Giáo án ôn phụ đạo Ngữ văn 12

Ngµy so¹n: 4 / 10 / 2007
TiÕt 1:
t¸c gia nguyÔn ¸i quèc – hå chÝ minh
1. TiÓu sö.
- Tªn thËt lµ NguyÔn Sinh Cung, sinh ngµy 19/ 5 / 1890 t¹i Kim Liªn, Nam §µn, NghÖ An.
 -Song thân là cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc và cụ bà Hoàng Thị Loan. Tuổi trẻ học chữ Hán tại gia đình.
 -. Từng dạy học ở trường Dục Thanh-Phan Thiết với tên gọi là NTThành.
 -.1911 NTT ra đi tìm đường cứu nước. 1917 CMT10 Nga bùng nổ; sự kiện này đã ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc đời và sự nghiệp CM của Người.
 -. 1919 Người đưa bản yêu sách của nhân dân A Nam về quyền bình đẳng tự do đến Hội Nghị Véc Xây (Pháp).
 -. 1920 Người dự ĐH Tua và là một trong những thành viên đầu tiên sáng lập ra ĐCS Pháp.
 -.3/2/1930 HCM đã chủ toạ thống nhất các tổ chức CS trong nước, tại Hương Cảng TQ, thành lập ĐCS VN.
- 1940 Ng­êi vÒ n­íc, tæ chøc, l·nh ®¹o MÆt trËn ViÖt Minh.
 -1942 Người bị TGT bắt trên đường đi công tác. 1943 Người được trả tự do và tiếp tục lãnh đạo cuộc CM giành thắng lợi và trở thành chủ tịch nước đầu tiên của nước ta.
- 1945 L·nh ®¹o cuéc tæng khëi nghÜa CM Th¸ng T¸m 1945 thµnh c«ng.
- 2 / 9 / 1945 Ng­êi ®äc B¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp t¹i qu¶ng tr­êng Ba §×nh khai sinh ra n­íc VNDCCH, Tõ th¸ng 3 n¨m 1946 ng­êi ®­îc bÇu lµm chñ tÞch n­íc cho ®Õn khi qua ®êi.
 - 1990 Người được UNESCO công nhận là danh nhân văn hoá thế giới.
 2. Nh÷ng nÐt chÝnh trong sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn ¸i Quèc – Hå ChÝ Minh
 	 NguyÔn ¸i Quèc – Hå ChÝ Minh kh«ng chØ lµ mét vÞ anh hïng d©n téc lçi l¹c mµ cßn lµ mét nhµ v¨n, nhµ th¬ lín. Ng­êi ®· ®Ó l¹i mét sù nghiÖp v¨n ch­¬ng phong phó vÒ thÓ lo¹i, ®a d¹ng vÒ phong c¸ch, s©u s¾c vÒ t­ t­ëng.	 
 a. V¨n chÝnh luËn.
 §ã lµ nh÷ng t¸c phÈm ®­îc viÕt ra nh»m môc ®Ých ®Êu tranh chÝnh trÞ, nh»m tÊn c«ng trôc diÖn vµo kÎ thï hoÆc thÓ hiÖn nh÷ng nhiÖm vô c¸ch m¹ng cô thÓ qua tõgn chÆng ®­êng lÞch sö.
 Nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu: 
+ “B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p” lµ t¸c phÈm chÝnh luËn s¾c s¶o nãi lªn nçi thèng khæ cña ng­êi d©n b¶n xø, lªn ¸n tè c¸o TDP, kªu gäi nh÷ng ng­êi n« lÖ ®øng lªn chèng ¸p bøc bãc lét.
+ “B¶n tuyªn gn«n ®éc lËp”: (1945) lµ mét v¨n kiÖn chÝnh trÞ cã gi¸ trÞ lÞch sö lín lao, ph¶n ¸nh kh¸t väng ®éc lËp tù do vµ cuéc ®Êu tranh kiªn c­êng, bÒn bØ cña d©n téc ®· giµnh ®­îc th¾ng lîi: tuyªn bè hïng hån quyÒn ®éc lËp d©n téc cña ViÖt Nam tr­íc nh©n d©n toµn thÕ giíi vµ ®ång bµo c¶ n­íc.
+ “Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn”(1946) vµ “Lêi kªu gäi chèng MÜ cøu n­íc”(1966) lµ nh÷ng ¸ng v¨n chÝnh luËn hµo hïng, tha thiÕt, lµm rung ®éng hµng triÖu tr¸i tim ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc.
+ Tr­íc lóc ®i xa, Ng­êi cßn ®Ó l¹i “B¶n di chóc” thiªng liªng mµ chøa chan t×nh c¶m. B¶n di chóc lµ lêi c¨n dÆn thiÕt tha, ch©n t×nh ®èi víi toµn thÓ ®ång bµo, ®ång chÝ võa mang t­ t­ëng chiÕn l­îc trong h­íng ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, võa th¾m ®­îm t×nh th­¬ng yªu con ng­êi.
b. TruyÖn vµ ký.
- Tr­íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn tËp “TruyÖn vµ ký cña NguyÔn ¸i Quèc” ®­îc viÕt trong kho¶ng tõ 1922 ®Õn 1925.
T¸c phÈm tiªu biÓu : Vi Hµnh, , Lêi than v¶n cña Bµ Tr­ng Tr¾c, con ng­êi biÕt mïi hun khãi, con Rïa.
- Trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng TDP, Ng­êi viÕt truyÖn “GiÊc ngñ 10 n¨m”, rÊt giµu tÝnh chÊt l·ng m¹n., l¹c quan c¸ch m¹ng.
- Ngoµi truyÖn ng¾n, Ng­êi cßn cã nhiÒu t¸c phÈm ký ®­îc s¸ng t¸c víi bót danh kh¸c nhau: NhËt ký ch×m tµu, võa ®i ®­êng võa kÓ chuyÖn.	
 c. Th¬ ca.
 §©y lµ lÜnh vùc næi bËt trong sù nghiÖp s¸ng t¹o nghÖ thuËt cña Ng­êi. Víi trªn d­íi 250 bµi th¬ cã gi¸ trÞ ®­îc tuyÓn chän vµ in trong c¸c tËp:
 - “NhËt Ký trong tï” ( 133 bµi),
 - “Th¬ Hå ChÝ Minh” (86 bµi),
 - “Th¬ ch÷ H¸n Hå ChÝ Minh” ( 36 bµi ).
 V¨n ch­¬ng cña B¸c cã phong c¸ch ®a d¹ng mµ thèng nhÊt, kÕt hîp s©u s¾c vµ nhuÇn nhÞ mèi quan hÖ gi÷a chÝnh trÞ vµ v¨n ch­¬ng, gi÷a t­ t­ëng vµ nghÖ thuËt, gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i. Dï s¸ng t¸c theo thÓ lo¹i nµo, t¸c phÈm cña ng­êi còng ®Òu cã phong c¸ch riªng, ®éc ®¸o, hÊp dÉn vµ cã gi¸ trÞ bÒn v÷ng.
3. Quan ®iÓm s¸ng t¸c cña NguyÔn ¸i Quèc – Hå ChÝ Minh.
 * Hå ChÝ Minh xem v¨n nghÖ lµ mét vò khÝ s¾c bÐn phôc vô cã hiÖu qu¶ cho sù nghiÖp C¸ch m¹ng. Ng­êi kh¼ng ®Þnh:
“Nay ë trong th¬ nen cã thÐp
Nhµ th¬ còng ph¶i biÕt xung phong”
Trong th­ göi c¸c ho¹ sÜ nh©n dÞp triÓn l·m héi ho¹ toµn quèc n¨m 1951, Ng­êi kh¼ng ®Þnh “V¨n ho¸ nghÖ thuËt còng lµ mét mÆt trËn, anh chÞ em lµ chiÕn sÜ trªn mÆt trËn Êy”.
 * Hå ChÝ Minh ®Æc biÖt chó ý ®Õn ®èi t­îng th­ëng thøc. V¨n ch­¬ng trong thêi ®¹i CM ph¶i coi qu¶ng ®¹i quÇn chóng lµ ®èi t­îng phôc vô. Mçi ng­êi cÇm bót cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ tr­íc lhi viÕt:
- ViÕt cho ai? ( ®èi t­îng ).
- ViÕt ®Ó lµm g×? ( Môc ®Ých).
- ViÕt c¸i g×? ( Néi dung).
- ViÕt nh­ thÕ nµo? ( H×nh thøc)
* Trong quan ®iÓm nghÖ thuËt cña m×nh, B¸c ®Æc biÖt quan t©m ®Õn tÝnh ch©n thËt cña t¸c phÈm. Bëi tÝnh ch©n thËt vèn lµ c¸i gèc cña v¨n ch­¬ng tõ x­a tíi nay.
 4. Vµi nÐt vÒ phong c¸ch nghÖ thuËt.
- VÒ truyÖn ký: Ngßi bót cña B¸c rÊt chñ ®éng vµ s¸ng t¹o, khi th× b»ng lèi kÓ ch©n thùc, t¹o kh«ng khÝ gÇn gòi, cã khi l¹i lµ giäng ch©m biÕm s¾c s¶o, th©m thuý vµ tinh tÕ. ChÊt trÝ tuÖ vµ tÝnh hiÖn ®¹i lµ nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong truyÖn ng¾n cña NguyÔn ¸i Quèc.
- VÒ v¨n chÝnh luËn: Qua c¸c bµi viÕt cña m×nh, B¸c ®· béc lé lèi t­ duy sÊc s¶o, giµu trÝ thøc v¨n ho¸, g¾n lý luËn víi thùc tiÔn, vËn dông cã hiÖu qu¶ nhiÒu ph­¬ng thøc biÓu hiÖn.
- Th¬ ca cña B¸c cã phong c¸ch ®a d¹ng : nhiÒu bµi cæ thi, hµm sóc, th©m thuý, ®¹t chuÈn mùc cao vÒ nghÖ thuËt. Cßn nh÷ng bµi th¬ hiÖn ®¹i ®­îc Ng­êi vËn dông qua nhiÒu thÓ lo¹i phôc vô cã hiÖu qu¶ cho nhiÖm vô c¸ch m¹ng.
 Th¬ v¨n cña B¸c lsµ tiÕng nãi t©m hån cña mét bËc ®¹i trÝ, ®¹i dòng. §ã võa lµ tiÕgn nãi cña ng­êi cÇn lao, võa lµ tiÕng nãi cña mét nhµ chiÕn l­îc lu«n l¹c quan tin t­ëng vµo søc m¹nh cña ch©n lý vµ con ng­êi ®ang v­¬n tíi Ch©n – thiÖn – mü di s¶n v¨n ch­¬ng quý gi¸ ®ã, c¸c thÕ hÖ h«m nay vµ mai sau cã thÓ thÊy nh÷ng bµi häc vµ gi¸ trÞ tinh thÇn cao quý.
C©u hái «n t©p:
C©u1: H·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn ¸i Quèc – Hå ChÝ Minh.?
 C©u 2: H·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ quan ®iÓm s¸ng t¸c cña NguyÔn ¸i Quèc – Hå ChÝ Minh.?
Ngµy so¹n: 06 / 10 / 2007
TiÕt 2 + 3 :
NHẬT KÝ TRONG TÙ
(Ngục trung nhật ký)
                                                Hồ Chí Minh (1890-1969)
   1. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c.
 “Nhật ký trong tù” là tập thơ bằng chữ Hán của Hồ Chí Minh gồm có 133 bài thơ, phần lớn là thơ tứ tuyệt, được viết trong một hoàn cảnh đặc biệt từ tháng 8/1942 đến tháng 9/1943, khi Người bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam một cách vô cớ, đày đọa trong nhiều nhà ngục tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc).
    Tập nhật ký bằng thơ này đã phản ánh chân thực, cảm động một tâm hồn lớn, một dũng khí lớn, một trí tuệ lớn của người chiến sĩ vĩ đại trong cảnh tù đày.
2. N«i dung.
- “Nhật ký trong tù” là tập thơ tiêu biểu nhất trong sự nghiệp thơ ca của Bác. 
Trước hết tập thơ là bức chân dung tinh thần tự hoạ của một chiến sĩ cộng sản vĩ đại giữa chốn lao tù khắc nghiệt. Tập thơ chứa chan tinh thần nhân đạo cộng sản, luôn luôn hướng về những người lao động. Nhiều bài thơ trong “Nhật ký trong tù” biểu hiện một trạng thái ung dung, một tinh thần lạc quan, một tình yêu thiên nhiên say đắm, lòng yêu nước thiết tha của người chiến sĩ cộng sản. Thơ Bác nhiều bài hàm chứa được triết lý nhân sinh, đạo đức, thể hiện ý chí, nghị lực vượt qua mọi khó khăn gian khổ, để vươn tới tự do, ánh sáng.
 “Nhật ký trong tù” còn là tác phẩm nghệ thuật có giá trị nghệ thuật đặc sắc, độc đáo. Nhiều tứ thơ được thể hiện rất sáng tạo, nhiều hình ảnh gợi cảm, thể thơ tứ tuyệt được sử dụng thành thạo, tạo nên vẻ đẹp vừa hàm súc, vừa linh hoạt, tài hoa, vừa cổ điển, vừa hiện đại rất hấp dẫn.
* . Bức chân dung tinh thần tự hoạ của Hồ Chí Minh.
- Tinh thần kiên cường bất khuất “Thân thể ở trong lao - Tinh thần ở ngoài lao”( Ngắm trăng.. )
- Tâm hồn mềm mại tinh tế, hết sức nhạy cảm với mọi biến thái của thiên nhiên của lòng người: Chiều tối. Ngắm trăng, Người bạn tù thổi sáo, Giải đi sớm, Mới ra tù tập leo núi.
- Phong thái ung dung tự tại, hết sức thoải mái như bay lượn trong vùng trời tự do: Quá trưa, Pha trò, giưa đường đáp thuyền đi Ung Ninh, Hoàng Hôn
Nóng lòng sốt ruột như lửa đôt, khắc khoải ngóng về tự do, mòn mắt nhìn về tổ Quốc: Không ngủ được, Nhớ bạn, Việt Nam có bạo động.
- Lạc quan tin tưởng luôn hướng về bình minh và mặt trời hồng: Buổi sớm, Giải đi sớm, Cảnh buổi sớm .
- Trằn trọc lo âu, không bao giờ nguôi nỗi đau lớn của dân tộc và nhân loại, nhiều đêm ngồi đối diện đàm tâm với vầng trăng lạnh: Trung thu, đêm lạnh, Đêm thu
*. Tình cảm nhân đạo trong “Nhật ký trong tù”:
Tấm lòng nhân đạo yêu thương con người, đặc biệt là những người bị đày đoạ hắt hủi là điều sâu sắc nhất trong con người Hồ Chủ Tịch. Bác nhạy cảm với niềm vui, nỗi buồn của con người. Các bài thơ trong tập “Nhật ký trong tù” viết về những người phụ nữ và trẻ em đã có một giá trị nhân đạo rất cao. Trong những âm thanh hỗn tạp, xô bồ của nhà tù, người nghe rất rõ tiếng khóc của một cháu bé vừa mới nửa tuổi:
“Oa!.... Oa !... Oa !...
Cha trèn kh«ng ®i lÝnh n­íc nhµ
Nªn nçi th©n em võa nöa tuæi
Ph¶i theo mÑ ®Õn ë nhµ pha”
 Cßn ®èi víi nh÷ng ng­êi phô n÷ v« téi mµ còng ph¶i chÞu c¶nh bÊt h¹nh. B¸c còng bµy tá niÒm c¶m th«ng s©u s¾c.
“BiÒn biÖt anh ®i kh«ng trë l¹i
Buång the tr¬ träi thiÕp «m sÇu
Quan tren xÐt nçi em c« qu¹nh
Nªn ®· mêi em t¹m ë tï”
TÊm lßng nh©n ®¹o bao la cña B¸c thÓ hiÖn trong tËp th¬ nµy lµ giµnh cho c¶ mét “thÕ giíi ®au th­¬ng ®«ng ®¶o”. Trong t×nh th­¬ng gi÷a con ng­êi víi con ng­êi, sù ®ång c¶m tri ©m tri kû lµ ®iÒu ®¸ng quý h¬n b¹c vµng. Hå CHÝ Minh ®· thÊu hiÓu c¶nh ngé th­¬ng t©m trong chèn lao tï vµ nÕu kh«ng cã sù ®ång c¶m s©u s¾c, Ng­êi kh«ng thÓ l¾ng nghe tiÕng s¸o mµ hiÓu ®­îc ng­êi thæi s¸o vµ c¶ t©m tr¹ng ng­êi vî cña ng­êi thæi s¸o.
“ Trong lao v¼ng khóc nh¹c t×nh quª
©m chuyÓn sÇu th­¬ng, ®iÖu t¸i tª
Ngh×n dÆm quan hµ kh«n xiÕt nçi
Lªn lÇu, ai ®ã, chèn phßng khuª”
B¸c bÞ giam chung víi mäi lo¹i tï nh©n, thËm chÝ víi nh÷ng kÎ cê b¹c trém c¾p, tøc lµ nh÷ng h¹ng ng­êi cÆn b· trong x· héi. Tuy vËy B¸c vÉn c¶m thÊy b×nh ®¼ng, chan hoµ víi hä, nh×n hä b»ng ®«i m¾t bao dung ®é l­îng. B¸c gäi hä lµ “n¹n h÷u”, nghi· lµ nh÷ng ng­êi b¹n cïng ho¹n n¹n. Nh÷ng ng­êi Êy dï ph¹m téi g× th× suy cho cïng còng thuéc “thÕ giíi ®au th­¬ng”, n¹n nh©n cña x· héi cã giai cÊp. Vµ tÊt c¶ ®Òu ®­îc ®ãn nhËn t×nh c¶m Êm ¸p cña B¸c. Trong bµi “ nöa ®ªm” B¸c viÕt:
“Ngñ th× ai còng nh­ l­¬ng thiÖn
TØnh dËy ph©n ra kÎ d÷ hiÒn
HiÒn d÷ ph¶i ®©u lµ tÝnh s½n
PhÇn nhiÒu do gi¸o dôc mµ nªn”
T×m hiÓu tËp th¬, chóng ta thÊy tr­íc hÕt B¸c th­¬ng nh÷ng ng­êi “khæ ®au ®ãi rÐt”, nghÜa lµ nh÷ng ng­êi tï nghÌo. Vµ t×nh th­¬ng, tÊm lßng nh©n ®¹o bao la cña B¸c cßn lan to¶, më réng ®Õn nh÷ng sè phËn ngoµi nhµ tï. Trªn ®­êng ®i ®µy gian khæ, B¸c vÉn chia sÎ víi nçi vÊt v¶ cña ng­êi phu lµm ®­êng.
“D·i giã dÇm m­a ch¼ng nghØ ng¬i
 Phu ®­êng vÊt v¶ l¾m ai ¬i
Ngùa xe hµnh kh¸c ng­êi qua l¹i
BiÕt c¸m ¬n anh ®­îc mÊy ng­êi”
B¸c lu«n vui c¸i vui cña nh©n d©n> Ng­êi hµo høgn phÊn khëi tr­íc c¶nh nh©n d©n ®­îc mïa( c¶nh ngoµi ®ång)> Nh­ng B¸c lu«n buån c¸i buån cña nh©n d©n. B¸c ¸i ng¹i cho c¶nh nh©n d©n mét vïng bÞ mÊt  ... độc đáo.
                                    BÀI LÀM
    Hêminguây (1899-1960) văn hào Mỹ, được giải thưởng Nôbel về văn chương năm 1954 đã từng viết: “Tôi rất thích văn học Nga Trong các nhà văn hiện đại tôi thích Sôlôkhốp”. Là nhà văn Xô Viết được giải thưởng Nobel về văn học năm 1965, Sôlôkhốp được ca ngợi là “một trong những nhà văn xuôi lớn nhất thế kỷ 20”.
    “Đất vỡ hoang”, “Sông Đông êm đềm”, và “Số phận con người” đã đem đến vinh quang cho Sôlôkhốp. Truyện “Số phận con người” xuất hiện trên báo “Sự thật” vào cuối năm 1956. Hình ảnh nhà văn Xôcôlốp để lại trong lòng ta bao ám ảnh về số phận con người đầy bất hạnh thương đau. Qua số phận nhân vật này, ta cảm nhận sâu sắc nhiệt tình tố cáo thảm họa chiến tranh, mô tả chiến tranh trong bộ mặt thật của nó; biểu dương khí phách anh hùng của người lính Xô viết, khám phá chiều sâu tính cách Nga bình dị, nhân ái - được thể hiện bằng một bút phát nghệ thuật điêu luyện, độc đáo của nhà văn Sôlôkhốp.
    Đọc “Số phận con người” ta vô cùng xúc động trước trang đời đầy nước mắt và máu của nhân vật Xôcôlốp. Năm 1941, phát xít Đức bất ngờ tấn công Liên Xô. Cùng với hàng triệu người Xô viết cầm vũ khí đứng lên, Xôcôlốp ra trận. Anh nếm trải những gian truận, thất bại buổi đầu của Liên Xô. Hai lần bị thương vào chân và tay. Rồi anh bị giặc bắt, bị đày đọa suốt hai năm trong nhiều trại tập trung. Sống bằng xúp lõng bõng, bánh mì lẫn mạt cưa. Áo quần xơ xác, lao động khổ sai, người tù ra bọc xương. Hàng trăm tù binh bỏ mạng. Tù binh Nga bị bọn phát xít đánh bằng thanh sắt, thanh gỗ, thanh củi, đánh bằng báng súng, đấm bằng tay, đạp bằng chân vô cùng dã man. Bọn chỉ huy trại đấm vào mặt, vào mũi tù binh cho hộc máu ra; chúng gọi đó là trò “phòng bệnh cúm”. Chúng “sáng tạo” ra mọi cách cực kỳ man rợ để đánh đập bắn giết tù binh. Đêm và ngày, lúc lao động khổ sai và lúc bị nhốt sau hàng rào dây thép gai, Xôcôlốp cũng như các tù binh khác bị cái chết bủa vây, bị tử thần rình rập.
    Sau 5 năm chiến tranh, hơn 20 triệu người Xô viết bị chết, hàng ngàn thành phố, hàng vạn làng mạc bị bom đạn phát xít biến thành tro tàn. Gia đình Xôcôlốp gánh chịu bao mất mát đau thương. Vợ và 2 con gái bị giặc ném bom giết hại. Con trai - đại uý pháo binh Anatôli, niềm tự hào cuối cũng đã ngã xuống trong ngày chiến thắng bởi viên đạn bắn lén của một tên thiện xạ phát xít! Thế là hết! Nỗi đau khủng khiếp làm cho Xôcôlốp “như người mất hồn”. Chiến tranh kết thúc, được giải ngũ nhưng anh không muốn về lại Vôrônegiơ quê hương vì đâu còn gia đình nữa. Bé Vania cũng là hiện thân cho thảm họa chiến tranh. Cha “chết ở mặt trận”. “Mẹ bị bom chết trên tàu hỏa khi mẹ con cháu đang đi tàu”. Bé cũng không biết, không nhớ từ đâu đến. Bà con thân thuộc “không có ai cả”. Và chỉ biết “bạ đau ngủ đó”, “ai cho gì thì ăn nấy!” Áo quần em “rách bươm xơ mướp”, “đầu tóc rối bù”; “mặt mũi thì bê bết nước dưa hấu, lem luốc bụi bặm, bẩn như ma lem”
    Hình ảnh bé Vania cũng như cuộc đời Xôcôlốp được tác giả miêu tả một cách chân thật cảm động thể hiện nhiệt tình tố cáo thảm họa chiến tranh, mô tả chiến tranh trong bộ mặt thật của nó. Cái giá của chiến thắng mà mọi dân tộc cũng như nhân dân Liên Xô trong thế chiến 2 phải trả là cực kỳ khủng khiếp. Chỉ còn lại một phần ba số binh sĩ ra trận trở về, trong số đó, nhiều người trên mình mang đầy thương tật. Sức khỏe sa sút, cạn kiệt. Chiến tranh đã đi qua, nhưng một năm sau Xôcôlốp cảm thấy quả tim mình, “đã rệu rã lắm rồi”, nhiều khi “tự nhiên nó nhói lên, thắt lại, và giữa ban ngày mà tối tăm mặt mũi”. Nhưng cái đau khổ nhất do bão tố chiến tranh đem đến cho con người không chỉ là mất mát, tang thương, điêu tàn mà còn là những vết thương lòng rỉ máu, những ám ảnh kinh hoàng còn mãi trong ký ức, cứ xiết chặt lấy tâm hồn người lính thời hậu chiến. Bé Vania vốn hoạt bát có lúc lại “lặng thinh, tư lự” có lúc lại “thở dài”. Cái áo bành tô da của bố ngày nào cứ riết lấy tâm hồn của em như một ám ảnh không nguôi! Còn Xôcôlốp thì nỗi đau như vô tận “không ở lâu mãi một chỗ được”, nỗi buồn không bao giờ nguôi, “hai bố con cứ cuốc bộ khắp nước Nga” Hầu như đêm nào anh cũng chiêm bao thấy những người thân bị giặc giết “gặp lại vợ con sau hàng rào dây thép gai”, “ban ngày trấn tĩnh được, không hở ta một tiếng thở dài, một lời than vãn nhưng ban đêm thì gối ướt đầm nước mắt”. Xôcôlốp và bé Vania trở thành “côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng của bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạ”
    Nhân vật Xôcôlốp là một con người Nga chân chính, tiêu biểu cho khí phách anh hùng của người lính Xô viết trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Vốn là một nông dân rồi làm thợ, một lái xe. Một gia đình ổn định, êm ấm: một vợ và ba con. Anh đã ra trận như hàng triệu công dân với ý thức “Tổ quốc hay là chết!” Hai lần bị thương vào chân và tay; vết thương lành, anh lại cầm súng đánh giặc rồi bị bắt làm tù binh. Lao động khổ sai trong mưa, nắng, tuyết; bị đánh bằng báng súng, bằng thanh sắt, bằng gộc. Áo quần tả tơi, bánh mì lẫn mạt cưa, lưng bát xúp lõng bõng. Anh đã đứng vững trước mọi thử thách ác liệt. Kiên quyết trừ khử tên phản bội đốn mạt! Hiên ngang trước mũi súng tên hung thần Muynle , chỉ huy trại tập trung. Với đôi mắt bình thản, anh nhìn thẳng vào họng súng lục tên phát xít. Tự kìm chế sự đói khát khi đứng trước bàn tiệc của lũ giặc. Đàng hoàng uống rượu, không chỉ uống một cốc mà còn uống nữa để mừng cái chết của mình kinh ngạc khâm phục nói:
    “Mày là một thằng lính Nga chân chính. Tao cũng là lính và tao trọng những địch thủ có khí tiết. Tao sẽ không bắn mày nữa”. Tầm vóc của Xôcôlốp, của người lính Nga trong máu lửa được miêu tả một cách chân thực, hào hùng làm cho truyện “Số phận con người” mang vẻ đẹp một “tiểu anh hùng ca”.
    Qua nhân vật Xôlôlốp, tác giả đã khám phá chiều sâu tính cách Nga bình dị và nhân ái. Sau chiến tranh anh vẫn nhớ hoài cái giây phút từ biệt vợ con để ra trận, anh đẩy Irina ra khi chị cứ níu lấy anh, không thả Bình dị trước biến cố trọng đại khi lịch sử đưa số phận anh lên “điểm tựa” thử thách! Lửa chiến tranh đã tắt hơn một năm rồi, mà lòng Xôcôlốp mãi không nguôi đau. Anh đã tìm đến rượu, “uống một ly rượu lử người”, anh đã “quá say mê cái món nguy hại ấy!”
    Đang sống âm thầm trong bị kịch, anh tưởng không có lối thoát. Nhưng rồi tình cảm người cha, - tình thương đồng loại đã thức dậy, làm cho vết thương lòng rỉ máu bấy nay, như được mọc lên một lớp da non. Gặp bé Vania “đầu tóc rối bù”, “rách bươm xơ mướp”, sống bơ vơ nơi hiệu giải khát, bạ đâu ngủ đó ai cho gì thì ăn mấy”, nhất là khi nhìn thấy cặp mắt của em “như những ngôi sao sáng ngời sau trận mưa đêm”, Xôcôlốp thấy “thích nó” và “nhớ nó”, cố cho xe chạy nhanh để được về “gặp nó”. Anh đã quyết định: “Không thể để cho mình với nó chìm nghỉm riêng rẽ được! Mình sẽ nhận nó làm con!” Một quyết định đầy nhân ái. Anh đã cứu bé Vania, và anh đã tự cứu mình! Như có một phép thần biến cải: “Ngay lúc đó tâm hồn tôi bỗng nhẹ nhõm và bừng sáng lên!” Câu nói khẽ của Xôcôlốp: “Là bố của con” khi nghe bé Vania nghẹn ngào hỏi: “Thế chú là ai?” tưởng là bình dị nhưng đầy nước mắt, chứa đựng cả một biển tình thương mênh mông! Trước những cái hôn vào má, vào môi, vào trán, trước những cử chỉ “yêu thương bố” của bé Vania Xôcôlốp vô cùng xúc động: “Mắt tôi thì mờ đi, cả người cũng run lên, hai bàn tay lẩy bẩy”
    Xôcôlốp đã nhận bé Vania làm con. Anh đã tắm rửa, đưa bé đi cắt tóc, may áo quần mới, săn sóc em. Hai linh hồn đau khổ tựa vào nhau làm cho nỗi mất mát, đau thương sau chiến tranh được dịu lại. Giấc ngủ được yên lành hơn: “Lần đầu tiên, sau nhiều năm tôi được ngủ một giấc yên lành. Còn bé Vania thì rúc vào nách bố nuôi “như con chim sẻ dưới mái rạ, ngáy khe khẽ” Hạnh phúc là san sẻ. Xôcôlốp lòng vui không lời nào tả xiết, đêm đêm thức dậy đánh diêm ngắm nhìn bé Vania ngủ ngon lành. Đời anh đã có một sự đổi thay kì diệu: “Trái tim đã suy kiệt, đã bị chai sạn vì đau khổ, nay trở nên êm dịu hơn. Vết thương lòng đâu dễ nguôi? Vì thế mà Xôcôlốp phải cõng đứa con nuôi bé bỏng đi khắp nước Nga. Chỉ đến một lúc nào đó, bé Vania lớn lên vào học một trường ổn định thì Xôcôlốp “mới có thể ở yên một chỗ”. Anh đang chịu đựng và vượt qua số phận bằng tình thương của người bố đối với đứa con.
    Cuộc gặp bất chợt với “hai con người côi cút” và câu chuyện đau lòng của họ đã để lại trong lòng tác giả bao nỗi buồn thấm thía, nhưng ông vẫn tin vào dũng khí và lòng nhân ái của người Nga, vẫn tin vào tương lai, cho dù bão tố chiến tranh có thổi bạt họ tới những miền xa lạ. “Cái gì đang chờ đón họ ở phía trước? Thiết nghĩ rằng con người Nga đó, con người có ý chí kiên cường, sẽ đứng vững được và sống bên cạnh bố, chú bé kia một khi lớn lên sẽ có thể đương đầu với mọi thử thách, sẽ vượt qua mọi chướng ngại trên đường, nếu như Tổ quốc kêu gọi”.
    Truyện “Số phận con người” có kết cấu “truyện lồng trong truyện” đã tô đậm những đau khổ, những phẩm chất cao đẹp của nhân vật Xôcôlốp, khắc họa đậm nét tính cách và tâm hồn Nga, đem đến cho người đọc nhiều xúc động thấm thía về số phận con người trong chiến tranh và thời hậu chiến.
    Với những chi tiết, tình tiết rất sống, rất điển hình và chân thực, tác giả đã mô tả mặt thật của chiến tranh , ca ngợi người lao động bình thường trong cuộc đời, anh binh nhì trong máu lửa, người cha trong cuộc sống phức tạp, nhiều khó khăn thời kỳ sau chiến tranh. Qua nhân vật Xôcôlốp, người đọc cảm nhận được những ý tưởng sâu sắc mà Sôlôkhốp gửi gắm qua kiệt tác này: Với lòng dũng cảm mà con người vượt qua những thử thách chiến tranh; với lòng nhân ái có thể làm dịu bớt nỗi đau mà chiến tranh gieo rắc, để lại. Đoạn trữ tình ngoại đề làm cho cảm hứng nhân đạo thêm lung linh chói sáng.
    Nhân dân Việt Nam vừa trải qua 30 năm chiến tranh. Hình ảnh Xôcôlốp rất gần gũi với mỗi chúng ta. Nhân vật này rất sống, rất đáng thương nhưng vô cùng cao đẹp xứng đáng được mọi người yêu mến, cảm phục.
Bài số 1. Sự nghiệp văn thơ Hồ Chí Minh
Bài số 2. Vi hành
Bài số 3. Mộ
Bài số 4. Tảo giải
Bài số 5. Vãn cảnh
Bài số 6. Tân xuất ngục, học đăng sơn
Bài số 7. Tâm tư trong tù
Phần thứ hai. VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ 1945 ĐẾN 1975
Bài số 8. Diện mạo văn học Việt Nam từ cách mạng Tháng tám 1945 đến 1975
Bài số 9. Tuyên ngôn độc lập
Bài số 10. Báo tiệp
Bài số 11. Tây Tiến
Bài số 12. Bên kia sông Đuống
Bài số 13. Đất nước
Bài số 14. Tố Hữu
Bài số 15. Việt Bắc
Bài số 16. Kính gửi cụ Nguyễn Du
Bài số 17. Tiếng hát con tàu
Bài số 18. Các vị La Hán chùa Tây Phương
Bài số 19. Sóng
Bài số 20. Đất nước
Bài số 21. Đôi mắt
Bài số 22. Vợ chồng A Phủ
Bài số 23. Vợ nhặt
Bài số 24. Mùa lạc
Bài số 25. Người lái đò sông Đà
Bài số 26. Rừng xà nu
Bài số 27. Những đứa con trong gia đình
Bài số 28. Mảnh trăng cuối rừng
Phần thứ ba. VĂN THƠ NƯỚC NGOÀI - LÝ LUẬN VĂN HỌC
Bài số 1. Mac Tuên và "Những cuộc phiêu lưu của Tom Xoyơ"
Bài số 2. Gorki và truyện "Một con người ra đời"
Bài số 3. Êxênin và bài "thư gửi mẹ"
Bài số 4. Aragông và bài thơ "Enxa ngồi trước gương"
Bài số 5. Hêminguây với "Ông già và biển cả"
Bài số 6. Sôlôkhốp và truyện "Số phận con người"
Bài số 7. Kiểu sáng tác và phong cách nghệ thuật
Bài số 8. Các giá trị văn học và tiếp nhận văn học.