Giáo án Ngữ văn tiết 75: Thực hành về hàm ý

Ngày soạn: 26/2/2009
Tiết số : 75
Thực hành về hàm ý
A.Mục đích yêu cầu
- Kiến thức : tiếp tục ôn tập, củng cố nâng cao những hiểu biết về hàm ý, về hành động nói, về hội thoại và phương châm hội thoại
- Kĩ năng : phát hiện giải mã các hàm ý tong hoạt động giao tiếp, cảm thụ các tác phẩm
- Thái độ : tích hợp kiến thức và vốn sống thực tế
B. Phương tiện
 - bảng phụ, máy chiếu,giáo án, sgk
C. phương thức tiến hành
 - Thảo luận, phân tích, phát vấn
D. Tiến trình bài học
 1. ổn định Lớp 12C1
 12C2
 12C3
 12C5
 12C9
 2. bài cũ:Hành động nói là gì? hội thoại là gì? các phương châm hội thoại?
 3. Bài mới
Hoạt động dạy học
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1
Thảo luận nhóm theo phiếu học tập
Thảo luận nhóm :
- câu hỏi đầu tiên của Từ là hỏi về thời gian hay hàm ý gì khác ?
- Câu nhắc khéo của hộ là có hàm ý gì ?
- Phân tích tác dụng của những cách nói trên
Đọc bài thơ Sóng và cho biết lớp nghĩa tường minh và hàm ý của bài thơ
Qua các bài tập thực hành về hàm ý, em thấy dùng cách nói có hàm ý trong ngữ cảnh cần thiết mang lại tác dụng gì đối với hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ?
4. củng cố: bài tập số 5 sgk
5. Dặn dò; soạn bài Thuốc- Lỗ Tấn
1.Bài tập số 1
-Lời bác phô gái thực hiện hành động van xin cầu khẩn : ông Lí đáp lại bằng hành động bác bỏ hàm ý mỉa mai
- Hàm ý trong lời đáp của ông Lí : bác bỏ và mỉa mai ta là người có quyền nhưng ta không cho phép làm gì được ta ( biểu lộ quyền uy, từ chối quyết liệt lời van xin của bác Phô gái, mỉa mai giễu cợt cách suy nghĩ của đàn bà.
2.Bài tập số 2
- Hàm ý của Từ nhắc đến việc lĩnh tiền nhuận bút. Hộ giải mã được hàm ý đó và trả lời theo hàm ý đó
- Hàm ý của Từ là nhắc Hộ đi lấy tiền về trả tiền thuê nhà
- Tác dụng: cách nói tế nhị với chồng tránh làm tổn thương đến chồng và tạo mặc cảm cho chồng, có cớ tự bào chữa khi chồng nổi giận
3. Bài tập 3
- Nghĩa tường minh: nói đến sóng biển, tả sóng biển như vốn có từ nghìn đời nay
- Nghĩa hàm ý: Những trạng thái vô cùng phức tạp của người con gái đang yêu tin tưởng nghi ngờ, thất vọng,hạnh phúc hồi hộp lo âu, dữ dội quyết liệt, lặng lẽ dịu êm
4. Bài tập số 4
Chọn câu trả lời đúng và đầy đủ
có hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc hơn cách nói trực tiếp tường minh
Thể hiện được sự tế nhị khéo léo trong giao tiếp bằng ngôn ngữ, ghi đực thể diện của các nhân vật giao tiếp
Tạo ra được những lời nói hàm xúc, ý nhị, nói được nhiều hơn những điều mà từ ngữ thể hiện, người nói không phải chịu trách nhiệm về hàm ý do người nghe suy ra
Ngày soạn: 27/2/2009
Tiết số: 76-77
Thuốc – Lỗ Tấn -
A.Mục tiêu cần đạt
-Kiến thức: Hiểu được tác phẩm là tiếng chuông cảnh báo căn bệnh mê muội của người trung hoa đầu thế kỉ XX. Nhà văn bày tỏ niềm tin tưởng vào tương lai. Nhân dân sẽ thức tỉnh, hiểu cách mạng và dấn bức theo cách mạng
- Kĩ năng : Hiểu được cách viết cô đọng hàm xúc, giàu hình ảnh amng tính biểu tượng của tác giả
- Giáo dục : Nhận thức đúng đắn trong cuộc sống phân biệt nỗi niềm đau thương mất mát với những mê muội. Có tinh thần lạc quan tin tưởng vào cuộc sống
B. Phương tiện
 - máy chiếu hoặc bảng phụ, giáo án, sgk sgv
C. Phương thức dạy học
 - Gợi mở, phát vấn, phân tích, thảo luận
D. Tiến trình dạy học
 1. ổn định lớp 12C1
 12C2
 12C3
 12C5
 12C9
 2. Bài cũ : Nhận xét về giọng điệu và lời văn tự sự của Nguyễn Khải trong truyện ngắn " Một người hà nội ’’
 3. Bài mới
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1
Hs đọc sgk và tóm tắt những nét chính về tác giả Lỗ Tấn.
 GV giải thích bút danh của Lỗ Tấn
? Lỗ Tấn đã trải qua những nghề nào ? vì sao ông lại chọn nghề viết văn.
? hãy kể tên những tác phẩm chính của Lỗ Tấn mà em biết.
Hoạt động 2
 Hs đọc tác phẩm
? em hãy cho biết hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm
Học sinh tóm tắt tác phẩm. Gv nhận xéy và tóm tắt lại theo sơ đồ chuẩn bị trên bảng phụ: Thàng bé Thuyên bị ho lao nặng. Ông bà Hoa mở quán trà và cũng mê tín như một số người Tàu hồi ấy: tin rằng máu người sẽ chữa khỏi bệnh lao. Một sớm mùa thu ông Hoa ra pháp trường mau máu từ tay đao phủ đem về cho con. Nhưng ăn hết chiếc bánh bao tẩm máu người thăng bé Thuyên vẫn chết. Một sớm xuân tiết thanh minh, trong nghĩa trang có hai bà mẹ đi thăm mộ con. Hai bà mẹ hai nấm mồ, hai bó hoa. Moọt đoạn độc thoại giữa hai bà mẹ và độc thoại của bà mẹ tử tù hỏi vì sao trên mộ con trai mình lại có hoa tươi. Người thân còn sợ liên luỵ vậy còn ai dám đến thăm nữa.
Hoạt động 3
(?) Nhan đề truyện ngắn có ý nghĩa như thế nào.
U mờ lạc hậu về khoa học, cần phải tỡm một thứ thuốc khỏc cú tỏc dụng chữa bệnh thực sự cho người bệnh
Núi cỏch khỏc, bệnh của người dõn Trung Quốc là bệnh mờ muội, lạc hậu của quần chỳng về chớnh trị và bệnh xa rời quần chỳng của chớnh những người làm cỏch mạng
Chớnh vỡ vậy, Lỗ Tấn khụng chỉ vạch ra cỏc căn bệnh của người dõn Trung Quốc mà cũn tỡm phương thuốc để chữa trị -> làm cỏch mạng vụ sản.
(?) Hình tượng người chiến sĩ cách mạng Hạ Du hiện lên có gì đặc biệt? í nghĩa của câu truyện trong quán trà?
 Giáo viên cho học sinh liên hẹ về cuộc cách mạng Tân Hợi Trung Quốc: cuộc cmdcts nổ ra và thành công ở tq năm 1911, lật đổ triều đình pk Mãn Thanh, thành lập nước Trung Hoa dâ chủ cộng hoà do Tôn Trung Sơn làm tổng thống. Nhưng nhược điểm là xa rời quần chúng, nhân dân không được tuyên truyền, giác ngộ nên không hiểu, thờ ơ với cm. Về cơ bản sau cm Tân Hợi đời sống ở nông thôn không có gì thay đổi
(?) Vòng hoa xuất hiện trên mộ hạ Du có ý nghĩa ntn?
Chứa đựng dụng ý nghệ thuật rõ ràng.
- Vũng hoa: hoa trắng, hoa hồng xen lẫn nhau, nằm khoanh trờn nấm mộ khum khum.
Hoạt động 4
(?) Hãy tìm những nét tương đồng và khác biệt về thời gian không gian của chuyện
( ?) Con đường mòn có ý nghĩa gì
(?)Tại sao mẹ Hạ Du lại hỏi cõu hỏi “thế này là thế nào?”, ý nghĩa?
Hoạt động 5
Khỏi quỏt lại nghệ thuật và nội dung của truyện?
Hoạt động 6
4. Củng cố: Lỗ Tấn được coi là linh hồn của dân tộc Trung Hoa.Thuốc là truyện ngắn mang kích thước truyện dài.
5. Dặn dò: soạn bài Rèn luyện kĩ năng mở bài, kết bài trong văn nghị luận
I.Tìm hiểu khái quát
1. Tác giả
* Tiểu sử
- Lỗ Tấn : Tên thật là Chu Thụ Nhân( 1881-19936). Cha mất sớm vì mắc bệnh nhưng không có thuốc chữa.
- Bút danh : Lỗ Tấn ghép từ họ mẹ và chữ tấn hành
- Quờ quỏn: Chiết Giang (Trung Quốc) 
Là nhà văn cỏch mạng nổi tiếng Trung
Lỗ Tấn học nhiờu nghề: nghề hàng hải, nghề khai mỏ, nghề y -> viết văn
Sự nghiệp
ễng chủ trương dựng ngũi bỳt để phanh phui cỏc căn bệnh của quốc dõn, phỏt huy chức năng đớch thực của văn chương là chữa bệnh tinh thần.
Sự nghiệp sỏng tỏc khỏ phong phỳ
32 truyện ngắn, 1 truyện vừa, tất cả được in thành 3 tập: Gào thột, Bàng hoàng, Chuyện cũ viết theo lối mới. 
2. Tỏc phẩm
a. Đọc văn bản
b. Xuất xứ và hoàn cảnh ra đời
- Hoàn cảnh: cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, Trung Quốc biến thành nước nửa phong kiến nửa thuộc địa nhưng nhõn dõn lại an phõn chịu nhục
- Tỏc phẩm được viết ngày 25/4/1919 đăng trờn tạp chớ Tõn thanh niờn 5/1919 về sau in chung trong tập Gào thột (1923)
c. Túm tắt tỏc phẩm
II. Đọc hiểu tác phẩm
1.ý nghĩa nhan đề truyện ngắn ‘Thuốc’
+ Đặt ra vấn đề sử dụng thuốc để chữa bệnh của người dõn Trung Quốc (lấy mỏu người tẩm bỏnh bao chữa bệnh lao).
+ Đề cập đến vấn đề xó hội cú ý nghĩa sõu sắc: đú khụng phải là thuốc để chữa bệnh mà là thuốc độc.
+ Hiện trạng của đất nước Trung Hoa : căn bệnh thờ ơ, vô cảm khong hiểu cm của người dân, phê phán sự xa rời quần chúng chưa thực sự giác ngộ được quần chúng nhân dân
Do đú, nhan đề Thuốc khẳng định phương thuốc để chữa bệnh cho người dõn Trung Quốc là phương thuốc chữa bệnh tinh thần.
Hình ảnh chiếc bánh bao tẩm máu người hiện thực nà độc đáo dưới ngòi bút của Lỗ Tấn.
2. Hình tượng người chiến sĩ cách mạng Hạ Du.
- Hỡnh tượng người chiến sĩ cỏch mạng Hạ Du, khụng xuất hiện trực tiếp, chỉ là đối tượng để bàn luận:
+ Nằm trong tự rồi mà cũn dỏm rủ lóo đề lao làm giặc.
+Thiờn hạ nhà Món Thanh chớnh là của chỳng ta
+Cú nhiệt tỡnh cỏch mạng, xả thõn vỡ tổ quốc
- Vai trò của nhân vật :
+Khắc hoạ chủ đề truyện ngắn Thuốc, thể hiện thái độ quan điểm nghệ thuật của nhà văn
+ Phê phán người cm đi tiên phong còn xa rời quần chúng nên máu người cm còn đổ xuống vô nghĩa.
- Vòng hoa trên mộ Hạ Du
+ Thể hiện niềm thương tiếc với người cm
+ Hàm chữa một câu hỏi cần trả lời
+ Thể hiện niềm tin tưởng vào cm vẫn còn tiếp nối.
=>Nhà văn đặt vấn đề: phải cú cuộc cỏch mạng kiểu khỏc, 1 cuộc cỏch mạng của quần chỳng và vỡ quần chỳng.
3.Sự tương phản trong nghệ thuật
- Nét tương đồng:
+ Thời gian: Mùa xuân – mùa thu- hai bà mẹ cùng đến thăm mộ con
+ Không gian: Nghĩa trang
- Nét khác biệt: 
+Phớa tay trỏi:những người chết chộm hoặc chết tự
+Phớa tay phải: những người chết nghốo.
ranh giới do con người tạo ra chỉ có con người mới có thể xoá bỏ.
* Hai bà mẹ cựng một nỗi đau, đó bước qua con đường mũn để đồng cảm và hiểu nhau.
*í nghĩa: 1 mựa chuẩn bị khộp lại, 1 mựa mở ra một năm mới -> niềm hi vọng của tỏc giả: lỏ vàng rụng xuống để tớch nhựa cho chồi non.
4. Cõu hỏi “thế này là thế nào?”
-- Được đặt ra nhưng chưa cú lời đỏp.
- Nú hứa hẹn một cõu trả lời, 1 sự giỏc ngộ
Khẳng định: quần chỳng và cỏch mạng đó gắn bú.
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật
- Ngũi bỳt sắc sảo, điờu luyện, hàm sỳc, cụ đọng.
2. Nội dung
- Qua sự mờ muội của quần chỳng và bi kịch của người cỏch mạng tiờn phong tỏc giả đó phanh phui căn bệnh tinh thần của Trung Quốc đương thời và chỉ ra phương thuốc chữa trị: làm cỏch mạng
- Chỉ ra con đường cỏch mạng đỳng đắn: quan hệ giữa cỏch mạng và quần chỳng