Giáo án Ngữ văn 12 tiết 75: Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu

Tiết thứ: 75
Ngày soạn: 18.1.2010
Ngày dạy : 20. 1. 2010
 CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA
 - Nguyễn Minh Chõu -
 A. Mục tiêu bài học :
Giúp học sinh :
 - Cảm nhận được suy nghĩ của người nghệ sĩ nhiếp ảnh khi phát hiện ra mâu thuẫn éo le trong nghề nghiệp của mình: đằng sau bức ảnh rất đẹp về chiếc thuyền trong sương sớm mà anh tình cờ chụp được là số phận đau đớn của người phụ nữ hàng chài ; từ đó thấu hiểu mỗi người trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không thể đơn giản và sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người.
- Thấy được nghệ thuật kết cấu độc đáo, cách triển khai cốt truyện rất sáng tạo, khắc họa nhân vật khá sắc sảo của một cây bút viết truyện ngắn có bản lĩnh và tài hoa.
B. Phương tiện thực hiện
- SGK, SGV
- Thiết kế bài học
c. cách thức tiến hành
 Đọc sáng tạo, vấn đáp, thảo luận.
d.Tiến trình dạy học
 1. Ổn định tổ chức: Lớp dạy: 12B4
 2. Kiểm tra bài cũ (Cú thể núi đụi điều về Những đứa con trong gia đỡnh)
 3. Giới thiệu bài mới :
Sau 1945, đất nước thoát khỏi chiến tranh bước vào giai đoạn xây dựng, phát triển trong hòa bình đã mở ra cho văn học những tiền đề mới. Nhiều nhà văn trăn trở, tìm tòi hướng đi mới cho văn học trong tình hình mới : khám phá đời sống ở phương diện đời thường trên bình diện đạo đức thế sự. Một trong những cây bút tiên phong trong sự tìm tòi, khám phá là Nguyễn Minh Châu với một số tác phẩm tiêu biểu như Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành, Bến quê,  Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu một tác phẩm tiêu biểu của ông thuộc khuynh hướng này : Chiếc thuyền ngoài xa.
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Tổ chức tìm hiểu chung
I. Tìm hiểu chung
1. HS Đọc mục Tiểu dẫn và tóm tắt những nét chính về tác giả, kể tên nhữg sáng tác tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu.
1. Tác giả
- Nguyễn Minh Châu (1930- 1989), quê ở làng Thơi, xã Quỳnh Hải (nay là xã Sơn Hải), huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Ông “thuộc trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay"
- Sau 1975, khi văn chương chuyển hướng khám phá trở về với đời thường, Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên của thời kì đổi mới đã đi sâu khám phá sự thật đời sống ở bình diện đạo đức thế sự. Tâm điểm những khám phá nghệ thụât của ông là con người trong cuộc mưu sinh, trong hành trình nhọc nhằn kiếm tiền hạnh phúc và hoàn thiện nhân cách.
- Tác phẩm chính (SGK – T.69)
2. HS Đọc mục Tiểu dẫn và tóm tắt những nét chính về tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa.
2. Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa 
Truyện in đậm phong cách tự sự - triết lí của Nguyễn Minh Châu, rất tiêu biểu cho hướng tiếp cận đời sống từ góc độ thế sự của nhà văn ở giai đoạn sáng tác thứ hai. 
Truyện ngắn lúc đầu được in trong tập Bến quê (1985), sau được nhà văn lấy làm tên chung cho một tuyển tập truyện ngắn (in năm 1987).
 Hoạt động 2: Tổ chức Đọc- hiểu văn bản
II. Đọc- hiểu
1. GV tổ chức cho HS đọc văn bản, tóm tắt và chia đoạn.
HS trên cơ sở đọc ở nhà, trình bày tóm tắt, chia đoạn.
 1. Bố cục
- Truyện chia làm 2 đoạn lớn:
+ Đoạn 1: (Từ đầu đến “chiếc thuyền lưới vó đã biết mất"). Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.
+ Đoạn 2: (Còn lại): Câu chuyện của người đàn bà làng chài.
2. GV nêu câu hỏi và tổ chức cho HS thảo luận:
Phát hiện thứ nhất của người nghệ sĩ nhiếp ảnh là phát hiện đầy thơ mộng. Anh (chị) cảm nhận như thế nào về vẻ đẹp của chiếc thuyền ngoài xa trên biển sớm mù sương mà người nghệ sĩ chụp được?
HS thảo luận, cử đại diện trình bày trước lớp.
Người nghệ sĩ như thế nào khi phỏt hiện ra bức tranh đú?
2. Phát hiện thứ nhất đầy thơ mộng của người nghệ sĩ nhiếp ảnh 
- "Trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu .... tôi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự hoàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn".
- Đôi mắt tinh tường, "nhà nghề” của người nghệ sĩ đã phát hiện vẻ đẹp “trời cho” trên mặt biển mờ sương, vẻ đẹp mà cả đời bấm máy anh chỉ gặp một lần. Người nghệ sĩ cảm thấy hạnh phúc - đó là niềm hạnh phúc của khám phá và sáng tạo, của sự cảm nhận cái đẹp tuyệt diệu. Trong hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa giữa biển trời mờ sương, anh đã cảm nhận cái đẹp toàn bích, hài hoà, lãng mạn của cuộc đời, thấy tâm hồn mình được thanh lọc.
+Một bức tranh nghệ thuật với vẻ đẹp trời cho, một vẻ đẹp toàn bớch từ đường nột đến màu sắc mà thiờn nhiờn và cuộc sống tặng cho con người. Nú vừa cổ kớnh vừa mơ màng như một bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ.
+Người nghệ sĩ bối rối, trỏi tim như bị búp thắt vào, làm cho tõm hồn mỡnh trong trẻo tinh khụi.→Cỏi đẹp là đạo đức.
3. GV nêu câu hỏi và tổ chức cho HS thảo luận:
Phát hiện thứ hai của người nghệ sĩ nhiếp ảnh mang đầy nghịch lí. 
Anh đã chứng kiến và có thái độ như thế nào trước những gì diễn ra ở gia đình thuyền chài?
-Từ những phỏt hiện trỏi ngược ấy gợi cho em suy nghĩ gỡ?
3. Phát hiện thứ hai đầy nghịch lí của người nghệ sĩ nhiếp ảnh
Người nghệ sĩ đã tận mắt chứng kiến: từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như trong mơ bước ra:
+Một người đàn bà xấu xớ thụ kệch, mệt mỏi, cam chịu.
+Một người đàn ụng hành hạ vợ như là một cỏch giải toả tõm lớ những uất ức, khổ đau.
+Một đứa con vỡ bờnh mẹ mà trở nờn thự nghịch vối cha.
 →Một bi kịch gia đỡnh khủng khiếp, ghờ sợ.
Đây là hình ảnh đằng sau cái đẹp “toàn bích, toàn thiện” mà anh vừa bắt gặp trên biển. Nó hiện ra bất ngờ, trớ trêu như trò đùa quái ác của cuộc sống.
- Chứng kiến cảnh người đàn ông đánh vợ một cách vô lí và thô bạo, Phùng đã “kinh ngạc đến mức, trong mấy phút đầu .... vứt chiếc máy ảnh xuống đất, chạy nhào tới”. Hành động đó nói lên nhiều điều.
 [Hiện thực cuộc sống vốn muụn màu, phức tạp.Khi khỏm phỏ cuộc sống nếu khụng hiểu tường tận, thấu đỏo ta dễ đi đến kết luận sai lầm, đỏnh giỏ chủ quan phiến diện. Đằng sau cỏi đẹp đụi khi là cỏi ỏc, cỏi xấu
E. CỦNG CỐ DẶN Dề 
Trước Nguyễn Minh Chõu, nhà văn Nam Cao từng quan niệm “Nghệ thuật khụng phải là ỏnh trăng lừa dối, khụng cần là ỏnh trăng lừa dối Nghệ thuật chỉ cú thể là tiếng kờu đau khổ thoỏt ra từ những kiếp lầm than” (Trăng sỏng). Là người đi sau, Nguyễn Minh Chõu khụng lặp lại quan niệm đú, vỡ hỡnh ảnh “chiếc thuyền ngoài xa” mang vẻ đẹp nghệ thuật thật sự chứ khụng hề là “ỏnh trăng lừa dối”. Điều mà nhà văn muốn người đọc lưu tõm là cần phải cú cỏi nhỡn đa chiều, phổ quỏt mới cú thể cảm nhận hết cỏi gai gúc, phức tạp của cuộc đời này, bởi như ụng đó núi “con người thỡ đa đoan, cuộc đời thỡ đa sự”.
Dặn dũ - chuẩn bị tiết 2 của bài