thành tựu về thơ?
+ Thành tựu về kịch?
- Nêu khái quát thành tựu văn học giai đoạn này?
- Hãy chứng minh một cách ngắn gọn
+ Truyện và kí có thành tựu như thế nào?
- Thơ có thành tựu như thế nào?
- Thành tựu của kịch như thế nào?
- Về lí luận thành tựu như thế nào?
- Nêu nhận định chung về tình hình văn học?
Nªu ®Æc ®iÓm?
- Hãy giải thích chứng minh đặc điểm này?
- Giải thích và chứng minh đặc điểm này?
- Hãy chứng minh những lí lẽ trên?
- Thế nào là khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong tác phẩm văn học?
- Giải thích và chứng minh đặc điểm này?
- Hãy chứng minh?
- Nêu những nét cơ bản về hoàn cảnh lịch sử, xã hội, con người?
- Nêu những nét lớn về thành tựu?
(Theo bảng thống kê)
Kí của tác giả nào tiêu 
- Kết luận về văn học như thế nào?
(Xem bảng thống kê)
- Nêu vài nét hạn chế cơ bản và lí do của nó?
- Nguyên nhân vì sao?
Më réng:
2. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu
a, Từ 1945 - 1954
- Văn học gắn bó sâu sắc với đời sống cách mạng và kháng chiến hướng tới đại chúng, phản ánh sức mạnh của quần chúng nhân dân với phẩm chất tốt đẹp như: tình cảm công dân, tình yêu nước, tình đồng chí, đồng bào, chí căm thù giặc tự hào dân tộc, tin vào tương lai tất thắng của cuộc kháng chiến.
- Phản ánh nội dung trên đây phải đề cập tới truyện ngắn và kí
+ Một lần tới thủ đô, Trận phố Ràng - Trần Đăng
+ Đôi mắt, Nhật kí ở rừng – Nam Cao
+ Làng – Kim Lân
+ Thư nhà - Hồ Phương
+ Bên đường 12 – Vũ Tú Nam
Đặc biệt những tác phẩm được giải nhất: Đất nước đứng lên – Nguyên Ngọc, Truyện Tây Bắc – Tô Hoài, Con trâu - Nguyễn Văn Bổng, và các tác phẩm được xét giải: Vùng mỏ- Võ Huy Tâm, Xung kích - Nguyễn Đình Thi, Kí sự Cao Lạng - Nguyễn Huy Tưởng
- Thơ: có Việt Bắc - Tố Hữu, Dọn về làng – Nông Quốc Chấn, Bao giờ trở lại – Hoàng Trung
 Thông, Tây tiến – Quang Dũng, Bên kia sông Đuống – Hoàng Cầm, Nhớ - Hồng Nguyên, Đất nước - Nguyễn Đình Thi, Đồng chí-
 Chính Hữuvà một số bài thơ như Nguyên tiêu, Báo tiệp, Đăng sơn, Cảnh khuya của Hồ Chí Minh
- Tố Hữu tiêu biểu cho xu hướng khai thác những đề tài truyền thống. Nguyễn Đình Thi tiêu biểu cho sự tìm tòi cách tân thơ ca. Quang Dũng tiêu biểu cho cảm hứng lãng mạn anh hùng
- Về kịch: Bắc Sơn, Những người ở lại - Nguyễn Huy Tưởng, Chị Hoà - Học Phi
- Lí luận phê bình: Chủ nghĩa Mác và vấn đề văn hoá Việt Nam - Trường Chinh, Nhận đường mấy vấn đề về nghệ thuật - Nguyễn Đình Thi
* Tranh luận về nghệ thuật ở Việt Bắc 1949
* Nói chuyện thơ ca kháng chiến và quyền sống con người trong Truyện Kiều của Hoài Thanh
* Giảng văn Chinh phụ ngâm - Đặng Thai Mai
- Từ truyện kí đến thơ ca và kịch đều làm nổi bật hình ảnh quê hương đất nước và những con người kháng chiến như bà mẹ, anh vệ quốc quân, chị phụ nữ, em bé liên lạc tất cả đều thể hiện rất chân thực và gợi cảm
b, Từ 1954 – 1964
- Văn học có 2 nhiệm vụ phản ánh công cuộc xây dựng CNXH ở Miền bắc và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà. Văn học tập trung ca ngợi cuộc sống mới, con người mới
Cảm hứng chung của văn học là ca ngợi những đổi thay của đất nước bằng xu hướng lãng mạn và tràn đầy niềm vui và lạc quan. Nhiều tác phẩm thể hiện tình cảm sâu đậm với Miền Nam: Thư gửi vợ - Nguyễn Bính, thơ Tố Hữu, thơ Tế Hanh.
- Văn xuôi: những tác phẩm tiêu biểu như Cửa biển – Nguyên Hồng, Vỡ bờ - Nguyễn Đình Thi, Sống mãi với thủ đô- Nguyễn Huy Tưởng, Cao điểm cuối cùng- Hữu Mai, Trước giờ súng nổ - Lê Khâm, 10 năm – Tô Hoài, Cái sân gạch, Mùa lúa chiêm – Đào Vũ, Mùa lạc - Nguyễn Khải, Sông Đà – Nguyễn Tuân
- Thơ: Thơ tập trung thể hiện cảm hứng sự hoà hợp giữa cái riêng và cái chung, ca ngợi CNXH với cuộc sống mới, con người mới, nỗi đau chia cắt đất nước, nhớ thương Miền Nam gắn liền với khát vọng giải phóng. Đó là các tác phẩm: Gió lộng - Tố Hữu, Ánh sáng và phù sa – Chế Lan Viên, Riêng chung – Xuân Diệu, Trời mỗi ngày 
lại sáng, Đất nở hoa, Bài thơ cuộc đời – Huy Cận, Tiếng sóng - Tế Hanh, Bài thơ Hắc hải - Nguyễn Đình Thi, Những cánh buồm – Hoàng Trung Thông.
- Kịch: kịch phát triển mạnh đó là các vở kịch: Một đảng viên - Học Phi, Ngọn lửa - Nguyễn Vũ, Nổi gió, Chị Nhàn – Đào Hồng Cẩm.
c, Từ 1965 – 1975
Văn học từ Bắc chí Nam huy động tổng lực vào cuộc chiến đấu, tập trung khai thác đề tài chống đế quốc Mỹ chủ đề bao 
trùm là ngợi ca chủ nghĩa anh hùng cách mạng (không sợ giặc, dám đánh giặc, quyết thắng giặc. Có đời sống tình cảm hài hoà giữa riêng và chung và bao giờ cũng đặt cái chung lên trên hết, có tình cảm quốc tế cao cả). Chủ đề lớn thứ 2 là tổ quốc và CNXH là một.
- Trước hết là những tác phẩm truyện kí viết trong bão lửa của cuộc chiến đấu như Hòn đất, Người mẹ cầm súng
- Thơ: những năm chống Mỹ đạt tới thành tựu xuất sắc tập trung thể hiện cuộc gia quân vĩ đại của cả dân tộc, khám phá sức mạnh của con người Việt Nam, đề cập tới sứ mạng lịch sử và ý nghĩa nhân loại của cuộc kháng chiến chống Mỹ. Thơ vừa mở mang, đào sâu hiện thực, đồng thời bổ sung, tăng cường chất suy tưởng và chính luận: Ra trận, Máu và hoa - Tố Hữu, Hoa ngày thường – Chế Lan Viên
Thơ ca ghi nhận những tác giả vừa trực tiếp chiến đấu, vừa làm thơ. Đó là những con người “Cả thể hệ dàn hàng ngang gánh đất nước trên vai”: Phạm Tiến Duật, Lê Anh Xuân, Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh, Lâm Thị Mỹ Dạ Tất cả đã mang đến cho thơ ca Việt Nam tiếng nói mới mẻ, trẻ trung, sôi nổi
- Kịch: Cũng có nhiều thành tựu: Đại đội trưởng của tôi – Đào Hồng Cẩm, Đôi mắt – Vũ Dũng Minh
- Lí luận: tập trung ở một số tác giả như Vũ Ngọc Phan, Đặng Thai Mai, Hoài Thanh
d, Văn học vùng địch tạm chiểm từ 1945 – 1974
Gồm 2 thời điểm 1945 – 1954, dưới chế độ thực dân Pháp, từ 1954 – 1975 , dưới chế độ Mỹ nguỵ
Chủ yếu là xu hướng văn học tiêu cực phản động, xu hướng chống phá cách mạng, xu hướng đồi truỵ
Bên cạnh các xu hướng này cũng có văn 
học tiến bộ thể hiện lòng yêu nước và cách mạng. Nó phủ định chế độ bất công và tàn bạo, lên án bọn cướp nước và bán nước, thức tỉnh lòng yêu nước và ý thức dân tộc, bày tỏ khát vọng hoà bình, kêu gọi, cổ vũ nhân dân đặc biệt là thanh niên - học sinh, sinh viên, tập hợp lực lượng xuống đường đấu tranh
Đáng chú ý là văn học trong các đô thị thời kì địch tạm chiếm, một bộ phận văn học viết về hiện thực xã hội, về đời sống văn hoá, phong tục, về vẻ đẹp con người như các tác giả: Vũ Hạch, Trần Quang Long, Vũ Bằng.
3. Đặc điểm văn học Việt Nam 1945 – 1975
a, Văn học vận động theo hướng cách mạng hoá mang tính nhân dân sâu sắc
+ Văn học hướng về nhân dân
+ Văn học hướng về đại chúng và mang đậm tính dân tộc
- Trong chiến tranh lực lượng nòng cốt, có tính quyết định là công – nông – binh những lớp người này đều từ nhân dân mà ra. Mặt khác họ vừa là đối tượng sáng tác, vừa là đối 
tượng thưởng thức, và cũng là lực lượng sáng tác. Vì vậy văn học hướng về nhân dân, có tính nhân dân và mang đậm tính dân tộc.
- Vận động theo xu hướng cách mạng, văn học có nhiệm vụ phản ánh sự đổi đời của nhân dân, thức tính tinh thần giác ngộ cách mạng của nhân dân. Vì vậy văn học hướng về nhân dân, về đại chúng và có tinh thần dân tộc.
- Nhân dân là người làm ra lịch sử. Một nền văn học phát huy truyền thống dân tộc và tiếp thu tinh hoa của thời đại nên mang tính nhân dân, hướng về đại chúng và đậm đà tính dân tộc
Chứng minh:
+ Cách mạng và kháng chiến đã làm thay đổi hẳn nhận thức của nhiều nhà văn về nhân dân, đẩt nước (qua phẩm chất tinh thần và sức mạnh của nhân dân). Đó là những tác phẩm: Nhận đường - Nguyễn Đình Thi, Đôi mắt – Nam Cao. Các nhà văn nhà thơ đã hình thành cho người đọc một quan niệm mới mẻ về đất nước “Đất nước này là đất nước của nhân dân” ( Nguyễn Khoa Điềm).
+ Văn học quan tâm tới đời sống của nhân dân lao động, miêu tả số phận, cuộc đời bất hạnh, quá trình giác ngộ đứng lên của người lao động bị áp 
bức, hình thành con đường giải phóng họ thoát khỏi chế độ kìm kẹp, o ép của chế độ cũ. Đó là các tác phẩm Vợ chồng A Phủ - Tô Hoài, Mùa lạc - Nguyễn Khải, Vợ nhặt – Kim Lân, Tìm mẹ (Truyện Anh Lục)- Nguyễn Huy Tưởng
+ Trực tiếp ca ngợi quần chúng nhân dân, xây dựng được hình tượng quần chúng cách mạng diễn tả vẻ đẹp tâm hồn của họ qua các gương mặt anh vệ quốc quân (anh bộ đội chiến sĩ giải phóng), những bà mẹ chị em phụ nữ, em bé. Tất cả đều được phản ánh trong thơ Tố Hữu, Hoàng Trung Thông, Minh Huệ, Nguyễn Đình Thi, Bào Tài Đoàn (kháng chiến chống Pháp). Thơ của Giang Nam, Thanh Hải, Lê Anh Xuân, Dương Hương Lí, Phạm Tiến Duật, Hữu Thỉnh, Nguyễn Duy(trong kháng chiến chống Mỹ).
Về truyện kí có: Nguyễn Đình Thi với Xung kích, Vào lửa; Nguyễn Thi với Người mẹ cầm súng, Đất nước đứng lên, Rừng xà nu; Anh Đức với Hòn đất, Đất, Một chuyện chép ở bệnh viện; Nguyễn Minh Châu với Dấu chân
 người lính, Những người từ trong rừng ra
+ Hình thức diễn đạt mang tính nhân dân và đậm tính dân tộc. Hình thức diễn đạt rất gần gũi với nhân dân. Đây là hình ảnh bà mẹ
“ Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô”
“Em Cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ”
“Đất nước của những người mẹ mặc áo vá vai
Bền bỉ nuôi chồng, nuôi con đánh giặc”
“Mẹ vẫn đào hầm trong tầm đại bác
Bền bỉ nuôi chồng, nuôi con đánh giặc”
(Chứng minh bằng những điển hình văn học như cụ già Mết, Tnú, Đinh Núp trong tác phẩm của Nguyên Ngọccũng có thể chứng minh bằng thể loại như thơ lục bát, ca dao chống Pháp và chống Mỹ).
Đây chỉ là hai trong rất nhiều bài
“Thằng tây chớ cậy sức dài
Chúng tao dù nhỏ nhưng dai hơn mày
Thằng Tây chớ cậy béo quay
Mày thức hai buổi thì mày bở hơi
Chúng tao thức bốn đêm rồi
Ăn cháo ba bữa chạy mười chín cây
Bây giờ mới gặp mày đây
Sức tao còn đủ bắt mày hàng tao”
“Chị em phụ nữ Thái Bình
Ca nô đội lệch vừa xinh, vừa giòn
Người ta nhắc chuyện chồng con
lắc đầu nguây nguẩy em còn đánh Tây”
b. Văn học gắn bó với vận mệnh chung của đất nước tập trung vào 2 đề tài chính: Tổ quốc và CNXH
- Có thể đặt tiêu đề: văn học từ 1945 -1975 tập trung phục vụ cách mạng và cổ vũ chiến đấu.
Tại sao?
+ Từ năm 1945 – 1975 là 30 năm dân tộc ta phải đương đầu chiến đấu với hai thế lực mạnh nhất của chủ nghĩa đế quốc là Pháp và Mĩ. Vấn đề đặt ra v ... Hương Lí
Đất quê ta mênh mông, Bài thơ hạnh phúc
Ca lê Hiến
Lê Anh Xuân
Trường ca Nguyễn Văn Trỗi, Hoa Dừa, Dáng đứng Việt Nam
 Bµi 2:	 NghÞ luËn vÒ mét t­ t­ëng ®¹o lÝ
 A KiÕn thøc träng t©m 
 * BiÕt c¸ch viÕt mét bµi v¨n vÒ t­ t­ëng ®¹o lÝ. 
 * Cã ý thøc tiÕp thu nh÷ng quan niÖm ®óng ®¾n vµ phª ph¸n nh÷ng quan niÖm sai lÇm.
 1- Kh¸i niÖm 
 Qu¸ tr×nh kÕt hîp nh÷ng thao t¸c lËp luËn ®Ó lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò t­ t­ëng, ®¹o lÝ trong cuéc ®êi. 
 - T­ t­ëng, ®¹o lÝ trong cuéc ®êi bao gåm: 
 + LÝ t­ëng (lÏ sèng) , C¸ch sèng, Ho¹t ®éng sèng , Mèi quan hÖ trong cuéc ®êi gi÷a con ng­êi víi 
 con ng­êi (cha con, vî chång, anh em vµ nh÷ng ng­êi th©n thuéc kh¸c). ë ngoµi x· héi cã c¸c quan 
 hÖ trªn, d­íi, ®¬n vÞ, t×nh lµng nghÜa xãm, thÇy trß, b¹n bÌ...
 2-Yªu cÇu : a . HiÓu ®­îc vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn lµ g× 
 VÝ dô: “Sèng ®Ñp lµ thÕ nµo hìi b¹n” 
Muèn t×m thÊy vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn, ta ph¶i qua c¸c b­íc ph©n tÝch lÝ, gi¶i ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc vÊn
 ®Ò, víi ®Ò trªn ®©y ta thùc hiÖn. 
 + ThÕ nµo lµ sèng ®Ñp? * Sèng cã lÝ t­ëng ®óng ®¾n, cao c¶ phï hîp víi thêi ®¹i, x¸c ®Þnh vai trß
 tr¸ch nhiÖm. * Cã ®êi sèng t×nh c¶m ®óng mùc, phong phó vµ hµi hoµ. 
 * Cã hµnh ®éng ®óng ®¾n. 
 - Suy ra: Sèng ®Ñp lµ sèng cã lÝ t­ëng ®óng ®¾n, cao c¶, c¸ nh©n x¸c ®Þnh ®­îc vai trß tr¸ch nhiÖm
 víi cuéc sèng, cã ®êi sèng t×nh c¶m hµi hoµ phong phó, cã hµnh ®éng ®óng ®¾n. C©u th¬ nªu lÝ
 t­ëng vµ h­íng con ng­êi tíi hµnh ®éng ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ, phÈm chÊt con ng­êi. 
 b. Tõ vÊn ®Ò nghÞ luËn ®· x¸c ®Þnh, ng­êi viÕt tiÕp tôc ph©n tÝch, chøng minh nh÷ng biÓu hiÖn cô 
 thÓ cña vÊn ®Ò, thËm chÝ so s¸nh, bµn b¹c, b¸c bá... nghÜa lµ biÕt ¸p dông nhiÒu thao t¸c lËp luËn. 
 c. Ph¶i biÕt rót ra ý nghÜa vÊn ®Ò
 d.Yªu cÇu v« cïng quan träng lµ ng­êi thùc hiÖn nghÞ luËn ph¶i sèng cã lÝ t­ëng vµ ®¹o lÝ.
 3- C¸ch lµm : a. Bè côc: Bµi nghÞ luËn vÒ t­ t­ëng ®¹o lÝ còng nh­ c¸c bµi v¨n nghÞ luËn kh¸c 
 gåm 3 phÇn: Më bµi, th©n bµi, kÕt bµi. 
 b. C¸c b­íc tiÕn hµnh ë phÇn th©n bµi. PhÇn nµy phô thuéc vµo yªu cÇu cña thao t¸c. Nh÷ng vÊn 
 ®Ò chung nhÊt.- Gi¶i thÝch kh¸i niÖm cña ®Ò bµi (vÝ dô ®Ò ®· dÉn trªn, ta ph¶i gi¶i thÝch sèng ®Ñp lµ
 thÕ nµo?) 
 - Gi¶i thÝch vµ chøng minh vÊn ®Ò ®Æt ra (t¹i sao ph¶i ®Æt ra vÊn ®Ò sèng cã lÝ t­ëng, cã ®¹o lÝ vµ nã
 thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo. - Suy nghÜ (c¸ch ®Æt vÊn ®Ò Êy cã ®óng? hay sai). Më réng bµn b¹c b»ng c¸ch 
 ®i s©u vµo vÊn ®Ò nµo ®ã - mét khÝa c¹nh. VÝ dô lµm thÕ nµo ®Ó sèng cã lÝ t­ëng, cã ®¹o lÝ hoÆc phª
 ph¸n c¸ch sèng kh«ng cã lÝ t­ëng, hoµi b·o, thiÕu ®¹o lÝ.) phÇn nµy ph¶i cô thÓ, s©u s¾c tr¸nh 
 chung chung. Sau cïng cña suy nghÜ lµ nªu ý nghÜa vÊn ®Ò.
 B- C©u hái vµ bµi tËp 
 C©u hái :a .NghÞ luËn vÓ mét t­ t­ëng ®¹o lÝ lµ g× ? Yªu cÇu lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t­ t­ëng 
 ®¹o lÝ nªu kh¸i qu¸t c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t­ t­ëng ®¹o lÝ .
 Bµi tËp :
 a-“LÝ t­ëng lµ ngän ®Ìn chØ ®­êng . kh«ng cã lÝ t­ëng th× kh«ng cã ph­¬ng h­íng kiªn ®Þnh, mµ 
 kh«ng cã ph­¬ng h­íng th× kh«ng cã cuéc sèng” (LÐp-T«i-xt«i ) . Anh (chÞ )hiÓu c©u nãi Êy thÕ nµo 
 vµ cã suy nghÜ g× trong qu¸ tr×nh phÊn ®Êu tu d­ìng lÝ t­ëng cña m×nh .
 b- Gèt nhËn ®Þnh : “Mét con ng­êi lµm sao cã thÓ nhËn thøc ®­îc chÝnh m×nh . §ã kh«ng ph¶i lµ
 viÖc cña t­ duy mµ lµ cña thùc tiÔn . H·y ra søc thùc hiÖn bæn phËn cña m×nh, lóc ®ã b¹n lËp tøc
 hiÓu ®­îc gi¸ trÞ cña chÝnh m×nh”
 Anh (chÞ ) hiÓu vµ suy nghÜ g× .
 c- B¸c Hå d¹y : “Chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®øc tÝnh trong s¹ch, chÊt ph¸c, h¨ng h¸i, cÇn kiÖm, xãa bá 
 hÕt nh÷ng vÕt tÝch n« lÖ trong t­ t­ëng vµ hµnh ®éng” . Anh (chÞ ) hiÓu vµ suy nghÜ g× ?
 C-§Ò kiÓm tra 
 a- “D©n téc ta chñ yÕu sèng b»ng t×ng yªu th­¬ng “ ( TiÕn d­íi l¸ cê vÎ vang cña 
 §¶ng _ Lª DuÈn ) .Anh ( chÞ ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn.
 b-“ Häc ®Ó biÕt, häc ®Î lµm, häc ®Ó chung sèng, häc ®Ótù kh¼ng ®Þnh m×nh”( unetsco) 
 Anh ( chÞ ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn.
 c-“ §­êng ®i khã kh«ng ph¶i v× ng¨n s«ng c¸ch nói mµ khã v× lßng ng­êi ng¹i nói e 
 s«ng”. Anh ( chÞ ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn.
 D- Gîi ý tr¶ lêi c©u hái, bµi tËp, ®Ò kiÓm tra 
 C©u hái : ( a, b, c ) dùa vµo kiÕn thøc träng t©m ®Ó tr¶ lêi.
 Bµi tËp : a Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®­îc c¸c ý
- Gi¶ thÝch lÝ t­ëng lµ g× ( §iÒu cao c¶ nhÊt, ®Ñp ®Ï nhÊt, trë thµnh lÏ sèng
 mµ ng­êi ta mong ­íc vµ phÊn ®Êu thùc hiÖn).
 - T¹i sao kh«ng cã lÝ t­ëng th× kh«ng cã ph­¬ng h­íng
 + Kh«ng cã môc tiªu phÊn ®Êu cô thÓ. + ThiÕu ý chÝ v­¬n lªn ®Ó giµnh ®iÒu cao c¶
 + Kh«ng cã lÏ sèng mµ ng­êi ta m¬ ­íc
T¹i sao kh«ng cã ph­¬ng h­íng th× kh«ng cã cuéc sèng 
 +Kh«ng cã ph­¬ng h­íng phÊn ®Êu th× cuéc sèng con ng­êi sÏ tÎ nh¹t, sèng v« vÞ, kh«ng cã ý 
 nghÜa , sèng thõa+ Kh«ng cã ph­¬ng h­íng trong cuéc sèng gièng ng­êi lÇn b­íc trong ®ªm tèi 
 kh«ng nh×n thÊy ®­êng.
 + Kh«ng cã ph­¬ng h­íng, con ng­êi cã thÓ hµnh ®éng mï qu¸ng nhiÒu khi sa vµo vßng téi lçi 
 ( chøng minh )
 - Suy nghÜ nh­ thÕ nµo ?
 + VÊn ®Ì cÇn b×nh luËn : con ng­êi ph¶i sèng cã lÝ t­ëng. Kh«ng cã lÝ t­ëng, con ng­êi thùc sù
 sèng kh«ng cã ý nghÜa.
 + VÊn ®Ò ®Æt ra hoµn toµn ®óng.
 + Më réng : * Phª ph¸n nh÷ng ng­êi sèng kh«ng cã lÝ t­ëng
 * LÝ t­ëng cña thanh niªnta ngµy nay lµ g× ( PhÊn ®Êu ®Î cã néi lùc m¹nh mÏ, giái giang 
 ®¹t ®Ønh cao trÝ tuÖ vµ lu«n kÕt hîp víi ®¹o lÝ)
 * Lµm thÕ nµo ®Ó sèng cã lÝ t­ëng
 + Nªu ý nghÜa cña c©u nãi.
 b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®­îc c¸c ý
 - HiÓu c©u nãi Êy nh­ thÕ nµo ?
 + ThÕ nµo lµ nhËn thøc ( thuéc ph¹m trï cña t­ duy tr­íc cuéc sèng. NhËn thøc vÒ lÏ sèng ë ®êi, vÒ
 hµnh ®éng cña ng­êi kh¸c, vÒ t×nh c¶m cña con ng­êi).
 + T¹i sao con ng­êi l¹i kh«ng thÓ nhËn thøc ®­îc chÝnh m×nh l¹i ph¶i qua thùc tiÔn .
 * Thùc tiÔn lµ kÕt qu¶ ®Î ®¸nh gi¸, xem xÐt mét con ng­êi .
 * Thùc tiÔn còng lµ c¨n cø ®Ó thö th¸ch con ng­êi .
 * Nãi nh­ Gít : “Mäi lÝ thuyÕt chØ lµ mµu x¸m, chØ cã c©y ®êi m·i m·i xanh t­¬i.”
 - Suy nghÜ
 + VÊn ®Ò b×nh luËn lµ : Vai trß thùc tiÔn trong nhËn thøc cña con ng­êi.
 + Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò : ®óng
 + Më réng : Bµn thªm vÒ vai trß thùc tiÔn trong nhËn thøc cña con ng­êi.
 * Trong häc tËp, chon nghÒ nghiÖp. 
 * Trong thµnh c«ng còng nh­ thÊt b¹i, con ng­oiõ biÕt rót ra nhËn thøc cho m×nh ph¸t huy chç 
 m¹nh. HiÓu chÝnh m×nh con ng­êi míi cã c¬ may thnµh ®¹t.
 + Nªu ý nghÜa lêi nhËn ®Þnh cña Gít
 c- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®­îc c¸c ý
 - HiÓu c©u nãi Êy nh­ thÕ nµo ?
 + Gi¶i thÝch c¸c kh¸i niÖm. * ThÕ nµo lµ ®øc tÝnh trong s¹ch ( gi÷ g×n b¶n chÊt tèt ®Ñp, kh«ng lµm
 viÖc xÊu ¶nh h­ëng®Õn ®¹o ®øc con ng­êi.)
 * ThÕ nµo lµ chÊt ph¸c ( ch©n thËt, gi¶n dÞ hßa víi ®êi th­êng, kh«ng lµm viÖc xÊu 
 ¶nh h­ëng tíi ®¹o ®øc con ng­êi)
 * ThÕ nµo lµ ®øc tÝnh cÇn kiÖm ( siªng n¨ng, t»n tiÖn)
 + T¹i sao con ng­êi ph¶i cã ®øc tÝnh trong s¹ch, chÊt ph¸c h¨ng h¸i cÇn kiÖm?
 * §©y lµ ba ®øc tÝnh quan träng cña con ng­êi : cÇn kiÖm, liªm chÝnh, ch©n thËt ( liªm lµ trong s¹ch) 
 * Ba ®øc tÝnh Êy gióp con ng­êi hµnh tr×nh trong cuéc sèng.
 * Ba ®øc tÝnh Êy lµm nªn ng­êi cã Ých.
 Suy nghÜ: + VÊn ®Ì cÇn b×nh luËn lµ g× ?
 B¸c nªu phÈm chÊt quan träng, cho ®ã lµ môc tiªu ®Ó mäi ng­êi phÊn ®Êu rÌn luyÖn. §ång thêi
 Ng­êi yªu cÇu xãa bá nh÷ng biÓu hiÖn cña t­ t­ëng, hµnh ®éng n« lÖ, cam chÞu trong mçi chóng ta.
 + Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò : ®óng
 + Më réng :
 * Lµm thÕ nµo ®Ó rÌn luyÖn 3 ®øc tÝnh B¸c nªu vµ xãa bá t­ t­ëng, hµnh ®éng n« lÖ.
 * Phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i
 * Nªu ý nghÜa vÊn ®Ò.
 §Ò kiÓm tra :
 a- Gi¶i thÝch, b×nh luËn c©u nãi cña cè Tæng BÝ th­ 
 - Giíi thiÖu lêi nhËn ®Þnh mét c¸ch - Kh¸i qu¸t néi dung lêi nhËn ®Þnh
 - Nªu c¸ch gi¶i quyÕt vµ ph¹m vi dÉn chøng. - HiÓu lêi nhËn ®Þnh nh­ thÕ nµo
 + Quan niÖm thÕ nµo vÒ t×nh yªu th­¬ng ( Mèi quan hÖ tèt ®Ñp, b×nh ®¼ng, d©n chñ, nh­êng nhÞn, chia
 sÎ gióp ®ì lÉn nhau giòa con ng­êi víi con ng­êimét c¸ch ch©n thµnh).+ T¹i sao d©n téc ta chñ yÕu 
 sèng b»ng t×nh yªu th­¬ng :
 * XuÊt ph¸t tõ truyÒn thèng d©n téc,tõ phÈm chÊt con ng­êi ViÖt Nam biÕt yªu th­¬ng, ®oµn kÕt, ®ïm
 bäc lÉn nhau.
 * XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña vïng c­ d©n n«ng nghiÖp l¹i ®èi mÆt víi thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt ( m­a, 
 b·o ,h¹n h¸n, lôt léi ) th­êng xuyªn x¶y ra.
 * D©n téc ta ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu kÎ thï x©m l­îc. V× vËy con ng­êi ph¶i trô l¹i, ®oµn kÕt yªu 
 th­¬ng nhau ®Ó v­ît qua, gi÷ v÷ng cuéc sèng b×nh yªn cho m×nh. ( chøng minh b»ng lÞch sö d©n téc).
 - Suy nghÜ 
 + VÊn ®Ì cÇn b×nh luËn : kh¼ng ®Þnh phÈm chÊt cña con ng­êi ®Êt n­íc, tin t­ëng vµo søc m¹nh cña 
 t×nh th­¬ng. + Kh¼ng ®Þnh lêi nhËn ®Þnh ®óng ®¾n.
 + Më réng bµn b¹c :
 * Lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t huy truyÒn thèng, ®Ó ®oµn kÕt yªu th­¬ng nhau ( l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch, th­¬ng 
 ngõoi nh­ thÓ th­¬ng th©n, sèng v× ý thøc céng ®ång)
 * Ph¸n ®èi hiÖn t­îng chia rÏ, mÊt ®oµn kÕt.
 + Nªu ý nghÜa vÊn ®Ò. Rót ra bµi häc rÌn luyÖn vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc, m×nh v× mäi ng­êi. 
 b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®­îc c¸c ý.
 - HiÓu c©u nãi Êy nh­ thÕ nµo ?
 + Häc lµ g× ?
 * Häc ®Ó biÕt lµ häc nh­ thÕ nµo ?
 * Häc ®Ó lµm lµ häc nh­ thÕ nµo ?
 * Häc ®Ó chung sèng lµ häc nh­ thÕ nµo ?
 * Häc ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh lµ häc nh­ thÕ nµo ?
 + T¹i sao häc ®Ó biÕt ®Ó lµm, ®Ó chung sèng, ®Ó kh¼ng ®Þnh vµ nã thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo ? 
 * Häc ®Ó nhËn thøc nh÷ng tri thøc cña nh©n lo¹i, tõ ®ã biÕt lµm biÕt hµnh ®éng ®óng, míi cã thÓ chung
 sèng vµ tån t¹i ( chøng minh ).
 * Häc ®Ó mäi ng­êi ®Òu hiÓu biÕt vÒ nhau, ®Ó chung sèng cïng nhau.
 * Häc ®Ó trau dåi khoa häc kÜ thuËt, lÏ sèng ë ®êi ®Ó lµm tèt mäi viÖc, ®èi nh©n xö thÕ vµ lµm cho m×nh 
 tr­ëng thµnh ( chøng minh ).
 - Suy nghÜ :
 + X¸c ®Þnh vÊn ®Ò : §Ò cao vai trß häc tËp vÒ khao häc kÜ thuËt, ®¹o ®øc lèi sèng.
 + Kh¼ng ®Þnh : §óng. Nã phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn, mèi quan hÖ cña ®êi sèng con ng­êi.
 + Bµn b¹c : 
 * Kh«ng häc cã biÕt, cã lµm, cã chung sèng vµ kh¼ng ®Þnh m×nh ®­îc kh«ng ? 
 - Kh«ng ! * Lµm thÕ nµo ®Ó häc tèt ?
 * Phª ph¸n mét sè hµnh vi, quan ®iÓm sai tr¸i vµ l¹c lâng trong häc tËp.
 + Nªu ý nghÜa t¸c dông cña vÊn ®Ò
 c-`Sau khi vµo ®Ò, bµi viÕt cÇn ®¹t ®­îc c¸c ý.
 - HiÓu c©u nãi cña NguyÔn B¸ Häc lµ nh­ thÕ nµo ?
 + M­în h×nh ¶nh ®­êng ®i kh«ng khã ®Ó diÔn t¶ néi dung g×, vÊn ®Ò g× ? ( §­êng ®i khã, kh«ng v× 
 ng¨n s«ng c¸ch nói _ Cho dï ng¨n s«ng c¸ch nói nh­ng con ng­êi vÉn kh¼ng ®Þnh kh«ng khã. §iÒu 
 nµy nhÊn m¹nh yÕu tè tinh thÇn, t­ t­ëng quyÕt t©m cña con ng­êi)
 + VÕ thø hai cña c©u nãi “ Mµ khã v× lßng ng­êi ng¹i nói e s«ng” . Th× ra t­ t­ëng cña con ng­êi, tinh
 thÇn cña con ng­êi rÊt quan träng víi mäi c«ng viÖc.
 + T¹i sao ®­êng ®i khã kh«ng v× ng¨n s«ng c¸ch nói, mµ khã v× lßng ng­êi ng¹i nói e s«ng.
 * T­ t­ëng, tinh thÇn cña con ng­êi quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c«ng viÖc.
 * Tr«ng thÊy viÖc ®· ng¹i th× kh«ng thÓ hoµn thµnh tèt.
 * NÕu con ng­êi cã quyÕt t©m th× mäi viÖc kh«ng cã g× khã ( chøng minh)
 - Suy ngÜ vÒ vÊn ®Ò ®Æt ra. + Kh¼ng ®Þnh c©u nãi ®óng.
 + Më réng bµn b¹c : Cã nhiÒu tr­êng hîp trong cuéc sèng yÕu tè tinh thÇn quyÕt ®Þnh mäi sù thµnh ®¹t vµ còng cã tr­êng hîp dÉn ®Õn thÊt b¹i, kh«ng thµnh c«ng.n ng­êi t­ t­ëng, tinh thÇn quyÕt t©m cao tr­íc bÊt cø mét khã kh¨n nµo, c«ng viÖc nµo.