Giáo án Ngữ văn lớp 12 tiết 75 Tiếng việt: Thực hành về hàm ý ( tiếp theo)

Ngày soạn: Kí duyệt của Tổ Trưởng 
Ngày dạy: ..
Lớp dạy: ..
Người soạn : Trần Nam Chung 
Tiết số:75- ppct
Tiếng việt:
Thực hành về hàm ý
( tiếp theo) 
I- Mục tiêu cần đạt
 Giúp HS :
 1 – Kiến thức: - Củng cố và nâng cao những kiến thức về hàm ý, về cách thức tạo lập và lĩnh hội hàm ý.
 2- Kĩ năng : - Biết lĩnh hội và phân tích được hàm ý (trong văn bản nghệ thuật và trong giao tiếp hàng ngày). Biết dùng câu có hàm ý khi cần thiết
 3- Giáo dục: Rèn thái độ nói và viết có hiệu quả cao trong giao tiếp, biết sử dụng câu hàm ý khi cần thiết 
II- chuẩn bị
 + Thầy giáo: 
- Đọc sách GK, SGV, tham khảo tài liệu 
- Thiết kế giáo án giảng dạy
- Hướng dẫn HS chuẩn bị bài trước khi đến lớp
+ Học sinh : Đọc các bài tập trong SGK, chuẩn bị trước khi lên lớp 
iii- Phương pháp sử dụng
- GV gợi dẫn theo những câu hỏi trong sgk
- HS trả lời, làm bài tập theo nhóm, và cá nhân, GV khái quát tổng hợp
Iv - tiến trình lên lớp
 1- GV ổn định tổ chức lớp 
 2- Kiểm tra bài cũ: Thế nào là hàm ý ? Để tạo nên hàm ý của câu nói, người ta dùng những cách thức nào ?
 3- Bài mới 
+ GV dẫn lời vào bài ( tuỳ tình huống và đối tượng, GV có những lời vào bài phù hợp)
Hoạt động của GV & HS
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1 
Hướng dẫn hs giải các bài tập 
- HS đọc đoạn trích 
- Trao đổi trả lời theo các câu hỏi (SGK)
(?) Lời bác Phô gái thực hiện hành động van xin, cầu khẩn ông lí và đáp lại bằng hành động nói như thế nào?
- HS phát biểu ý kiến.
- GV nhận xét tổng hợp
(?) Lời đáp của ông Lí có hàm ý gì?
- HS phát biểu ý kiến.
- GV nhận xét tổng hợp
- HS đọc đoạn trích 
- HS trao đổi trả lời theo các câu hỏi (SGK)
- HS phát biểu ý kiến.
- GV gợi ý, nhận xét tổng hợp
(?) Câu hỏi đầu tiên của Từ là hỏi về thời gian hay còn có hàm ý gì khác?
- HS trình bày 
(?) Câu nhắc khéo ở lượt lời thứ hai của Từ thực chất có hàm ý nói với Hộ điều gì?
- HS phân tích tác dụng của cách nói trên 
- GV nhận xét tổng hợp
- HS đọc lại bài thơ “ Sóng”, suy nghĩ, trao đổi theo bàn về nội dung các câu hỏi gợi ý .
- GV định hướng thông qua những câu hỏi của SKG
(?) Chỉ ra lớp nghĩa tường minh và hàm ý của bài thơ Sóng
- HS trình bày theo bàn 
(?) Hàm ý của bài thơ được thể hiện qua các phương tiện ngôn ngữ như thế nào?
- HS trình bày theo bàn 
(?)Tác phẩm văn học dùng cách thể hiện có hàm ý thì có tác dụng và hiệu quả nghệ thuật như thế nào?
- HS trình bày theo bàn 
- HS đọc yêu cầu của bài tập 4 
- GV gợi ý HS 
- HS trình bày 
- GV tổng hợp, giải thích 
- GV yêu cầu HS đọc bài tập 5
- HS đọc suy nghĩ làm việc cá nhân
- GV chốt kiến thức 
Hoạt động 2
Hướng dẫn HS tổng kết bài học
- GV nêu vấn đề: Trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ việc dùng cách nói có hàm ý trong ngữ cảnh cần thiết mang lại những tác dụng và hiệu quả như thế nào?
- HS lần lượt trình bày 
- GV chốt kiến thức
4. Củng cố, hướng dẫn, dặn dò
- Gv dặn dò, hướng dẫn Hs chuẩn bị bài: “ Thuốc” Lỗ Tấn 
- Gv rút kinh nghiệm bài dạy
.
.
Bài tập 1: 
a) Lời đáp của ông lí mang sắc thái mỉa mai, giễu cợt (ồ, việc quan không phải thứ chuyện đàn bà của các chị). Nếu là cách đáp tường minh phù hợp thì phải là lời chấp nhận sự van xin hặc từ chối, phủ định sự van xin.
b ) Chọn phương án D 
Lời của ông Lí không đáp ứng trực tiếp hành động van xin của bác Phô mà từ chối một cách gián tiếp. Đồng thời mang sắc thái biểu cảm: bộc lộ quyền uy, thể hiện sự từ chối lời van xin, biểu lộ thái độ mỉa mai, giễu cợt cách suy nghĩ kiểu đàn bà.
Bài tập 2: 
a) Câu hỏi đầu tiên của Từ: “Có lẽ hôm nay đã là mồng hai, mồng ba đây rồi mình nhỉ?”. Không phải chỉ hỏi về thời gian mà thực chất, thông qua đó Từ muốn nhắc khéo chồng nhớ đến ngày đi nhận tiền. 
b) Câu “nhắc khéo” thứ hai: “Hèn nào mà em thấy người thu tiền nhà sáng nay đã đến...”. Từ không nói trực tiếp đến việc trả tiền nhà. Từ muốn nhắc Hộ đi nhận tiền về để trả các khoản nợ 
à Chủ ý vi phạm phương châm cách thức
c) Tác dụng cách nói của Từ
- Từ thể hiện ý muốn của mình thông qua câu hỏi bóng gió về ngày tháng, nhắc khéo đến một sự việc khác có liên quan (người thu tiền nhà)... Cách nói nhẹ nhàng, xa xôi những vẫn đạt được mục đích. Nó tránh được ấn tượng nặng nề, làm dịu đi không khí căng thẳng trong quan hệ vợ chồng khi lâm vào hoàn cảnh khó khăn.
Bài tập 3: 
- Lớp nghĩa tường minh: Cảm nhận và miêu tả hiện tượng sóng biển với những đặc điểm, trạng thái của nó.
- Lớp nghĩa hàm ý: Vẻ đẹp tâm hồn của người thiếu nữ đang yêu: đắm say, nồng nàn, tin yêu
- Sóng là một tín hiệu thẩm mĩ, những từ ngữ nói về sóng có một lớp nghĩa thứ hai là nói về tình yêu đôi lứa 
- Tác phẩm văn học dùng cách thể hiện có hàm ý sẽ tạo nên tính hàm súc, đa nghĩa, biểu đạt cảm xúc, tư tưởng của tác giả một cách tinh tế, sâu sắc.
Bài tập 4: 
- Chọn phương án D 
Bài tập 5: 
Các cách trả lời có hàm ý cho câu hỏi: "Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao không?”
+ Ai mà chẳng thích? 
+ Hàng chất lượng cao đấy! 
+ Xưa cũ như trái đất rồi!
+ Ví đem vào tập đoạn trường
Thì treo giải nhất chi nhường cho ai?
 _________________
à Tuỳ thuộc vào hoàn cảnh giao tiếp, hàm ý có thể mang lại:
+ Tính hàm súc cho lời nói: lời nói ngắn gọn mà chất chứa nhiều nội dung, ý nghĩa
+ Hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc với người nghe
+ Sự vô can, không phải chịu trách nhiệm của người nói về hàm ý (vì hàm ý là do người nghe suy ra)
 + Tính lịch sự và thể diện tốt đẹp trong giao tiếp bằng ngôn ngữ