Giáo án Ngữ văn lớp 12 tiết 76+ 77: Thuốc - Lỗ tấn

Ngày soạn: Kí duyệt của Tổ Trưởng 
Ngày dạy: ..
Lớp dạy: ..
Người soạn : Trần Nam Chung 
Tiết số:76-77 - ppct
Thuốc
 - Lỗ Tấn -
I- Mục tiêu cần đạt
 Giúp HS :
 1 – Kiến thức: 
- Hiểu được Thuốc là hồi chuông cảnh báo về sự mê muội, đớn hèn của người Trung Hoa vào cuối thế kỉ XIX và sự cấp thiết phải có phương thuốc chữa bệnh cho quốc dân : làm cho người dân giác ngộ cách mạng và cách mạng gắn bó với nhân dân.
- Nắm được cách viết cô đọng, súc tích, giàu hình ảnh mang tính biểu tượng của Lỗ Tấn trong tác phẩm này.
 2- Kĩ năng : Rèn kĩ năng phân tích tìm hiểu tác phẩm truyện ngắn 
 3- Giáo dục: Có thái độ đấu tranh, tinh thần cách mạng và đổi mới 
II- chuẩn bị
 + Thầy giáo: 
- Đọc sách GK, SGV, tham khảo tài liệu về Lỗ Tấn 
- Thiết kế giáo án giảng dạy
- Hướng dẫn HS chuẩn bị bài trước khi đến lớp
+ Học sinh : 
- Đọc và tóm tắt truyện, tìm hiểu bài theo những câu hỏi gợi ý của SGK
iii- Phương pháp sử dụng
- GV sử dụng kết hợp các phương pháp : Đọc sáng tạo, kết hợp với trao đổi thảo luận, định hướng hs tìm hiểu theo những gợi ý của SGK 
Iv - tiến trình lên lớp
 1- GV ổn định tổ chức 
 2- Kiểm tra bài cũ:
+ Hình thức phát vấn 
 + Nội dung ( tuỳ đặc trưng từng lớp GV nêu câu hỏi phù hợp): (?) Vì sao tác giả gọi cô Hiền trong truyện ngắn “ Một người Hà Nội” là “một hạt bụi vàng” của Hà Nội?
+ Gợi ý : ( GV dựa theo nội dung của mục 1 bài dạy“Một người Hà Nội” để đánh giá)
 3- Bài mới 
+ GV dẫn lời vào bài ( tuỳ tình huống và đối tượng, GV có những lời vào bài phù hợp)
Hoạt động của GV & HS
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1 
Hướng dẫn hs tìm hiểu chung
- HS đọc phần Tiểu dẫn trong SGK, kết hợp với những hiểu biết cá nhân để giới thiệu những nét chính về Lỗ Tấn.
- GV gợi ý:
- Tiểu sử, con người?
- Vị trí của Lỗ Tấn trong văn học Trung Quốc?
- GV tổng hợp 
(?) Truyện ngắn “ Thuốc” ra đời trong hoàn cảnh nào ? 
- HS trình bày 
- GV khái quát
Hoạt động 2: 
Tổ chức đọc- hiểu văn bản
- HS đọc và tóm tắt tác phẩm
- GV yêu cầu Hs tóm tắt, tìm bố cục cho tác phẩm 
- HS trình bày
- GV tổng hợp 
- GV nêu vấn đề
(?) Anh chị có nhận xét gì về nhan đề của truyện, mối quan hệ của nhan đề với hình tượng chiếc bánh bao tẩm máu người ? 
- HS chia 4 nhóm theo tổ, thảo luận
- GV gợi dẫn: Nghĩa đen, nghĩa hàm ẩn của nhan đề? Liên tưởng giữa nhan đề (Thuốc) với chiếc bánh bao tẩm máu?
- Đại diện nhóm trình bày 
- GV tổng hợp 
(?) Hình ảnh nhân vật Hạ Du được giới thiệu như thế nào ? 
 Thái độ khác nhau của quần chúng đối với nhân vật Hạ Du 
+ Vợ chồng Hoa Thuyên
+ Cả Khang
+ Cụ Ba Hạ
+ Thanh niên trong quán trà
+ Bà mẹ Hạ Du 
- HS lần lượt trình bày 
- HS đánh giá về nhân vật Hạ Du
- GV bổ sung: 
+ Là món hàng trục lợi của bọn đao phủ 
+ Là vị thuốc đối với ngời mắc bệnh lao 
+ Nhân dân thì đàm tiếu .
+ Dũng cảm đón nhận cái chết nhưng ngay gia đình cũng không có được ảnh hưởng ,hiểu biết về việc mình làm .
+ Đấu tranh ,giác ngộ với kẻ thù đơn giản 
(?) Qua cuộc bàn luận của quần chúng trong quán trà, tác giả muốn nói điều gì ?
- GV yêu cầu Hs thảo luận, nhận xét về không gian và thời gian nghệ thuật của truyện
- HS chia nhóm theo bàn thảo luận 
- GV định hướng, quan sát 
- Hs trình bày 
- GV tổng hợp 
Hoạt động 3: 
Tổ chức học sinh tổng kết chung 
- GV yêu cầu HS đánh giá chung về giá trị nội dung và nghệ thuật
(?) Qua truyện ngắn Thuốc, nhà văn Lỗ Tấn đã đặt ra những vấn đề gì?
(?) Nhận xét của em về bút pháp nghệ thuật của nhà văn qua truyện ngắn này? 
4. Củng cố, hướng dẫn, dặn dò
- Gv dặn dò, hướng dẫn Hs 
+ Chuẩn bị “số phận một con người”
 5- Gv rút kinh nghiệm bài dạy
.
.
.
I. Tiểu dẫn:
1. Tác giả
- Nhà văn cách mạng tiêu biểu của Trung Quốc thế kỉ XX. Người tiên phong ,dũng cảm nhìn thẳng vào sự thật nêu ra những vấn đề bức xúc trong đời sống tinh thần của dân tộc mình ở thời hiện đại , phơi bày các bệnh hoạn về tinh thần của  xã hội  để  xã hội cứu chữa . Ông là người đầu tiên đổi mới truyện ngắn về mặt hình thức ,phát triển thể loại tạp văn ,tản văn .Văn của Lỗ Tấn giàu tính chiến đấu ,vừa trữ tình ,vừa châm biếm để thể hiện tinh thần trăn trở ,lo âu ,bi phẫn sâu sắc .
+ Tác phẩm chính: AQ chính truyện (Kiệt tác của văn học hiện đại Trung Quốc và thế giới), các tập Gào thét, Bàng hoàng, Truyện cũ viết theo lối mới, hơn chục tập tạp văn có giá trị phê phán, tính chiến đấu cao
2- Tác phẩm “ Thuốc” 
Thuốc được viết năm 1919, đúng vào lúc cuộc vận động Ngũ tứ bùng nổ. Đây là thời kì đất nước Trung Hoa bị các đế quốc Anh, Nga, Pháp, Đức, Nhật xâu xé. Xã hội Trung Hoa biến thành nửa phong kiến, nửa thuộc địa, nhưng nhân dân lại an phận chịu nhục. “Người Trung Quốc ngủ mê trong một cái nhà hộp bằng sắt không có cửa sổ” (Lỗ Tấn). Đó là căn bệnh đớn hèn, tự thoả mãn, cản trở nghiêm trọng con đường giải phóng dân tộc. Chính nhà cách mạng lỗi lạc thời này là Tôn Trung Sơn cũng nói: “Trung Quốc ấy với một thông điệp: Người Trung Quốc là một con bệnh trầm trọng”. Thuốc đã ra đời trong bối cảnh ấy với một thông điệp: cần suy nghĩ nghiêm khắc về một phương thuốc để cứu dân tộc
II. Đọc- hiểu văn bản 
* Bố cục : 
+ Phần I: Thuyên mắc bệnh lao. Mẹ Thuyên đưa tiền cho chồng ra chỗ hành hình người cộng sản mua bánh bao tẩm máu về chữa bệnh cho con (Mua thuốc)
+ Phần II: Thuyên ăn cái bánh bao đẫm máu nhưng vẫn ho. Thuyên nghe tim mình đập mạnh không sao cầm nổi, đưa tay vuốt ngực, lại một cơn ho (Uống thuốc)
+ Phần III: Cuộc bàn luận trong quán trà về thuốc chữa bệnh lao, về tên “giặc” Hạ Du (Bàn về thuốc)
 + Phần IV: Nghĩa địa vào dịp tiết Thanh minh. Hai người mẹ trước hai nấm mồ: một của người chết bệnh, một chết vì nghĩa ở hai khu vực, ngăn cách bởi một con đường mòn (Hậu quả của thuốc)
1. ý nghĩa nhan đề truyện và hình tượng chiếc bánh bao tẩm máu
Nhan đề "Thuốc"
+ Thuốc, nguyên văn là "Dược" (trong từ ghép Dược phẩm), phản ánh một quá trình suy tư nặng nề của Lỗ Tấn (động cơ và mục đích đổi nghề của Lỗ Tấn). Nhận thức rõ thực trạng nhận thức của người dân Trung Quốc thời bấy giờ “ngu muội và hèn nhát”, nhà văn không có ý định và cũng không đặt ra vấn đề bốc thuốc cho xã hội mà chỉ muốn “lôi hết bệnh tật của quốc dân, làm cho mọi người chú ý và tìm cách chạy chữa”. Tên truyện chỉ có thể dịch là Thuốc (Trương Chính). Vị thuốc (Nguyễn Tuân) chứ không thể dịch là Đơn thuốc (Phan Khải). Nhan đề truyện có nhiều nghĩa.
+ Tầng nghĩa ngoài cùng là phương thuốc truyền thống chữa bệnh lao. Một phương thuốc u mê ngu muội giống hệt phương thuốc mà ông thầy lang bốc cho bố Lỗ Tấn bị bệnh phù thũng với hai vị “không thể thiếu” là rễ cây nứa kinh sương ba năm và một đôi dế đủ con đực, con cái dẫn đến cái chết oan uổng của ông cụ.
+ Hình tượng chiếc bánh bao tẩm máu
 “Bánh bao tẩm máu người”, nghe như chuyện thời trung cổ nhưng vẫn xảy ra ở nước Trung Hoa trì trệ. Tầng nghĩa thứ nhất - nghĩa đen của tên truyện là: thuốc chữa bệnh lao. Thứ mà ông bà Hoa Thuyên xem là “tiên dược” để cứu mạng thằng con “mười đời độc đinh” đã không cứu được nó mà ngược lại đã giết chết nó - đó là thứ thuốc mê tín.
+ Trong truyện, bố mẹ thằng Thuyên đã áp đặt cho nó một phương thuốc quái gở. Và cả đám người trong quán trà cũng cho rằng đó là thứ thuốc tiên. Như vậy, tên truyện còn hàm nghĩa sâu xa hơn, mang tính khai sáng: đây là thứ thuốc độc, mọi người cần phải giác ngộ ra rằng cái gọi là thuốc chữa bệnh lao được sùng bái là một thứ thuốc độc.
Người Trung Quốc cần phải tỉnh giấc, không được ngủ mê trong cái nhà hộp bằng sắt không có sửa sổ.
 + Chiếc bánh bao - liều thuốc độc lại được pha chế bằng máu của người cách mạng - một người xả thân vì nghĩa, đổ máu cho sự nghiệp giải phóng nông dân... Những người dân ấy (bố mẹ thằng Thuyên, ông Ba, cả Khang...) lại dửng dưng, mua máu người cách mạng để chữa bệnh.... Với hiện tượng chiếc bánh bao tẩm máu Hạ Du, Lỗ Tấn đã đặt ra một vấn đề hết sức hệ trọng là ý nghĩa của hi sinh. Tên truyện vì thế mang tầng nghĩa thứ ba: Phải tìm một phương thuốc làm cho quần chúng giác ngộ cách mạng và làm cho cách mạng gắn bó với quần chúng
2- Hình ảnh người cách mạng Hạ Du
- Hạ Du xuất hiện qua các nhân vật khác: Theo lời bác cả Khang, Hạ Du là con bà Tứ, bị chính chú ruột là cụ Ba tố cáo để lĩnh thưởng
- Hạ Du là người dũng cảm, hiên ngang, có lí tưởng cách mạng, xả thân vì nghĩa lớn nhưng lại rất cô đơn, không ai hiểu việc anh làm ( mẹ anh gào khóc kêu anh chết oan, quần chúng mua máu anh để chữa bệnh) 
- Trong con mắt của quần chúng, Hạ Du là một thằng khốn nạn, nhãi con, không muốn sống, quân làm giặc, kẻ điên khùng, đáng tội chết, may mà tố giác được, may mà lấy được thuốc 
à Sự lạc hậu, mê muội của nhân dân Trung Quốc lúc bấy giờ. 
 Lòng yêu nước nhưng xa rời quần chúng của người làm cách mạng tư sản Trung Quốc
3. Không gian và thời gian nghệ thuật 
* Không gian
- Ngã ba đường nơi chém ngời: có nhiều ngời như những kẻ chết đói, như những bóng ma kì dị, quái lạ cho thấy sự hiếu kì và một niềm tin mông muội vào một phương thuốc tuyệt vời 
- Quán trà: nơi tập trung nhiều ngời với rất nhiều nhận xét, quan điểm, tình cảm, bộc lộ trình độ dân trí của đa số quần chúng nhân dân
- Nghĩa địa mênh mông, lạnh lẽo với hình ảnh con đường mòn mang nhiều ý nghĩa 
à Tù hãm, ẩm mốc, bế tắc 
* Thời gian
- Mùa thu trảm quyết lạnh lẽo 
- Mùa xuân thanh minh 
à Mạch suy tư lạc quan của tác giả 
* Hình ảnh vòng hoa trên mộ Hạ Du
+ Có thể xem vòng hoa là cực đối lập của “chiếc bánh bao tẩm máu”. Phủ định vị thuốc là bằng chiếc bánh bao tẩm máu, tác giả mơ ước tìm kiếm một vị thuốc mới- chữa được cả những bệnh tật về tinh thần cho toàn xã hội với điều kiện tiên quyết là mọi người phải giác ngộ cách mạng, phải hiểu rõ “ý nghĩa của sự hi sinh” của những người cách mạng.
+ Nhờ chi tiết vòng hoa trên mộ Hạ Du chủ đề tư tưởng tác phẩm mới được thể hiện trọn vẹn, nhờ đó mà không khí của truyện vốn rất u buồn tăm tối song điều mà tác giả đưa đến cho người đọc không phải là tư tưởng bi quan.
iii- Tổng kết chung 
- ND : Sự u mê, mông muội của quần chúng và bi kịch không đợc hiểu, không được ủng hộ của ngời cách mạng tiên phong. Nêu lên câu hỏi nhức nhối phải tìm đợc phơng thuốc nào đó để chữa bệnh u mê của dân tộc 
- NT : Cốt truyện đơn giản, vài ba cảnh, vài ba nhân vật nhng có sức gợi