Giáo án thao giảng Ngữ văn 12: Đàn ghi ta của Lor- ca (Thanh Thảo)

Giáo án thao giảng hội đồng	Đàn ghi ta của lor- ca
Ngày soạn: 13/11/2008	Thanh Thảo
A. Mục tiêu cần đạt: Qua bài học giúp HS:
- Cảm nhận được vẻ đẹp bi tráng của hình tượng Lor-ca trong mạch cảm xúc và suy tư đa chiều vừa sâu sắc, vừa mãnh liệt của Thanh Thảo.
- Thấy được những vẻ đẹp độc đáo trong hình thức biểu đạt mang phong cách hiện đại.
B.PHƯƠNG TIệN THựC HIệN
-SGK,Giáo án, tài liệu tham khảo
C. Cách thức thực hiện
- Gợi mở, nêu vấn đề, phát vấn, thảo luận nhóm
d. Tiến trình dạy-học:
1. ổn định lớp:
2. Kiểm tra bài cũ: 
-Em biết gì về đất nước Tây Ban Nha?
3. Hướng dẫn hs đọc-hiểu bài mới
*Dẫn nhập: TBN là đất nước nổi tiếng ở Tây Âu với những chiếc cối xay gió cổ truyền, tiểu thuyết Đôn ki hô tê vĩ đại và lễ hội đấu bò tót truyền thống. TBN còn là quê hương của cây ghi ta với những bản nhạc, bài ca bốc lửa hoặc du dương. TBN cũng là quê hương của Lor-ca mà cái chết của ông là một trong những sự kiện bi thảm trong lịch sử TBN hiện đại nói riêng và cả thế giới nói chung. Thanh Thảo muốn phục sinh thời khắc bi tráng đó, tỏ thái độ ngưỡng mộ, đau xót và qua đó xây dựng biểu tượng nghệ thuật Lor-ca qua một hình ảnh quen thuộc và độc đáo: đàn ghi ta.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Hướng dẫn hs tìm hiểu phần tiểu dẫn. Yêu cầu hs tập trung vào những vấn đề sau:
- Đặc điểm thơ Thanh Thảo
-Cuộc đời và con người Lor-ca
-Hoàn cảnh st và đặc điểm bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh đọc-hiểu bài thơ.
-Tại sao Thanh Thảo lại chọn cho tác phẩm của mình nhan để "Đàn ghi ta của Lor-ca"?
-Tiếng đàn ghi ta đã được Thanh Thảo miêu tả như thế nào trong tác phẩm?
-Tại sao mỗi lần xuất hiện tiếng đàn , cây đàn lại có những gam màu, cung bậc, hình ảnh khác nhau?
-Để trả lời câu hỏi trên, giáo viên cần hướng dẫn hs trả lời các câu hỏi sau:
+Ngoài tiếng đàn, ngoài hình ảnh cây đàn, tác giả còn sử dụng những h/a biểu tượng khác. Em hãy phân tích và làm rõ.
-Sáu câu đầu
-12 câu tiếp
-4 câu tiếp
- 9 câu thơ cuối cùng
* Giáo viên tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm (hướng học sinh quay trở về câu hỏi ban đầu): Vì sao tiếng đàn lại có nhiều gam màu, cung bậc, sắc thái, hình ảnh khác nhau ? Hãy phân tích và làm rõ điều đó.
Gợi mở:
+ Tiếng đàn bọt nước có ý nghĩa ntn? chuỗi âm li la li la li la góp phần tạo âm hưởng gì cho đoạn thơ?
+12 câu tiếp tg đã sử dụng nghệ thuật gì để thể hiện tiếng đàn?Tiếng đàn đã góp phần ntn trong việc thể hiện ht Lor-ca?
+"không ai chôn cất tiếng đàn-tiếng đàn như cỏ mọc hoang"gợi cho em suy nghĩ gì? liên hệ với câu đề từ để phát hiện ý nghĩ của nó.Từ đóac định, cái chết thực thụ mà Thanh Thảo muốn nói đến ở đây là gì?
-Hình ảnh"Lor-ca bơi sang ngang -trên chiếc ghi ta màu bạc"đem đến cho em sự cảm nhận ntn?
* Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh tổng kết
+ Hóy trỡnh bày những nột nghệ thuật mới và chớnh yếu được tỏc giả sử dụng trong bài thơ?
+ Qua bài thơ nhà thơ Thanh Thảo đã làm bật nổi vấn đề gì?
Đọc phần tiểu dẫn. Dựa vào đó tìm hiểu vài nét về Lor-ca và nhà thơ Thanh Thảo cũng như đặc điểm thơ của ông
-Đọc bài thơ bằng cảm xúc mãnh liệt
- Trả lời trên cơ sở tìm hiểu bài thơ và sự cảm nhần tiếng đàn 
-Bám vào văn bản để phát hiện
-Học sinh chưa cần trả lời câu hỏi này. Đây là câu hỏi có tính chất để ngỏ và sẽ tìm câu giải đáp vào cuối bài.
-Bám vào văn bản, trao đổi, thảo luận để trả lời những câu hỏi gợi mở
-Tìm h/a, trao đổi, thảo luận để cảm nhận được giá trị của hình ảnh.
-Hoạt động theo 4 nhóm. sau đó cử đại diện các nhóm trình bày.
-Cần đặt tiếng đàn trong mối quan hệ với các hình ảnh khác vừa tìm hiểu để phát hiện vấn đề.
-Liên hệ với câu đề từ ở đầu bài thơ.
-Khái quát hoá quá trình đọc-hiểu
I.Tiểu dẫn
1..Tỏc giả:
+ Tờn khai sinh: Hồ Thành Cụng, sinh năm 1946.
+ Quờ: Mộ Đức, Quảng Ngói.
+ Sự nghiệp văn chương:
Cú cỏc sỏng tỏc hay và độc đỏo về chiến tranh và thời hậu chiến.
 Cỏc tỏc phẩm: Những người đi tới biển( trường ca1977), Khối vuụng Ru-bớch( 1985), Những ngọn súng mặt trời(1994- Trường ca), Cỏ vẫn mọc( 2002-Trường ca)
-Những năm gần đõy: viết bỏo, tiểu luận phờ bỡnh. Đúng gúp quan trọng nhất vẫn là thơ ca.
+ Đặc điểm thơ:
 -Là tiếng núi của người tri thức nhiều suy tư trăn trở về cuộc sống.
 -ễng luụn có xu hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm, tỡm tũi ,khỏm phỏ, sỏng tạo cỏch biểu đạt mới qua hỡnh thức cõu thơ tự do, xoá bỏ mọi ràng buộc khuôn sáo bằng nhịp điệu bất thường, thi ảnh và ngụn từ mới mẻ. Tất cả đem lại cho thơ Thanh Thảo một mĩ cảm mới.
 Thơ Thanh Thảo viết về đề tài nào cũng đậm chất triết lớ. Mạch trữ tỡnh trong thơ ụng đều hướng tới những vẻ đẹp của nhõn cỏch: nhõn ỏi, bao dung, can đảm, trung thực và yờu tự do.Thơ ụng dành mối quan tõm đặc biệt cho những con người sống cú nghĩa khớ như: Cao Bỏ Quỏt, Nguyễn Đỡnh Chiểu, ấ-xờ- nhin,Lor-ca...
2.Tỏc phẩm: “ Đàn ghi ta của Lor-ca”.
+ Rỳt trong tập “ Khối vuụng Ru- bớch”(1985)
+ Là tỏc phẩm tiờu biểu cho tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, mónh liệt và phúng tỳng trong xúc cảm, ớt nhiều nhuốm màu sắc tượng trưng và siêu thực.
II.Hướng dẫn học sinh đọc-hiểu.
- Nhan đề bài thơ đã tác động mạnh vào trực cảm của người đọc. Tây Ban cầm là cây đàn gắn bó song hành với Gax-xi- a Lor-ca như đất nước, như tâm hồn, như nghệ thuật, như số mệnh cuộc đời ông vậy. Rõ ràng cây đàn ghi ta và Lor-ca như hoà làm một. Tiếng đàn cũng chính là tiếng lòng, là con người Lor-ca. Hay nói cách khác đàn ghi ta là một biểu tượng về Lor-ca.
-Tiếng đàn ghi ta được Thanh Thảo thể hiện trong sự biến hoá linh hoạt nhưng đầy sức gợi cảm:
+Tiếng đàn bọt nước(6 câu đầu)
+Tiếng ghi ta nâu,tiếng ghi ta lá xanh biết mấy, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy (12 câu tiếp)
+ Tiếng đàn như cỏ mọc hoang (4 câu tiếp)
+ Chiếc ghi ta màu bạ c (9 câu kết)
-Ngoài h/a tiếng đàn, cây đàn tác giả còn sử dụng những h/a khác (cả h/a thực và h/a tượng trưng) để góp phần làm bật nổi hình tượng Lor-ca. 
* sáu câu thơ đầu:
+ TBN áo choàng đỏ gắt : Vừa gợi lên truyền thống đấu bò tót của đất nước TBN . Mặt khác h/a này cũng cho phép chúng ta hình dung đất nước TBN lá tâm điểm của mọi kích động, một khối nam châm hút lấy tất cả những xung lực ghê rợn nhất như một đấu trường bò tót khổng lồ. Ta cũng hình dung ra những cuộc đàn áp của chính quyền độc tài đang trút máu lên chiếc áo choàng đỏ gắt, trùm phủ cả TBN.
+ Đi lang thang về miền đơn độc
+ Vầng trăng chếch choángLor-ca
 + Yên ngựa mỏi mòn
=> Biện pháp tương phản đã giúp ta cảm nhận được sự mong manh, cô đơn của nghệ sĩ lãng tử, của nhà cách tân nghệ thuật. Tiếng đàn dấu mình dưới những câu thơ dài ngắn khác nhau cũng giống như bước chân của người nghệ sĩ lãng tử, phiêu bồng trên hành trình đời sống.
* 12 câu thơ tiếp theo
+ áo choàng bê bết đỏ: Lor-ca vẫn luôn bị ám ảnh bởi cái chết nhưng không thể nghĩ là nó đến sớm và đến lúc chàng không ngờ nhất. Câu thơ tạo ấn tượng mạnh về sự ra đi phũ phàng của Lor-ca trước sự tra tấn dã man của bọn phát xít. Tuy nhiên Lor-ca vẫn đi "như kẻ mộng du". Lor-ca không bận tâm, người nghệ sĩ ấy như vẫn ngẩng cao đầu cất cao tiếng hát nghệ thuật, cất cao tiếng nói
 đấu tranh.
* 4 câu thơ tiếp theo
+Giọt nước mắt vầng trăng
+Long lanh đáy giếng
=> Chi tiết trong cuộc đời thực:Lor-ca bị bọn phát xít sát hại rồi quẳng xác xuống giếng, giờ đây sáng lên "long lanh" trong ý thơ. Lor-ca như vầng trăng soi sáng mãi hay " vầng trăng là h/a cuộc đời trường cửu, vĩnh hằng dưới tầng nước phủ thời gian.
* 9 câu thơ cuối
+ chàng ném lá bùa cô gái Di-gan 
vào xoáy nước
+ chàng ném trái tim mình
Vào lặng yên bất chợt
=> Lor-ca đã chia tay với cuộc sống nhiều hệ luỵ.
* Thanh Thảo phục sinh h/a Lor-ca qua hình tượng đàn ghi ta nên tương ứng với những những quãng thời gian, những biến đọng khác nhau của Lor-ca cây đàn, tiếng đàn cũng trở nên đổi khác.
* sáu câu thơ đầu:
+ Tiếng đàn bọt nước: Âm thanh tiếng đàn đã mang lí tưởng của Lor-ca ( người đấu tranh cho tự do dân, chủ, cho sự cách tân nghệ thuật già nua). Tiếng đàn ấy đẹp, mong manh mà sinh sôi, bất tận như bọt nước lặn rồi lại nổi làm dịu mát, làm dập tắt phần nào màu"đỏ gắt" như đang bùng bùng thiêu đốt cả đất nước TBN. Chuỗi âm li lali la li la luyến láy sau hai câu đầu giống như cú "vê" ghi ta sau "tiếng hát" say sưa của Lor-ca .
* 12 câu thơ tiếp theo
+Tiếng ghi ta nâu,tiếng ghi ta lá xanh biết mấy, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy 
=>Phép nhân hoá và chuyển đổi cảm giác mang lại hiệu quả không ngờ khi âm thanh của tiếng đàn được cảm nhận bằng sắc màu(nâu, xanh), bằng đường nét (hình lá, đường cong của khối cầu nước), bằng hình khối (giọt nước, giọt máu). Tiếng đàn đã mang tâm tư và ghánh chịu nỗi đau của người tạo ra nó. Khi con người đang phải oằn mình chịu đựng những vết thương đang vở ra, lở lói dưới từng làn roi hung tợn thì tiếng đàn cũng không đành lòng tồn tại như một thứ âm thanh nguyên thuỷ, nó cũng đau đớn, vỡ ra thành màu sắc, đường nét, hình khối.Thanh Thảo tài tình điệp lại "tiếng ghi ta" ở đầu câu và nâng cấp độ âm thanh bằng những thanh trắc gieo vào tiếng cuối cùng ở nhiều dòng thơ khiến thơ như nhạc, nhạc như người; tất cả đều đang rướn mình lên, kiên cường, không khuất phục. H/a "tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy ám ảnh chúng ta như một thước phim xanh rờn ghi lại nỗi đau chung của nghệ thuật và của người tạo ra nó. Thuý Kiều của ND không phảicũng đánh đàn mà "rỏ máu năm đầu ngón tay".
* 4 câu thơ tiếp theo
+ Tiếng đàn như cỏ mọc hoang => Câu thơ mở ra nhiều hướng diễn dịch: Là nỗi xót thương trước cái chết của một thiên tài, là nỗi xót tiếc hành trình cách tân dang dở không chỉ với bản thân Lor-ca mà còn đối với nền văn chương TBN. Bởi thế Lor-ca đã chết, nghệ thuật thiếu kẻ dẫn đường. nghệ thuật thành thứ cỏ mọc hoang. Nhưng ý thơ đâu chỉ dừng lại ở đó. Nỗi buồn lớn nhất là nỗi buồn của người nghệ sĩ khi không ai hiểu mình . Mong muốn của Lor-ca là " khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta" để nghệ thuật được hồi sinh, phát triển, để lớp trẻ thể hiện được mình. Nhưng tiếng đàn Lor- ca vẫn có sức sống bất diệt. Cái chết thực sự của nhà cách tân là khi khát vọng của anh ta không có ai tiếp tục. Nhưng cái chết đau đớn là khi tên tuổi và sáng tạo của ta được đem lên bệ thờ và trở thành bức tường kiên cố cản trở sự cách tân vc của những kẻ đến sau.
* 9 câu thơ cuối
-Ciếc ghi ta màu bạc chính là biến thể của chiếc ghi ta nâu, là chiếc ghi ta đã hoá, giờ sang cõi siêu sinh. Như thế là Thanh Thảo đã hoàn thành tâm nguyện cho Lor-ca: Để cho thi sĩ ấy sống và chết cùng cây đàn của mình, cùng nghệ thuật của mình. Và đó là một cái chết đặc biệt
-một sự giải thoát cho chính Lor-ca chọn lấy, chứ không phải chết dưới đòn roi của bon phát xít
- Chuỗi âm li la li la li la kết thúc bài thơ gợi lên tiếng vang của chùm hợp âm vĩ thanh , sau khi phần chính của bản hợp tấu được diễn xướng xong hoặc khi ca khúc đã dừng lời. Việc "cấy" nhạc vào một bài thơ trong trường hợp tưởng mộ Lor-ca, nhà thơ, nhạc sĩ, hoạ sĩ, nhà cách tân sân khấu sẽ mang ý nghĩa một sự kính trọng và triâm.
III.TỔNG KẾT:
Nghệ thuật:
+ Thể thơ tự do, khụng dấu cõu, khụng dấu hiệu mở đầu, kết thỳc.
+ Sử dụng hỡnh ảnh, biểu tượng- siờu thực cú sức chứa lớn về nội dung.
+Tạo màu sắc Tõy Ban Nha rất đậm nột trong bài thơ.
+Kết hợp hai yếu tố thơ và nhạc.
Nội dung:
 Qua bài thơ, tác giả thể hiện được vẻ đẹp bi tráng và bất diệt hình tượng Lor-ca-người nghệ sĩ đấu tranh cho tự do, nhà cách tân nghệ thuật vĩ đại của TBN và thế giới
-Bài thơ cũng thể hiện được sự ngưỡng mộ, sự tri âm sâu sắc của Thanh Thảo đối với Lor-ca đồng thời là niềm xót thương vô tận trước cái chết bi thảm của Lor-ca.
E..CỦNG CỐ: GV giỳp HS củng cố nội dung chớnh của bài học:
+ Người nghệ sĩ tự do Lor-ca.
+ Cỏi chết oan khuất của Lor-ca.
+ Nỗi xút thương và suy tư về cuộc từ gió của Lor-ca.
F.DẶN Dề:
+Học bài cũ.
+ Chuẩn bị bài mới:
H. RUÙT KINH NGHIEÄM, BOÅ SUNG:
...........................................&......................................