Giáo án Ngữ văn 12 tiết 45, 46: Đọc văn Hạnh phúc của một tang gia (Trích Số Đỏ -Chương XV) -Vũ Trọng Phụng

Ngày soạn :
Tiết 45, 46 : Đọc văn : HẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA 
 (Trích Số Đỏ -Chương XV)
 -Vũ Trọng Phụng -
I.Mục tiêu cần đạt : Giúp HS
- Nhận rõ bản chất nhố nhăng , đồi bại của xã hội "thượng lưu " thành thị những năm trước CM/8 năm 1945
-Thấy được thái độ phê phán mạnh mẽ và bút pháp châm biếm mãnh liệt , đầy tài năng của Vũ Trọng Phụng ; Vừa xoay quanh mâu thuẫn trào phúng cơ bản , vừa sáng tạo ra những tình huống khác nhau , tạo nên một màn hài kịch phong phú , biến hóa ở chương XV của thiểu thuyết "Số đỏ "
II. Tiến trình giờ học :
1.Ổn định lớp 
2.Kiểm tra bài cũ : 
 Câu hỏi : Hãy nêu những chú ý khi vận dụng kết hợp 2 thao tác lập luận phân tích và so sánh ?
3.Giới thiệu bài mới :
	Lời dẫn :Xã hội Việt Nam trước CM/8 vô cùng rối ren . nhố nhăng và lộn xộn .Trên cái Nguyễnền đó đã xuất hiện một tầng lớp người tự xưng là thượng lưu là quý phái nhưng thực chất chỉ là những cặn bã những quái thai của xã hội, những con rối trên sân khấu cuộc đời .VTP đã sử dụng ngòi bút xuất sắc của mình để xây dựng tiểu thuyết "Số đỏ:" lột trần bộ mặt bịp bợm và rởm đời của chúng ."Hạnh phúc của một tang gia " là một trong những chương hay nhất và đặc sắc nhất của tác phẩm này.
Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
Yêu cầu cần đạt
Hoạt động I:Tìm hiểu chung 
 Giáo viên yêu cầu hs đọc tiểu dẫn để tìm hiểu về tác giả và tác phẩm "Số đỏ"
 Giáo viên nhận xét và nhấn mạnh một số ý chính.Cung cấp cho Hs một số thông tin về tác giả mà sgk chưa nói đến .
 Vì thế giới quan trong sáng tác của VTP khá phức tạp nên đã xảy ra nhiều tranh luận gay gắt.Có một thời văn chương của VTP cứ bị xem đi xét lại khi đưa vào trong chương trình THPT cuối cùng rồi nó vẫn đứng vững được trong lòng người đọc .VTP suốt đời nghèo túng nhưng rất sòng phẳng, những ngày cuối cùng của cuộc đời mình nhà văn vẫn cố gắng hoàn thành bản thảo để trả Nguyễnợ cho nhà xuất bản Tân Dân. Tuy thời gian sống của ông ngắn ngủi nhưng sức sáng tạo nghệ thuật lại rất dồi dào 
Giáo viên yêu cầu Hs dựa vào phần tiểu dẫn tóm tắt tiểu thuyết "Số đỏ" . Giáo viên nhận xét và nhấn mạnh một số đoạn có liên quan .ví dụ như đoạn cụ Cố Hồng và bà Phó Đoan trao đổi về cái "đáng chết " của cụ Tổ
1/Nguyễnội dung của tác phẩm " Số đỏ " là gì ?
2/Đoạn trích "HPCMTG" nằm ở vị trí nào của tiểu thuyết "Số đỏ "?
3/ Hãy nêu nhận xét của anh ( Chị) về nhan đề của đoạn trích ?
Nguyên văn của nhan đề "Hạnh phúc của một tang gia .Ông Văn Minh nữa cũng nói ra nói vào .Thật là một đám ma to tát " Người biên soạn đã lược bớt nhan đề gốc 
4/ Đoạn trích này có thể chia thành mấy đoạn ?
Đoạn 1 . Từ đầu ......chia buồn tấp nập : Thái độ của mọi người trước cái chết của cụ Tổ 
Đoạn 2 : còn lại : Cảnh đám tang 
 Hoạt động 2: Tìm hiểu văn bản 
GV cho Hs đọc một đoạn để thấy được giong văn trào phúng của VTP 
1/ Vì sao cụ Tổ chết ?
2/ Nguyên nhân thức sự của cái chết của cụ Tổ là gì ?
GV bình : Theo lẽ thường tình khi có một người thân trong gia đình bị bệnh thì con cháu phải tìm thấy giỏi , thầy hay để vè chữa trị nhưng đám con cháu "chí hiếu " của Tổ chỉ cố gắng tìm những ông lang băm dởm để thúc đẩy nhanh cái chết của cụ bởi vì theo họ cụ Tổ là một ông già đáng chết. Hơn nữa khi nghe câu nói của Xuân về sự đồi bại của cô cháu gái của mình .Cụ Tổ không thể chịu nổi sự đổ vỡ của đạo đức nên cụ uất ức mà chết 
3/Tâm trạng chung của mọi người trong tang gia này là gì ?
GV bình : Với việc lặp đi lặp lại những từ như "ai cũng vui mừng"... VTP đã khắc châm biếm mỉa mại bọn người tự cho mình là thượng lưu là quý phái nhưng chỉ là một bon cặn bã. Người ta nói : Nghĩa tử là nghĩa tận .Thông thường khi gia đình có tang thì tang gia ai cũng đau buồn bối rối, ngay cả những người đi xa cũng cố gắng trở về để nhìn mặt người thân lần sau cuối , để bỏ được nắm đất cuối cùng tiễn người thân .Nhưng toàn bộ tang gia ở đây, ai cũng vui sướng , ai cũng háo hức mong chờ vì mong ước của mình sắp trở thành hiện thực . Vậy mong ước của cụ thể của mỗi người là gì ? 
4/Cụ cố Hồng vui sướng vì điều gì ?Tìm những chi tiết thể hiện điều đó 
5/Từ đó anh (chị ) có nhận xét gì về nhân vật này ?
GV nói thêm: cụ cố Hồng tuổi thì chưa được 50 nhưng luôn đóng vai già yếu.Lâu nay cụ chỉ được diễn trò già yếu ở trong nhà , lần này cụ được khoe với thiên hạ cho nên cụ mơ mang tưởng tượng đến những lời khen mà thiên hạ dành cho mình.Thật mỉa mai thay cho ông con trai trưởng 
5/ Vợ chồng ông Văn Minh vui sướng vì điều ?
6/.Anh ( Chị ) có nhận xét gì về nhân vật này ? GV bình : Trong xã hội ngày xưa , thậm chí bây giờ vẫn có một số gia đình vẫn trong nam khinh nữ , những ông cháu đích ton được xem như con giời con phật vì họ cho rằng những người này có thể giữ hương hỏa và báo hiếu cho ông bà cho cho cha mẹ.Nhưng ông cháu đích tôn ở đây sau bao năm trời ăn chơi ở trời tây thì chỉ chăm chăm nghĩ đến cái gia tài của người quá cố.Vì vậy ông có mong ước" vô cùng chính đáng "cụ Tổ nhanh chóng chết đi để ":Cái chúc thư kia sẻ trở thành hiện thực không cnf là lý thuyết viễn vông nữa."Thật "có hiếu "thay cho ông cháu đích tôn 
7/Ông Phán mọc sừng vui sướng vì điều gì ? 
8/Hãy nêu nhận xét của anh ( chị ) về nhân vật này ?
GV bình:Ngay cả tên nhân vật này cũng đã là một sự châm biếm .Là một ông chồng có vợ ngoại tình nhưng ông không lấy thế làm buồn mà còn làm to chuyện lên , thậm chí mướn người làm to chuyện để kiếm thêm tiền từ ông bố vợ.Thật là vô liêm sỉ và trơ tráo 
9/Cậu Tú Tân vui sướng vì điều gì ?
10/Nhận xét về nhân vật này ?
11/Cô Tuyết vui sường vì điều gì ?
12/ Nêu nhận xét chung về đám con cháu chì hiếu này 
GV bình và chuyển ý 
1/Quang cảnh đám tang được miêu tả ntn ? Tìm những chi tiết thể hiện 
2/Anh ( chị ) có nhận xét gì về điệp khúc " Đám cứ đi" ?
GV bình : Đám cứ đi nhưng không ai nghĩ đến việc đưa đám.Họ đến đây là để chim nhau , cười tình nhau, để khoe những bộ ngực đầy huân chương .....Tác giả cứ như một nhà quay phim đại tài, khi thì lùi ra xa để quay toàn cảnh thì rõ ràng đây là một đám tang vô cùng nghiêm chỉnh đi theo quan tài .Nhưng khi quay cận cảnh thì té ra không phải là một đám tang mà là một đám rước, một đám hội hết sức vui vẻ . Với giọng văn mỉa mai châm biếm , VTP đã lên án đả kích xã hội thượng lưu đã chà đạp lên thuần phong mỹ tục của dân tộc , biến việc đau thương thành một màn hài kịch .Đám tang ở đây gì cũng có nhưng có một cái thiếu đó là 
tình người 
3/Nhân vật nào được tac giả nhắc đến đầu tiên trong cảnh đám tang này ?Họ làm việc vì điều gì ?
4/ Cô Tuyết trong đoạn này có tâm trạng ntn? Có phải cô buồn vì cái chết của cụ Tổ không ?
5/Những ông bạn của cụ cố Hồng được tác giả miêu tả như thế nào ?
6/Đám giai thanh gái lịch được tác giả miêu tả ntn ?Từ đó cho thấy bản chất gì của đám người này ?
Hội thoại đám đông cho ta thấy bản chât gì của bọn người này ?
GV bình : Hội thoại đám đông tưởng như không ăn nhập gì nhưng đó cũng là tài năng của tác giả khi thể hiện sự vô văn hóa , vô giáo dục cảu bọn thượng lưu giả hiệu này .Phản ánh điều này VTP đã cho thấy sự băng hoại về đạo đức về truyền thống văn hóa.Hà Nội là thủ đô nghìn năm văn hiến , con người Hà Thành nổi tiếng thanh lịch nhưng trong cái xã hội nhố nhăng đó nó bị biến dạng đến đau lòng. 
7/Sự xuất hiện của Xuân Tóc Đỏ đã làm nổi bật tính cách nào của hắn bên cạnh tính dâm ô đểu cáng vốn có của hắn ?
GV bình : Sự xuất hiện của Xuân Tóc Đỏ đã làm cho đám tang thêm nhố nhăng hơn với những vật phúng của hắn.Bên cạnh đó Xuân còn bộc lộ thêm một năng lực mới đó là sự tinh quái láu lỉnh.Hắn biết quảng cáo chính mình và lấy lòng những người mà hắn cần lấy lòng nên cụ bà mới hơt hải chạy lên khen hắn , Tuyết đã liếc mắt cười tình với hắn 
GV chuyển ý: cảnh đưa tang đã nhố nhăng như vậy cảnh hạ huyệt còn độc đáo hơn, Chúng ta sẽ cùng nhau điểm qua những nhân vật trong cảnh hạ huyệt này để thấy được điều đó
8/Những con người trong cảnh hạ huyệt này được thể hiện như thế nào ?
9/Cậu Tú Tấn ?
10/Cụ cố Hồng ?Hành động của cụ cố Hồng đã cho thấy điều gì ?
11/Trong màn kịch nay ông Phán mọc sừng đã thể hiện như thế nào ?Hãy nêu ấn tượng của anh chị về tiếng khóc của ông ?
12/Anh (chị ) có nhận xét gì về nhân vật này ?
GV bình : Màn kịch kết thúc bằng tiếng khóc đặc biệt của ông Phán mọc sừng.Tiếng khóc của ông cứ như là gào lên nhanh nhanh lấp người đã khuất. Ai cũng chú ý đến ông cháu rể quý hóa này với mọt thái độ vô cùng xúc động và thông cảm.Nhưng ông là một diễn viên đại tài .Bên cạnh hành động khóc muốn ngất đi đó ông rất tỉnh táo dúi vào tay Xuân 5 đồng bạc để giữ chữ tín để ông còn tính những chuyện làm ăn tiếp theo.Giọng văn của VTP sao mà mỉa mai 
chua xót 
13/Từ quang cảnh đám tang , đến những người đưa tang , cảnh hạ huyệt cho ta thấy đám tang này diễn ra ntn?
1/Hãy nêu những thành công về nghệ thuật của đoạn trích này ?
-Tang gia-hạnh phúc 
-Bầy con cháu chí hiếu /nóng ruột muốn chon cho chóng cái xác của cụ Tổ
-Xuân tuy phạm tội ......1 cái ơn to"
-Thật là một đám ma to tát ....gật gù cái đầu
-Bạn của cụ cố Hồng ngực đầy huân chương ....ai oán .
-Tang gia ai cũng vui vẻ cả ......
-Lợn quay đi lọng kèn bú dích, lốc bốc xẻng 
-Tên nhân vật 
I.Tìm hiểu chung 
1.Tác giả 
-VTP viết nhiều thể loại nhưng thành công nhất ở thể loại tiểu thuyết và phóng sự -> Được mệnh danh là "Ông vua phóng sự Bắc Kì ", "Nhà tiểu thuyết hiện đại "
-VTP được xem là nhà văn hiện thực xuất sắc nhất giai đoạn 1936-1939 nói riêng và nền văn học Việt Nam nói chung 
-Các tác phẩm chính : (Sgk)
2.Tiểu thuyết "Số đỏ"
a.Tóm tắt 
b.Nội dung :
- Lên án gay gắt lối sống thành thị đua đòi , một lối sống văn minh giả hiệu và vô cùng nhố nhăng
- Lột trần bộ mặt bịp bợm của bọn TD tư sản qua các phong trào như "Văn minh " " Âu hóa"
3.Đoạn trích " Hạnh phúc của một tang gia" 
a.Vị trí : chương XV
b.Nhan đề của đoạn trích 
-Tang gia / không ai buồn mà lại rất vui sướng , hạnh phúc 
-> Trái với tự nhiên 
-Tác dụng : Gây sự chú ý của người đọc , vừa phản ánh đúng sự thật với một thái độ mỉa mai châm biếm 
C.Bố cục:2 Đoạn 
II.Đọc hiểu văn bản 
1.Thái độ của mọi người trước cái chết của cụ Tổ 
a. Nguyên nhân cụ Tổ chết :
 Vì thầy lang dởm 
 Vì câu nói của Xuân 
=>Chết vì sự đại bất hiếu và sự đồi bại của đám con cháu bất hiếu 
b.Thái độ của mọi người 
* Tâm trạng chung : 
 -sốt ruột bực mình khi chưa phát phục 
 -Khi được lệnh phát phục ai cũng tưng bừng , háo hức 
-> Vui sướng 
*Niềm vui sướng của mỗi người trong gia đình 
-Cụ cố Hồng :Được khen ->Bất hiếu
-Ông bà Văn Minh : Vì được chia gia tài và được dịp quảng cáo cho tiệm may Âu hóa 
-> Đại bất hiếu 
-Ông Phán mọc sừng :Được chia thêm tiền ->Mất cả sĩ diện và trơ tráo
-Cậu Tú Tân :Được dùng mấy cái máy ảnh -> Bất hiếu 
-Cô Tuyết :Được ăn diện 
->Bất hiếu và vô liêm sỉ, mất hết cả tình người 
*Những người xung quanh :
-Ông Typn: Được trình diên các mẫu thời trang do mình thiết kế
-Hàng phố : Được xem một đám ma to tát 
=> Một tang gia tràn đày hạnh phúc /Tình người chỉ là con số không
2.Cảnh đám tang 
a.Quang cảnh đám tang 
-Nhộn nhịp 
- Bát nháo giống như hội chợ 
-Điệp khúc "Đám cứ đi":Bộc lộ được sự giả tạo của tang gia 
->Thật là một đám ma tát 
b.Những người đưa tang :
-Hai viên cảnh sát : Làm việc hết mình -> Vì tiền 
-Cô Tuyết : Buồn -> Vì tình 
-Bạn của cụ cố Hồng : 
+Hình thức : Phô trương 
+ Thái độ : Dâm ô, đểu cáng 
->Đại diện đầy đủ cho bản chất của bọn thống trị lúc bấy giờ 
-Đám giai thanh gái lịch :
+Hội thoại đám đông : Sự thiếu giáo dục và vô vă hóa của bọn người này
-Xuân Tóc Đỏ : Bộc lộ thêm năng lực mới đó là sự tinh quái , láu lỉnh 
=>Sự 
C.Cảnh hạ huyệt 
-Cậu Tú Tân : Bắt bẻ mọi người để chụp ảnh -> biến bãi tha ma thành một sân khấu hài kịch 
-Cụ cố Hồng : Ho khạc , mếu máo và ngất đi ->Sự giả dối đáng khinh 
-Ông Phán mọc sừng :Khóc gần như ngất đi /Tỉnh táo dúi vào tay Xuân 5 đồng bạc
->1 diễn viên đại tài , 1 tên bịp bợm vô liêm sỉ 
=>Đám tang diễn ra như một tấn đại hài kịch ->sự lố lăng đồi bại của xã hội thượng lưu ngày trước
3.Nghệ thuật :
-Sử dụng những chi tiết đối lập gay gắt nhưng cùng tồn tại trong một sự vật, sự việc
-Sử dụng thủ pháp cường điệu, nói mỉa , nói ngược
-Cách kể chuyện tài tình 
-Tạo ra cách gọi tên sự vật rất hài hước 
-Nghệ thuật điện ảnh 
III.Tổng kết 
Ghi nhớ (SGK)