Giáo án Ngữ văn 12 tiết 79 làm văn: Rèn luyện kỉ năng mở bài, kết bài trong bài văn nghị luận

Tuần 28, tiết 79à81 
 Ngày soạn: 8/3/2009 Tiết 79 Làm văn
 RÈN LUYỆN KỈ NĂNG MỞ BÀI, KẾT BÀI TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
 I.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp học sinh:
- HiÓu mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ chøc n¨ng cña më bµi vµ kÕt bµi trong bµi v¨n nghÞ luËn. 
- N¾m v÷ng h¬n c¸c kiÓu më bµi vµ kÕt bµi th«ng dông trong v¨n nghÞ luËn. 
- Cã ý thøc vËn dông mét c¸ch linh ho¹t c¸c kiÓu më bµi vµ kÕt bµi trong khi viÕt v¨n nghÞ luËn.
- BiÕt nhËn diÖn nh÷ng lçi thêng m¾c trong khi viÕt më bµi, kÕt bµi vµ cã ý thøc tr¸nh nh÷ng lçi nµy. 
II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
 - Sách giáo khoa, sách giáo viên, thiết kế bài giảng, 
 III. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
 - Tổ chức cho HS đàm thoại, làm bài tập, thảo luận nhóm
 IV. TIẾN TRÌNH BÀI HỌC
 1.Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra sự chuẩn bị của HS ở nhà.
 2.Bài Mới: 
 GV dẫn lời vào bài: Việc mở bài và kết bài trong văn nghị luận có một vai trò hết sức quan trọng. Mở bài nhằm giới thiệu vấn đề cần nghị luận, định hướng, người đọc vào vấn đề sẽ giải quyết. Tổng kết nhằm đánh giá lại vấn đề đã nghị luận. Việc mở bài và kết bài có thể thực hiện bằng nhiều cách khác nhau, cốt yếu đảm bảo yêu cầu, và thực hiện đúng chức năng của nó. Bài học hôm nay nhằm giúp các em có ý thức tự giác hơn về chức năng của mở bài, kết bài, biết tránh những lỗi thường mắc
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS
 NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HĐ 1: Tæ chøc rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt phÇn më bµi
 - GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu c¸c c¸ch më bµi cho ®Ò bµi: Ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t×nh huèng truyÖn trong t¸c phÈm Vî nhÆt (Kim L©n) 
HS ®äc kÜ c¸c më bµi (SGK) ph¸t biÓu ý kiÕn.
 ( có thể mở bài bằng cách gián tiếp, trực tiếp, phản đề..)
 - HS đọc bài tập 2, phân tích thực hiện theo yêu cầu ( HS có thể th¶o luËn nhãm, tr×nh bµy tríc líp )
 - HS xác ®Þnh ®Ò tµi ®îc triÓn khai trong v¨n b¶n. 
 - Ph©n tÝch tÝnh tù nhiªn, hÊp dÉn cña c¸c më bµi.
 * cách mở bài 1, cần lưu ý: sử dụng những tiền đề có tính chất tích cực, có quan hệ với vấn đề nghị luận.( ghi rõ xuất xứ, tránh lan man quá xa vấn đề.
 + Tõ hai bµi tËp trªn, HS cho biÕt yªu cÇu phÇn më bµi cÇn ®¸p øng g× trong qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n?
GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu c¸c kÕt bµi (SGK) với ®Ò bµi: Suy nghÜ cña anh (chÞ) vÒ nh©n vËt «ng l¸i ®ß trong tuú bót Ngêi l¸i ®ß s«ng §µ (NguyÔn Tu©n)
HS ®äc kÜ c¸c kÕt bµi (SGK) ph¸t biÓu ý kiÕn
 + Theo các em, cách kết bài ở KB1và KB2 như thế nào so với yêu cầu đặt ra?
 GV lÇn lît cho HS ph©n tÝch c¸c kÕt bµi (SGK)
 + Tõ hai bµi tËp trªn anh (chÞ) h·y cho biÕt phÇn kÕt bµi cÇn ®¸p øng yªu cÇu g× trong qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n?
 Bài tập 3, đáp án C là xác đáng
 Yêu cầu HS đọc ghi nhớ để củng cố
I. Viết phần mở bài
 1/ T×m hiÓu c¸ch më bµi
 - §Ò tµi ®îc tr×nh bµy: gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t×nh huèng truyÖn trong Vî nhÆt cña Kim L©n.
 - VB mở bài 1: chưa đạt yêu cầu: thừa thông tin, không nêu được rõ vấn đề cần trình bày. Mở bài bắt đầu từ những phạm vi quá rộng so với vấn đề nghị luận.
 - VB mở bài 2 và 3: Phù hợp với yêu cầu mở bài
 à trong các cách, c¸ch më bµi thø 3: më bµi gi¸n tiÕp, dÉn d¾t tù nhiªn, t¹o ra sù hÊp dÉn, chó ý vµ phï hîp h¬n c¶ víi yªu cÇu tr×nh bµy ®Ò tµi
 2/ Ph©n tÝch c¸ch më bµi
- Xác ®Þnh ®Ò tµi: các cách mở bài đều đạt yêu cầu, nội dung cần nêu trong từng mở bài
+ MB1: quyÒn tù do, ®éc lËp cña d©n téc ViÖt Nam ( mở bài bằng cách sử dụng một số tiền đề sẵn có - lời dẫn của những bản Tuyên ngôn nổi tiếng )à Cách mở bài bằng cách: dẫn nhận định, trích dẫn câu văn, lời thơ có nội dung liên quan.
 + MB2: NÐt ®Æc s¾c cña t tëng, nghÖ thuËt bµi th¬ Tèng biÖt hµnh cña Th©m T©m. ( mở bài bằng cách so sánh đối chiếu với vấn đề khác có đặc điểm tương đồng )
+ MB3: Nh÷ng kh¸m ph¸ ®éc ®¸o, s©u s¾c cña Nam Cao vÒ ®Ò tµi ngêi n«ng d©n trong t¸c phÈm ChÝ PhÌo. ( mở bài bằng cách so sánh, liên tưởng với vấn đề khác có đặc điểm tương đồng nhưng nhấn mạnh vào sự khác biệt của đối tượng được nêu )
 - C¶ 3 më bµi ®Òu theo c¸ch gi¸n tiÕp, dÉn ®¾t tù nhiªn, t¹o ®îc Ên tîng, hÊp dÉn sù chó ý cña ngêi ®äc híng tíi ®Ò tµi
 3/ Yêu cầu của việc mở bài 
Không cần tóm tắt toàn bộ nội dung sẽ trình trong văn bản
Cần thông báo ngắn gọn, chính xác vấn đề cần nghị luận, tạo cho người đọc hứng thú.
II. Viết phần kết bài
 1/ T×m hiÓu c¸c kÕt bµi 
- §Ò tµi: Suy nghÜ cña anh (chÞ) vÒ nh©n vËt «ng l¸i ®ß trong tuú bót Ngêi l¸i ®ß s«ng §µ (NguyÔn Tu©n)
 - Đối chiếu với yêu cầu của đề bài, phần kết bài 1 không đạt yêu cầu, phạm vi kết bài quá rộng so với yêu cầu, không khái quát lại vấn đề, chưa đánh giá ý nghĩa vấn đề. Phần kết bài không có phương tiện liên kết, không có dấu hiệu hình thức văn bản kết thúc.
 - C¸ch kÕt bµi 2 phï hîp h¬n víi yªu cÇu tr×nh bµy ®Ò tµi: §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t vÒ ý nghÜa cña h×nh tîng nh©n vËt «ng l¸i ®ß, ®ång thêi gîi suy nghÜ, liªn tëng s©u s¾c cho ngêi ®äc.
( nội dung khái quát liên quan trực tiếp vấn đề bàn luận, đánh giá được ý nghĩa của vấn đề. Phần kết bài có phương tiện liên kết, mở bài đã có dấu hiệu hình thức văn bản kết thúc.)
 2/ Ph©n tÝch c¸c kÕt bµi
- KÕt bµi 1: Tuyªn bè ®éc lËp vµ kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m cña toµn d©n téc ViÖt Nam ®em tinh thÇn, lùc lîng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp.
- KÕt bµi 2: Ên tîng ®Ñp ®Ï, kh«ng bao giê phai nhµo vÒ h×nh ¶nh mét phè huyÖn nghÌo trong c©u chuyÖn Hai ®øc trÎ cña Th¹ch Lam.
 - C¶ hai kÕt bµi ®Òu t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn nhËn thøc vµ t×nh c¶m cña ngêi ®äc. ( người viết đều dùng các phương tiện liên kết để biểu thị quan hệ giữa phần kết bài và các phần trên) 
 3/ Yªu cÇu cña phÇn kÕt bµi
- Th«ng b¸o vÒ sù kÕt thóc cña viÖc tr×nh bµy ®Ò tµi, nªu ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t cña ngêi viÕt vÒ nh÷ng khÝa c¹nh næi bËt nhÊt cña vÊn ®Ò. ( có thể liên hệ thực tế, phát biểu cảm nghĩ )
 - Gîi liªn tëng réng h¬n, s©u s¾c h¬n.
 Ghi nhớ: SGK
 3. Củng cố và dặn dò:
 - Cách mở bài và kết bài, các cách mở bài và kết bài thường gặ
 - Bài tập tr116-117, Chuẩn bị Số phận con người - Sô-lô-khốp