Giáo án ôn tốt nghiệp Ngữ văn 12 tiết 17+ 18: Nghị luận xã hội

Tiết 17 - 18
NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
	Ngày soạn: 1.4.09
	Ngày giảng:
	Lớp giảng: 12A1	12A2	12A3
	Sĩ số:
A. Mục tiêu bài học
	Qua giờ ôn tập, nhằm giúp HS:
 Rèn luyện kĩ năng làm bài nghị luận và các thao tác nghị luận nói chung
 Biết cách làm bài nghị luận xã hội và các cách thức của bài nghị luận xã hội nói riêng
B. Phương tiện thực hiện
	- SGK, SGV
	- Giáo án, bài soạn
	- Một số tài liệu tham khảo khác
C. Cách thức tiến hành
	- Ôn tập củng cố 
	- Thực hành luyện tập
D. Tiến trình giờ giảng
	1. Ổn định
	2. KTBC
	3. GTBM
	4. Hoạt động dạy học
Hoạt động của Thầy và Trò
Yêu cầu cần đạt
GV: yêu cầu HS nhắc lại cách làm một bài nghị luận xã hội
HS phát biểu GV chốt lại
GV: yêu cầu HS tìm hiểu đề và làm dàn ý
HS:
1. Tìm hiểu đề
- Thể loại: Nghị luận xã hội (hiện tượng đời sống)
- Nội dung: tình trạng ô nhiễm môi trường
- Thao tác nghị luận: giải thích, chứng mình, bình luận
- Dẫn chứng: thực tế cuộc sống, sách vở
1. Tìm hiểu đề
- Thể loại: Nghị luận xã hội (hiện tượng đời sống)
- Nội dung: tình hình tai nạn giao thông
- Thao tác nghị luận: giải thích, chứng mình, bình luận
- Dẫn chứng: thực tế cuộc sống, sách vở
1. Tìm hiểu đề
- Thể loại: Nghị luận xã hội (tư tưởng đạo lí)
- Nội dung: câu nối của Nguyễn Bá Học: đường đi....sông"
- Thao tác nghị luận: giải thích, chứng mình, bình luận
- Dẫn chứng: thực tế cuộc sống, sách vở
Tìm hiểu đề
- Thể loại: Nghị luận xã hội (vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học)
- Nội dung: vai trò của truyền thống gia đình trong cuộc sống của mỗi người
- Thao tác nghị luận: giải thích, chứng mình, bình luận
- Dẫn chứng: Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi, thực tế cuộc sống
I. Ôn tập lí thuyết làm bài nghị luận xã hội
* Cách làm bài nghị luận xã hội
- Nghị luận xã hội gồm: nghị luận về một tư tưởng đạo lí, về một hiện tượng đời sống và về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học
- Vận dụng các thao tác lập luận là giải thích, phân tích, chứng minh, so sánh bác bỏ, bình luận. Ba thao tác cơ bản nhất: giải thích, chứng minh, bình luận
1. Nghị luận về một hiện tượng đời sống
- Đây là kiểu bài lấy một hiện tượng trong đời sống để bàn bạc, nội dung gần gũi với đời sống, sát với trình độ nhận thức của HS: tai nạn giao thông, bạo lực gia đình, tình trạng ô nhiễm môi trường...học sinh bàn bạc và tìm ra ý nghĩa của vấn đề đối với bản thân và cuộc sống nói chung
- Nội dung cần đạt:
+ Giới thiệu hiện tượng đời sống cần nghị luận
+ Phân tích lí giải mặt tích cực và tiêu cực của hiện tượng dời sống 
+ Đề xuất bài học về cách sống, cách ứng xử nói chung và đối với bản thân
2. Nghị luận về một tư tưởng đạo lí
- Vấn đề đưa ra nghị luận thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo lí: cách xử thế, phương châm sống, cống đẹp, sống tình nghĩa..
- Nội dung cân đạt:
+ Giải thích rõ nội dung tư tưởng đạo lí
+ Phân tích các mặt đúng của tư tưởng đạo lí
+ Bác bỏ những biểu hiện sai lệch có liên quan đến tư tưởng đạo lí
+ Đánh giá ý nghĩa tư tưởng đạo lí đã nghị luận
3. Nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học
- Loại bài này thường là một vấn đề xã hội có ý nghĩa sâu sắc nào đó đặt ra trong tác phẩm văn học
- Nội dung cần đạt:
+ Phân tích văn bản để rút ra ý nghĩa của vấn đề
+ Nghị luận về ý nghĩa của vấn đề xã hội rút ra từ tác phẩm (phần trọng tâm): biểu hiện của vấn đề, mặt đúng sai lợi hại của vấn đề, thực trạng của vấn đề trong đời sống, những giải pháp, đề xuất 
II. Các dạng đề
1. Nghị luận vè một hiện tượng đời sống
a. Đề số 1:T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng sèng víi tr¸ch nhiÖm cña ng­êi d©n
* Yªu cÇu:
Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®­îc c¸c ý.
- T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng sèng hiÖn nay nh­ thÕ nµo?
+ ë c¸c thµnh phè chÊt th¶i c«ng nghiÖp vµ ®éng c¬ xe « t«, xe m¸y c¸c lo¹i lµm chÕt c¸c dßng s«ngvµ vÈn ®ôc bÇu khÝ quyÓn nh­ thÕ nµo?
+ ë n«ng th«n c¸c lµng nghÒ thñ c«ng, dïng bao ni l«ng, h»ng ngµy ®æ r¸c th¶i bõa b·i. 
+ Nguån n­íc bÞ c¹n kiÖt + Ng­êi d©n thiÕu ý thøc, tr¸ch nhiÖm: rõng ®Çu nguån bÞ ph¸, c©y cèi th­a dÇn.
+ HÖ thèng lß g¹ch ë.
- Suy nghÜ. 
+ VÊn ®Ò cÇn b×nh luËn: Th«ng b¸o khÈn cÊpvÒ « nhiÔm m«i tr­êng ®ång thêi ®ßi hái, kiÕn nghÞ c¸ nh©n, tËp thÓ cã biÖn ph¸p c¶i thiÖn m«i tr­êng, b¶o vÖ cuéc sèng cña chÝnh chóng ta.
+ Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò: §óng.
+ Më réng vÊn ®Ò 
* Lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ « nhiÔm m«i tr­êng? T¸c dông vµo ý thøc cña mçi ng­êi d©n, tËp thÓ, chÝnh quyÒn c¸c cÊp. MÆt kh¸c ph¶i cã gi¶i ph¸p khoa häc ®Ó cøu v·n t×nh tr¹ng « nhiÔm.
* Phª ph¸n nh÷ng viÖc lµm ¶nh h­ëng tíi m«i tr­êng.
* Më réng m¹ng l­íi truyÒn th«ng, th«ng tin ®¹i chóng.
b. Đề 2
Anh ( chÞ ) cã suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh­ thÕ nµo tr­íc t×nh h×nh tai n¹n giao th«ng hiÖn nay.
Yªu cÇu:
Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®­îc c¸c ý.
- X¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn bµn b¹c.
+ Tai n¹n giao th«ng ®©y lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®Æt ra ®èi víi mäi ph­¬ng tiÖn, mäi ng­êi tham ra giao th«ng nhÊt lµ giao th«ng trªn ®­êng bé.
+ VÊn ®Ò Êy ®Æt ra ®èi víi tuæi trÎ häc ®­êng. Chóng ta ph¶i suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh­ thÕ nµo ®Ó lµm gi¶m tíi møc tèi thiÓu tai n¹n giao th«ng.
 VËy vÊn ®Ò cÇn bµn luËn lµ: Vai trß tr¸ch nhiÖm tõ suy nghÜ ®Õn hµnh ®éng cña tuæi trÎ häc ®­êng gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng.
- Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò: VÊn ®Ò ®Æt ra lóc nµy vµ m·i m·i vÒ sau lµ hoµn toµn phïhîp víi mong muèn cña mäi ng­êi.
- Më réng vÊn ®Ò (cã nhiÒu c¸ch: gi¶i thÝch 
+ chøng minh, lËt ng­îc vÊn ®Ò, hoÆc tiÕp tôc bµn b¹c, ®µo s©u mät chi tiÕt nµo ®ã).
 Vi dô: Gi¶i thÝch vµ chøng minh.
+ T¹i sao tuæi trÎ häc ®­êng cÇn cã suy nghÜ vµ hµnh ®éng ®óng ®Ó gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng. VÊn ®Ò nµy ®ßi hái suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh­ thÕ nµo?
* Tai n¹n giao th«ng nhÊt lµ giao th«ng ®­êng bé ®ang diÔn ra thµnh vÊn ®Ò lo ng¹i cña x· héi.
* C¶ x· héi ®ang hÕt søc quan t©m. Gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng ®©y lµ cuéc vËn ®äng lín cña toµn x· héi.
* Tæi trÎ häc ®­êng lµ mét lùc l­îng ®¸ng kÓ trùc tiÕp tham gia giao th«ng. Vif thÕ tuæi trÎ häc ®­êng cÇn suy nghÜ vµ hµnh ®éng phï hîp ®Ó gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng.Suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh­ thÕ nµo?
 B¶n th©n chÊp hµnh tèt luËt lÖ giao th«ng ( kh«ng ®i dµn hµng ngang ra ®­êng, kh«ng ®i xe m¸y tíi tr­êng, kh«ng phãng xe ®¹p nhanh hoÆc v­ît Èu, chÊp hµnh c¸c tÝn hiÖu chØ dÉn trªn ®­êng giao th«ng. Ph­¬ng tiÖn b¶o ®¶m an toµn
+ VËn ®éng mäi ng­êi chÊp hµnh luËt lÖ giao th«ng.
+ Tham ra nhiÖt t×nh vµo c¸c phong trµo tuyªn truyÒn cæ ®éng hoÆc viÕt b¸o nªu ®iÓn h×nh ng­êi tèt , viÖc tèt trong viÖc gi÷ g×n an toµn giao th«ng.
+ VÊn ®Ò an toµn giao th«ng lu«n ph¶i ®Æt ra. V× ngµy nµo chóng ta còng ph¶i tham ra giao th«ng.
+ An toµn giao th«ng gãp phÇn gi÷ g×n an ninh trËt tù x· héi vµ ®¶m b¶o h¹nh phóc gia ®×nh.
+ BÊt cø tr­êng hîp nµo, ë ®©u ph¶i nhí “an toµn lµ b¹n tai n¹n lµ thï”.
+ An toµn giao th«ng kh«ng chØ cã ý nghÜa x· héi mµ cßn cã ý nghÜa quan hÖ quèc tÕ nhÊt lµ trong thêi buæi héi nhËp nµy.
+ Ta thËt xãt xa tr­íc t×nh c¶nh nh÷ng m¸i ®Çu xanh cßn th¬ d¹i ph¶i l×a mÑ l×a cha. ThÇn chÕt ®· c­íp c¸c em trong mét tai n¹n bÊt ngê.
+ Nh÷ng trÎ th¬ tr¾ng kh¨n tang trªn ®Çu v× ph¶i vÜnh biÖt ng­êi cha, ng­êi mÑ, nh÷ng ng­êi th©n yªu trong gia ®×nh v× mét tai n¹n giao th«ng. RÊt mong nh÷ng c¶nh Êy kh«ng diÔn ra trong cuéc ®êi. Chóng ta h·y suy nghi vµ hµnh ®éng thiÕt thùc, ®óng ®¾n gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng.
2. Nghị luận về một tư tưởng đạo lí
 “ §­êng ®i khã kh«ng ph¶i v× ng¨n s«ng c¸ch nói mµ khã v× lßng ng­êi ng¹i nói e s«ng”. (NguyÔn B¸ Häc)
 Anh (chÞ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn.
Yêu cầu
	Sau khi vµo ®Ò, bµi viÕt cÇn ®¹t ®­îc c¸c ý:
- HiÓu c©u nãi cña NguyÔn B¸ Häc lµ nh­ thÕ nµo?
+ M­în h×nh ¶nh ®­êng ®i kh«ng khã ®Ó diÔn t¶ néi dung g×, vÊn ®Ò g× ? (§­êng ®i khã, kh«ng v× ng¨n s«ng c¸ch nói _ Cho dï ng¨n s«ng c¸ch nói nh­ng con ng­êi vÉn kh¼ng ®Þnh kh«ng khã. §iÒu nµy nhÊn m¹nh yÕu tè tinh thÇn, t­ t­ëng quyÕt t©m cña con ng­êi)
+ VÕ thø hai cña c©u nãi “Mµ khã v× lßng ng­êi ng¹i nói e s«ng” . Th× ra t­ t­ëng cña con ng­êi, tinh thÇn cña con ng­êi rÊt quan träng víi mäi c«ng viÖc.
+ T¹i sao ®­êng ®i khã kh«ng v× ng¨n s«ng c¸ch nói, mµ khã v× lßng ng­êi ng¹i nói e s«ng?
* T­ t­ëng, tinh thÇn cña con ng­êi quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c«ng viÖc.
* Tr«ng thÊy viÖc ®· ng¹i th× kh«ng thÓ hoµn thµnh tèt.
* NÕu con ng­êi cã quyÕt t©m th× mäi viÖc kh«ng cã g× khã (chøng minh)
- Suy ngÜ vÒ vÊn ®Ò ®Æt ra.
+ Kh¼ng ®Þnh c©u nãi ®óng.
+ Më réng bµn b¹c : Cã nhiÒu tr­êng hîp trong cuéc sèng yÕu tè tinh thÇn quyÕt ®Þnh mäi sù thµnh ®¹t vµ còng cã tr­êng hîp dÉn ®Õn thÊt b¹i, kh«ng thµnh c«ng.
+ Rót ra ý nghÜa s©u s¾c tõ c©u nãi nµy lµ x©y dùng cho mçi con ng­êi t­ t­ëng, tinh thÇn quyÕt t©m cao tr­íc bÊt cø mét khã kh¨n nµo, c«ng viÖc nµo.
3. Nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học
Từ truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi hãy nói về truyền thống của gia đình trong cuộc sống của mỗi người
Yêu cầu
- Giải thích: nói đến truyền thống có nghĩa là nói đến tầm quan trọng của những giá trị trong quá khứ, những thói quen và nếp sống, nếp nghĩ được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác góp phần quan trọng vào việc hình thành tính cách hành động của con người trong hiện tại, tạo nên giá trị của hiện tại
- Những suy nghĩ của bản thân: 
+ Trong truyện ngắn, chú Năm, chị em Chiến Việt sinh ra trong một gia đình giàu truyến thống cách mạng, điều đó tạo nên ở họ tinh thần cách mạng: lòng căm thù giặc sâu sắc, khao khát được cầm súng chiến đấu
+ Với người Việt Nam gia đình luôn là cái nôi sinh thành, để lại dấu ấn dưỡng dục, những truyền thống gia đình ngấm vào mỗi thành viên và trở thành những hành động, tính cách cụ thể
+ Trong xã hội ngày nay truyền thống gia đình vẫn giữ vai trò rất quan trọng trong cuộc sống mỗi người, góp phần định hướng cho nhân cách, nghề nghiệp mỗi bản thân (ví dụ)
+ Mỗi người cần có ý thức giữ ginf và phát huy truyền thống gia đình, đặc biệt là truyền thống đạo đức để xã hội ngày càng tốt đẹp hơn.
	5. Củng cố và dặn dò
	- Nhắc lại kiến thức cơ bản
	- Chuẩn bị bài tiếp theo