Giáo án Ngữ văn tiết 64: Luyện tập về cách tránh hiện tượng trùng nghĩa

Ngày: 29/12
Tiết: 64
LUYỆN TẬP VỀ CÁCH TRÁNH HIỆN TƯỢNG TRÙNG NGHĨA
A.Mục tiêu: 
Giúp H:
- Nhận biết được hiện tượng trùng nghĩa.
- Biết cách tránh hiện tượng trùng nghĩa khi viết và nói tiếng Việt.
- Có ý thức trong việc dùng từ, tránh hiện tượng trùng nghĩa.
B/ Chuẩn bị:
GV: SGK, SGV, Thiết kế bài học
HS: SGK; đọc hiểu bài “ Luyện tập về hiện tượng trùng nghĩa” 
C/ Phương pháp
 Hướng dẫn H thảo luận và làm bài tập. 
D/ Tiến trình dạy học
1/ Ổn định tổ chức: Kiểm diện HS
2/ Bài cũ: (kiểm tra trong khi học bài mới) 
3/ Bài mới: 
* Giới thiệu
HOẠT ĐỘNG CỦA G & H
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
- Nghĩa của từ là gì?Cho TD ?
- Vậy em hiểu thế nào là hiện tượng trùng nghĩa?
- H đọc BT1 và nêu yêu cầu? 
- Qua những ví dụ trên, em hiểu thế nào là "nắng"?
- Vậy khi nói đến "nắng", các nhà văn đã dùng những từ ngữ nào?
Dựa vào nghĩa của từ "nắng" và cách dùng những từ ngữ ở những đoạn văn trên em hãy chỉ ra hiện tượng trùng nghĩa ở ví dụ sau:
- Tại sao sử dụng cụm "Ánh nắng mặt trời" lại là trùng nghĩa?
- Vậy cụm từ "Ánh nắng mặt trời" có thể được thay thế bằng những từ ngữ nào?
- Hãy diễn đạt lại nội dung của câu ("Ánh") sao cho không có sự trùng nghĩa.
- H đọc BT2 và nêu yêu cầu?
- H làm việc nhóm (mỗi bàn một nhóm)
- Từ nào là từ trùng nghĩa?
- Vì sao từ đó là từ trùng nghĩa?
- Có thể diễn đạt lại bằng những cách nào mà nghĩa của câu không thay đổi?
=> Qua pt ví dụ, em hãy cho biết: thế nào là hiện tượng trùng nghĩa?
I. Lí thuyết : 
1. Nghĩa của từ là nội dung (sự vật, tính chất, hoạt động, quan hệ,) mà từ biểu thị.
TD :
Từ
Nghĩa (nội dung)
chết
- mất khả năng sống, không còn có biểu hiện của sự sống
quy phạm
- điều quy định được coi là chuẩn mực cần phải tuân theo.
ăn
- đưa thức nuôi sống vào cơ thể
2. Hiện tượng trùng nghĩa
II. Luyện tập:
BT1:
’"nắng": - ánh sáng trực tiếp từ mặt trời chiếu xuống
- Ánh nắng, ánh mặt trời, ánh sáng mặt trời
-VD: Ánh nắng mặt trời chói chang chiếu vào cửa sổ.
- Vì trong từ "nắng" hàm nghĩa "mặt trời" ’không cần dùng từ "mặt trời" nữa.
- Ánh nắng, ánh mặt trời, ánh sáng mặt trời
- Ánh nắng chói chang chiếu vào cửa sổ.
- Ánh mặt trời chói chang chiếu vào cửa sổ.
- Ánh sáng mặt trời chói chang chiếu vào cửa sổ.
(1)- Năng lực sử dụng ngôn ngữ/ tiếng Việt của học sinh chúng ta nhìn chung còn nhiều hạn chế.
(2)- Lớp nhà thơ trẻ có nhiều đóng góp đáng ghi nhận cho thơ hiện đại/ ngày nay.
(3)- Sân trường rợp bóng mát của những cây cổ thụ/ lâu đời.
(4)- Dư luận của/ số đông học sinh tán thành chủ trương lập lại trật tự an toàn giao thông.
(5)- Các trường đại học trong cả nước đã công bố/ công khai điểm chuẩn và chỉ tiêu tuyển sinh.
(6)- Gia đình nạn nhân bí mật báo cho công an biết bức tối hậu thư cuối cùng mà bọn bắt cóc con tin đã gửi tới.
(7)- Lực lượng cứu hộ đã dốc những cố gắng tối đa/ nhất để hạn chế thiệt hại do cơn bão gây ra.
(8)- Trong giao lưu quốc tế, chúng ta phải biết tôn trọng luật lệ của quốc gia/ nước bạn.
(9)- Vận động viên mang số /đeo 15 đang dẫn đầu cuộc so tài.
(10)- Nguyên nhân cá chết hàng loạt là do nước hồ bị ô nhiễm nghiêm trọng gây ra.
" Nguyên nhân /gây ra/do
- Từ "do" là một quan hệ từ chuyên đứng trước vế chỉ nguyên nhân, vì vậy viết "nguyên nhândo" là trùng nghĩa.
+ Nguyên nhân cá chết hàng loạt là nước hồ bị ô nhiễm nghiêm trọng.
+ Cá chết hàng loạt là do nước hồ bị ô nhiễm nghiêm trọng.
- Cách sửa:
+ Cách sửa thứ nhất: bỏ đi một từ trùng nghĩa, giữ lại một từ mà ta thấy phù hợp hơn trong câu văn (Gia đình nạn nhân bí mật báo cho công an biết bức tối hậu thư mà bọn bắt cóc con tin đã gửi tới - VD: Sân trường rợp bóng mát của những cây cổ thụ - vd: Trong giao lưu quốc tế, chúng ta phải biết tôn trọng luật lệ của nước bạn/ ).
+ Thay đổi (thêm, bớt) một vài từ (nếu thấy cần thiết) để câu văn rõ nghĩa hơn, phù hợp hơn (VD: Trong giao lưu quốc tế, chúng ta phải biết tôn trọng luật lệ của quốc gia khác. - Dư luận của số đông học sinh tán thành chủ trương lập lại trật tự an toàn giao thông.).
=> Là hiện tượng dùng hai từ ngữ mà từ ngữ nọ đã chứa đựng nghĩa của từ ngữ kia.
* Lưu ý: Việc xác định chuẩn ngôn ngữ là một công việc không đơn giản. Với hiện tượng trùng nghĩa, những trường hợp nêu ra trong bài luyện tập này được coi là không hợp chuẩn, cần tránh. Nhưng cũng có những trường hợp khác, hiện tượng trùng nghĩa vẫn được xã hội chấp nhận, được dùng phổ biến và được xem là hợp chuẩn, ví dụ: cây cổ thụ, sông Cửu Long Giang,ngày sinh nhật, đêm dạ hội, đường quốc lộ,.
4/. Củng cố và luyện tập:
 - Đặt một câu có hiện tượng trùng nghĩa rồi sửa lại (nghĩa của câu không thay đổi).
- Ví dụ 1: "Phải tìm những giải pháp tối ưu nhất để nâng cao chất lượng dạy và học môn Ngữ văn".
’Trong từ tối ưu đã bao hàm nghĩa chỉ mức độ cao nhất. Viết "tối ưu nhất" là trùng nghĩa.
+ Phải tìm những giải pháp tối ưu để nâng cao chất lượng dạy và học môn Ngữ văn".
+ Phải tìm những giải pháp tốt nhất để nâng cao chất lượng dạy và học môn Ngữ văn".
- Ví dụ 2: Các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ dành cho thế hệ trẻ nhiều sự quan tâm đặc biệt.
’Nhà nước bao gồm: Quốc Hội và Chính phủ ’ Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ ’ trùng nghĩa).
+ Các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước dành cho thế hệ trẻ nhiều sự quan tâm đặc biệt.
+ Các vị lãnh đạo Đảng, Quốc hội và Chính phủ dành cho thế hệ trẻ nhiều sự quan tâm đặc biệt.
- Em hiểu thêm được những gì sau khi học xong bài này?
- Thế nào là trùng nghĩa, đó là hiện tượng dùng 2 từ ngữ mà từ ngữ nọ đã chứa đựng nghĩa của từ ngữ kia.
- Có ý thức khi dùng từ, tránh hiện tượng trùng nghĩa.
- Nhưng cũng có những trường hợp khác, hiện tượng trùng nghĩa vẫn được xã hội chấp nhận, được dùng phổ biến và được xem là hợp chuẩn, ví dụ: cây cổ thụ, sông Cửu Long Giang,ngày sinh nhật, đêm dạ hội, đường quốc lộ, (lên đường thượng lộ bình an),
- Mặc dầu biết một số hiện tượng trùng nghĩa vẫn được xã hội chấp nhận, được dùng phổ biến và được xem là hợp chuẩn, chúng ta có nên dùng không, vì sao?
5/.Hướng dẫn H tự học ở nhà: 
- Học bài. Chuẩn bị bài: Luyện tập vận dụng các thao tác lập luận.
+ Đọc kỹ các BT và thực hiện theo yêu cầu.
E/ Rút kinh nghiệm:
  ...
 ...
 ...
 ...