Giáo án Ngữ văn 12 tiết 95, 96: Ôn tập phần làm văn

ÔN TẬP PHẦN LÀM VĂN
Tuần: 34
Tiết: 95, 96
A. Kết quả cần đạt:
Về kiến thức: HÖ thèng ho¸ tri thøc vÒ c¸ch viÕt c¸c kiÓu v¨n b¶n ®­îc häc ë THPT
- Về kĩ năng: ViÕt ®­îc c¸c kiÓu v¨n b¶n ®· häc, ®Æc biÖt lµ v¨n b¶n nghÞ luËn.
Giáo dục tư tưởng: 
B. Chuẩn bị:
Giáo viên: Đọc kĩ SGK, xác định trọng tâm kiến thức, soạn giáo án cho phù hợp đối tượng học sinh từng lớp, làm ĐDDH.
 + Phương pháp: Thảo luận nhóm
Học sinh: Đọc kĩ SGK, soạn bài trước ở nhà
C. Nội dung, tiến trình giờ dạy: 
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1:
 1. Ổn định lớp:
 2. Kiểm tra bài cũ:
Hoạt động 2: 
Giới thiệu vào bài.
Hoạt động 3:
Hướng dẫn HS tìm hiểu
Ho¹t ®éng 1: H­íng dÉn «n tËp c¸c tri thøc chung
1- GV yªu cÇu HS nhí l¹i vµ thèng kª c¸c kiÓu lo¹i v¨n b¶n ®· häc trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n THPT vµ cho biÕt nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña c¸c kiÓu lo¹i ®ã.
- HS lµm viÖc theo nhãm (mçi nhãm thèng kª mét khèi líp) vµ c¸c nhãm lÇn l­ît tr×nh bÇy.
- GV ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh lµm viÖc cña HS vµ nhÊn m¹nh mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n.
2- GV nªu c©u hái:
§Ó viÕt ®­îc mét v¨n b¶n cÇn thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc g×?
- HS nhí l¹i nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó tr¶ lêi.
Ho¹t ®éng 2: H­íng dÉn «n tËp c¸c tri thøc vÒ v¨n nghÞ luËn
1- GV nªu c©u hái ®Ó HS «n l¹i ®Ò tµi c¬ b¶n cña v¨n nghÞ luËn:
a) Cã thÓ chia ®Ò tµi cña v¨n nghÞ luËn trong nhµ tr­êng thµnh nh÷ng nhãm nµo? 
b) Khi viÕt nghÞ luËn vÒ c¸c ®Ò tµi ®ã, cã nh÷ng ®iÓm g× chung vµ kh¸c biÖt?
- HS suy nghÜ vµ tr¶ lêi
2- GV nªu c©u hái «n tËp vÒ lËp luËn trong v¨n nghÞ luËn:
a) LËp luËn gåm nh÷ng yÕu tè nµo?
b) ThÕ nµo lµ luËn ®iÓm, luËn cø vµ ph­¬ng ph¸p lËp luËn? Quan hÖ gi÷a luËn ®iÓm vµ luËn cø?
c) Yªu cÇu c¬ b¶n vµ c¸ch x¸c ®Þnh luËn cø cho luËn ®iÓm.
d) Nªu c¸c lçi th­êng gÆp khi lËp luËn vµ c¸ch kh¾c phôc.
®) KÓ tªn c¸c thao t¸c lËp luËn c¬ b¶n, cho biÕt c¸ch tiÕn hµnh vµ sö dông c¸c thao t¸c lËp luËn ®ã trong bµi nghÞ luËn.
- HS nhí l¹i kiÕn thøc ®· häc vµ tr×nh bµy lÇn l­ît tõng vÊn ®Ò. C¸c häc sinh kh¸c cã thÓ nhËn xÐt, bæ sung nÕu ch­a ®ñ hoÆc thiÕu chÝnh x¸c.
3- GV nªu c©u hái «n tËp vÒ bè côc bµi nghÞ luËn:
a) Më bµi cã vai trß nh­ thÕ nµo? Ph¶i ®¹t nh÷ng yªu cÇu g×? C¸ch më bµi cho c¸c kiÓu nghÞ luËn.
b) VÞ trÝ phÇn th©n bµi? Néi dung c¬ b¶n? C¸ch s¾p xÕp c¸c néi dung ®ã? Sù chuyÓn ý gi÷a c¸c ®o¹n?
c) Vai trß vµ yªu cÇu cña phÇn kÕt bµi? C¸ch kÕt cho c¸c kiÓu nghÞ luËn ®· häc?
- HS kh¸i qu¸t l¹i kiÕn thøc ®· häc vµ tr×nh bµy lÇn l­ît tõng vÊn ®Ò. C¸c häc sinh kh¸c cã thÓ nhËn xÐt, bæ sung nÕu ch­a ®ñ hoÆc thiÕu chÝnh x¸c.
4- GV nªu c©u hái «n tËp vÒ diÔn ®¹t trong v¨n nghÞ luËn:
a) Yªu cÇu cña diÔn ®¹t? C¸ch dïng tõ, viÕt c©u vµ giäng v¨n?
b) C¸c lçi vÒ diÔn ®¹t vµ c¸ch kh¾c phôc.
- HS kh¸i qu¸t l¹i kiÕn thøc ®· häc vµ tr×nh bµy lÇn l­ît tõng vÊn ®Ò. C¸c häc sinh kh¸c cã thÓ nhËn xÐt, bæ sung nÕu ch­a ®ñ hoÆc thiÕu chÝnh x¸c.
Ho¹t ®éng 2: LuyÖn tËp
- GV yªu cÇu 1 HS ®äc 2 ®Ò v¨n (SGK) vµ h­íng dÉn HS thùc hiÖn c¸c yªu cÇu luyÖn tËp.
a) T×m hiÓu ®Ò:
- Hai ®Ò bµi yªu cÇu viÕt kiÓu bµi nghÞ luËn nµo?
- C¸c thao t¸c lËp luËn cÇn sö dông ®Ó lµm bµi lµ g×?
- Nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n nµo cÇn dù kiÕn cho bµi viÕt?
b) LËp dµn ý cho bµi viÕt.
Trªn c¬ së t×m hiÓu ®Ò, GV chia HS thµnh hai nhãm, mçi nhãm tiÕn hµnh lËp dµn ý cho mét ®Ò bµi. Mçi nhãm cö ®¹i diÖn tr×nh bµy trªn b¶ng ®Ó c¶ líp ph©n tÝch, nhËn xÐt.
Hoạt động 4: Củng cố
Hoạt động 5: Dặn dò	
Lớp trưởng báo cáo sĩ số
I. ¤n tËp c¸c tri thøc chung
1. C¸c kiÓu lo¹i v¨n b¶n
a) Tù sù: Tr×nh bµy c¸c sù viÖc (sù kiÖn) cã quan hÖ nh©n- qu¶ dÉn ®Õn kÕt côc nh»m biÓu hiÖn con ng­êi, ®êi sèng, t­ t­ëng, th¸i ®é,
b) ThuyÕt minh: Tr×nh bµy thuéc tÝnh, cÊu t¹o, nguyªn nh©n, kÕt qu¶, cña sù vËt, hiÖn t­îng, vÊn ®Ò, gióp g­êi ®äc cã tri thøc vµ th¸i ®é ®óng ®¾n ®èi víi ®èi t­îng ®­îc thuyÕt minh.
c) NghÞ luËn: Tr×nh bµy t­ t­ëng, quan ®iÓm, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸, ®èi víi c¸c vÊn ®Ò x· héi hoÆc v¨n häc qua c¸c luËn ®iÓm, luËn cø, lËp luËn cã tÝnh thuyÕt phôc.
Ngoµi ra, cßn cã c¸c lo¹i v¨n b¶n: KÕ ho¹ch c¸ nh©n, qu¶ng c¸o, b¶n tin, v¨n b¶n tæng kÕt,
2. C¸ch viÕt v¨n b¶n
§Ó viÕt ®­îc mét v¨n b¶n cÇn thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc:
+ N¾m v÷ng ®Æc ®iÓm kiÓu lo¹i v¨n b¶n vµ môc ®Ých, yªu cÇu cô thÓ cña v¨n b¶n.
+ H×nh thµnh ý vµ s¾p xÕp thµnh dµn ý cho v¨n b¶n.
+ ViÕt v¨n b¶n: Mçi c©u trong v¨n b¶n tËp trung thÓ hiÖn mét chñ ®Ò vµ triÓn khai chñ ®Ò ®ã mét c¸ch trän vÑn. C¸c c©u trong v¨n b¶n cã sù liªn kÕt chÆt chÏ, ®ång thêi c¶ v¨n b¶n ®­îc x©y dùng theo mét kÕt cÊu m¹ch l¹c. Mçi v¨n b¶n cã dÊu hiÖu biÓu hiÖn tÝnh hoµn chØnh vÒ néi dung vµ t­¬ng øng víi néi dung lµ h×nh thøc thÝch hîp.
II. ¤n tËp c¸c tri thøc v¨n nghÞ luËn
1. §Ò tµi c¬ b¶n cña v¨n nghÞ luËn trong nhµ tr­êng.
a) Cã thÓ chia ®Ò tµi cña v¨n nghÞ luËn trong nhµ tr­êng thµnh 2 nhãm: nghÞ luËn x· héi (c¸c ®Ò tµi thuéc lÜnh vùc x· héi) vµ nghÞ luËn v¨n häc (c¸c ®Ò tµi thuéc lÜnh vùc v¨n häc)
b) Khi viÕt nghÞ luËn vÒ c¸c ®Ò tµi ®ã, cã nh÷ng ®iÓm chung vµ nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt:
+ §iÓm chung: 
- §Òu tr×nh bµy t­ t­ëng, quan ®iÓm, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸, ®èi víi c¸c vÊn ®Ò nghÞ luËn.
- §Òu sö dông c¸c luËn ®iÓm, luËn cø, c¸c thao t¸c lËp luËn cã tÝnh thuyÕt phôc.
+ §iÓm kh¸c biÖt:
- §èi víi ®Ò tµi nghÞ luËn x· héi, ng­êi viÕt cÇn cã vèn sèng, vèn hiÓu biÕt thùc tÕ, hiÓu biÕt x· héi phong phó, réng r·i vµ s©u s¾c.
- §èi víi ®Ò tµi nghÞ luËn v¨n häc, ng­êi viÕt cÇn cã kiÕn thøc v¨n häc, kh¶ n¨ng lÝ gi¶i c¸c vÊn ®Ò v¨n häc, c¶m thô c¸c t¸c phÈm, h×nh t­îng v¨n häc.
2. LËp luËn trong v¨n nghÞ luËn
a) LËp luËn lµ ®­a ra c¸c lÝ lÏ, b»ng chøng nh»m dÉn d¾t ng­êi ®äc (ng­êi nghe) ®Õn mét kÕt luËn nµo ®ã mµ ng­êi viÕt (ng­êi nãi) muèn ®¹t tíi. LËp luËn gåm nh÷ng yÕu tè: luËn ®iÓm, luËn cø, ph­¬ng ph¸p lËp luËn.
b) LuËn ®iÓm lµ ý kiÕn thÓ hiÖn t­ t­ëng, quan ®iÓm cña ng­êi viÕt (nãi) vÒ vÊn ®Ò nghÞ luËn. LuËn ®iÓm cÇn chÝnh x¸c, minh b¹ch. LuËn cø lµ nh÷ng lÝ lÏ vµ b»ng cø ®­îc dïng ®Ó soi s¸ng cho luËn ®iÓm.
c) Yªu cÇu c¬ b¶n vµ c¸ch x¸c ®Þnh luËn cø cho luËn ®iÓm:
+ LÝ lÏ ph¶i cã c¬ së, ph¶i dùa trªn nh÷ng ch©n lÝ, nh÷ng lÝ lÏ ®· ®­îc thõa nhËn.
+ DÉn chøng ph¶i chÝnh x¸c, tiªu biÓu, phï hîp víi lÝ lÏ.
+ C¶ lÝ lÏ vµ dÉn chøng ph¶i phï hîp víi luËn ®iÓm, tËp trung lµm s¸ng râ luËn ®iÓm.
d) C¸c lçi th­êng gÆp khi lËp luËn vµ c¸ch kh¾c phôc:
+ Nªu luËn ®iÓm kh«ng râ rµng, trïng lÆp, kh«ng phï hîp víi b¶n chÊt cña vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt.
+ Nªu luËn cø kh«ng ®Çy ®ñ, thiÕu chÝnh x¸c, thiÕu ch©n thùc, trïng lÆp hoÆc qu¸ r­êm rµ, kh«ng liªn quan mËt thiÕt ®Õn luËn ®iÓm cÇn tr×nh bµy.
+ LËp luËn m©u thuÉn, luËn cø kh«ng phï hîp víi luËn ®iÓm.
®) C¸c thao t¸c lËp luËn c¬ b¶n:
+ Thao t¸c lËp luËn phan tÝch.
+ Thao t¸c lËp luËn so s¸nh.
+ Thao t¸c lËp luËn b¸c bá.
+ Thao t¸c lËp luËn b×nh luËn.
C¸ch tiÕn hµnh vµ sö dông c¸c thao t¸c lËp luËn trong bµi nghÞ luËn: sö dông mét c¸ch tæng hîp c¸c thao t¸c lËp luËn.
3. Bè côc cña bµi v¨n nghÞ luËn
a) Më bµi cã vai trß nªu vÊn ®Ò nghÞ luËn, ®Þnh h­íng cho bµi nghÞ luËn vµ thu hót sù chó ý cña ng­êi ®äc (ng­êi nge). 
Yªu cÇu cña më bµi: th«ng b¸o chÝnh x¸c, ng¾n gän vÒ ®Ò tµi; h­íng ng­êi ®äc (ng­êi nghe) vµo ®Ò tµi mét c¸ch tù nhiªn; gîi sù høng thó víi vÊn ®Ò ®­îc tr×nh bµy trong v¨n b¶n.
C¸ch më bµi: cã thÓ nªu vÊn ®Ò mét c¸ch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp.
b) Th©n bµi lµ phÇn chÝnh cña bµi viÕt. Néi dung c¬ b¶n cña phÇn th©n bµi lµ triÓn khai vÊn ®Ò thµnh c¸c luËn ®iÓm, luËn cø víi c¸ch sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p lËp luËn thÝch hîp. 
C¸c néi dung trong phÇn th©n bµi ph¶i ®­îc s¾p xÕp mét c¸ch cã hÖ thèng, c¸c néi dung ph¶i cã quan hÖ l«gÝc chÆt chÏ.
Gi÷a c¸c ®o¹n trong th©n bµi ph¶i cã sù chuÓn ý ®Ó ®¶m b¶o tÝnh liªn kÕt gi÷a c¸c ý, c¸c ®o¹n.
c) KÕt bµi cã vai trß th«ng b¸o vÒ sù kÕt thóc cña viÖc tr×nh bµy ®Ò tµi, nªu ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t cña ng­êi viÕt vÒ nh÷ng khÝa c¹nh næi bËt nhÊt cña vÊn ®Ò; gîi liªn t­ëng réng h¬n, s©u s¾c h¬n.
4. DiÔn ®¹t trong v¨n nghÞ luËn
+ Lùa chän c¸c tõ ng÷ chÝnh x¸c, phï hîp víi vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn, tr¸nh dïng tõ khÈu ng÷ hoÆc nh÷ng tõ ng÷ s¸o rçng, cÇu k×; KÕt hîp sö dông nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ tõ vùng (Èn dô, ho¸n dô, so s¸nh,) vµ mét sè tõ ng÷ mang tÝnh biÓu c¶m, gîi h×nh t­îng ®Ó béc lé c¶m xóc phï hîp.
+ Phèi hîp mét sè kiÓu c©u trong ®o¹n, trong bµi ®Ó tr¸nh sù ®¬n ®iÖu, nÆng nÒ, t¹o nªn giäng ®iÖu linh ho¹t, biÓu hiÖn c¶m xóc: c©u ng¾n, c©u dµi, c©u më réng thµnh phÇn, c©u nhiÒu tÇng bËc,Sö dông c¸c biÖn ph¸p tu tõ có ph¸p ®Ó t¹o nhÞp ®iÖu, nhÊn m¹nh râ h¬n th¸i ®é, c¶m xóc: lÆp có ph¸p, song hµnh, liÖt kª, c©u hái tu tõ,
+ Giäng ®iÖu chñ yÕu cña lêi v¨n nghÞ luËn lµ trang träng, nghiªm tóc. C¸c phÇn trong bµi v¨n cã thÓ thay ®æi giäng ®iÖu sao cho thÝch hîp víi néi dung cô thÓ: s«i næi, m¹nh mÏ, trÇm l¾ng, hµi h­íc,
+ C¸c lçi vÒ diÔn ®¹t th­êng gÆp: dïng tõ ng÷ thiÕu chÝnh x¸c, lÆp tõ, thõa tõ, dïng tõ ng÷ kh«ng ®óng phong c¸ch; sö dông c©u ®¬n ®iÖu, c©u sai ng÷ ph¸p; sö dông giäng ®iÖu kh«ng phï hîp víi vÊn ®Ò nghÞ luËn,
II. LuyÖn tËp
1. §Ò v¨n (SGK).
2. Yªu cÇu luyÖn tËp:
a) T×m hiÓu ®Ò:
+ KiÓu bµi: nghÞ luËn x· héi (®Ò 1), nghÞ luËn v¨n häc (®Ò 2).
+ Thao t¸c lËp luËn: c¶ 2 ®Ò ®Òu vËn dông tæng hîp c¸c thao t¸c lËp luËn. Tuy nhiªn, ®Ò 1 chñ yÕu vËn dông thao t¸c b×nh luËn; ®Ò 2 chñ yÕu vËn dông thao t¸c ph©n tÝch.
+ Nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n cÇn dù kiÕn cho bµi viÕt: 
- Víi ®Ò 1: Tr­íc hÕt cÇn kh¼ng ®Þnh c©u nãi cña X«-c¬-r¸t víi ng­êi kh¸ch vµ gi¶i thÝch t¹i sao «ng l¹i nãi nh­ vËy? Sau ®ã rót ra bµi häc tõ c©u chuyÖn vµ b×nh luËn.
- Víi ®Ò 2: Tr­íc hÕt cÇn chän ®o¹n th¬ ®Ó ph©n tÝch. Sau ®ã c¨n cø vµo néi dung t­ t­ëng vµ h×nh thøc nghÖ thuËt cña ®o¹n ®Ó chia thµnh c¸c luËn ®iÓm.
b) LËp dµn ý cho bµi viÕt:
Tham kh¶o s¸ch Bµi tËp Ng÷ v¨n 12 hoÆc Dµn bµi lµm v¨n 12