Giáo án Ngữ văn 12: Nghị luận về một hiện tượng đời sống - Bài số 2

NGHỊ LUẬN VỀ MỘT HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
                                        BÀI SỐ 2 (08 - 09) 
Kĩ năng viết kiểu bài văn nghị luận về một hiện tượng đời sống
I. Dàn ý bài nghị luận về một hiện tượng đời sống
 1. Mở bài: Giới thiệu hiện tượng đời sống cần nghị luận
 2. Thân bài
- Luận điểm 1: Nêu rõ hiện tượng đời sống cần nghị luận.
- Luận điểm 2: Phân tích các mặt đúng - sai, lợi - hại của hiện tượng đời sống đang nghị luận (Dùng dẫn chứng từ cuộc sống để chứng minh)
- Luận điểm 3: Chỉ ra nguyên nhân dẫn đến hiện tượng đời sống trên ( Dùng dẫn chứng từ cuộc sống để chứng minh)
- Luận điểm 4: Đánh giá hiện tượng đời sống đang nghị luận
 3. Kết bài:  - Khái quát lại vấn đề đang nghị luận.
                   - Bày tỏ thái độ của bản thân về hiện tượng đời sống đang nghị luận
II.  Đề tham khảo
Đề: Anh (chị), hãy trình bày quan điểm của mình trước cuộc vận động “Nói không với những tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục”.
1. Tìm hiểu đề.
- Nội dung bình luận: hiện tượng tiêu cực trong thi cử hiện nay.
 - Kiểu bài:nghị luận xã hội với các thao tác bình luận, chứng minh
- Tư liệu: trong đời sống xã hội.
             2. Lập dàn ý (gợi ý)
      a) Mở bài.
Nêu hiện tượng, trích dẫn đề, phát biểu nhận định chung
     b) Thân bài.
- Phân tích hiện tượng.
+ Hiện tượng tiêu cực trong thi cử trong nhà trường hiện nay là một hiện tượng xấu cần xoá bỏ, nó làm cho học sinh ỷ lại, không tự phát huy năng lực học tập của mình
+ Hiện tượng lấy tỉ lệ để nâng thành tích của nhà trường.
+ Hãy nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục.
- Bình luận về hiện tượng.
+ Đánh giá chung về hiện tượng.
+ Phê phán các biểu hiện sai trái:
 . Thái độ học tập gian lận.
 . Phê phán hành vi cố tình vi phạm, làm mất tính công bằng của các kì thi.
    c) Kết bài.
- Kêu gọi học sinh có thái độ đúng đắn trong thi cử.
- Phê phán bệnh thành tích trong giáo dục.  
Đề kiểm tra và đáp án
ĐỀ BÀI + DÀN Ý BÀI VIẾT SỐ 2 (O8 – O9)   ĐỀ BÀI      Báo tuổi trẻ ngày 12 – 7 – 2004 đưa tin:   “Theo Ban Chỉ đạo tuyển sinh đại học năm 2004, sau hai đợt thi đã có 2637 thí sinh bị đình chỉ thi, chủ yếu do mang và sử dụng tài liệu trong phòng thi. Hình thức mang tài liệu, phao thi ngày càng tinh vi, chúng được giấu trong thước kẻ, điện thoại di động, trong đế giày”. 
       Anh (chị) suy nghĩ như thế nào về thực trạng đó?
1) Tìm hiểu đề, tìm ý: 
- Nội dung bình luận: Hiện tượng nhiều thí sinh bị đình chỉ thi, chủ yếu do mang và sử dụng tài liệu trong phòng thi.
- Tìm ý: (Dựa theo các câu hỏi)
+ Số lượng lớn thí sinh vi phạm phản ánh thực trạng gì về đạo đức của thí sinh ?+ Các hình thức mang tài liệu tinh vi chứng tỏ điều gì ?+ Hiện tượng trên cho thấy mức độ nghiêm trọng như thế nào ?- Thao tác lập luận: Giải thích, chứng minh,bình luận. - Phạm vi dẫn chứng: Lĩnh vực tuyển sinh. 
2) Lập dàn ý (gợi ý)
* Mở bài: Nêu hiện tượng, trích dẫn đề, nhận định chung.* Thân bài:- Phân tích hiện tượng.+ Hiện tượng vi phạm trên chứng tỏ một bộ phận thí sinh chưa có thái độ học tập, thi cử đúng đắn, năng lực chưa vững vàng, thiếu tự tin. + Hành động gian lận.+ Hiện tượng phạm pháp có ý thức.+ Chứng tỏ các giám thị đã có thái độ nghiêm khắc rất cần thiết. - Bình luận hiện tượng:  + Đánh giá chung về hiện tượng: Số thí sinh vi phạm kia rất đáng phê phán ( Thái độ học tập, thái độ gian lận, cố tình vi phạm).   + Không nên vì một số ít có thái độ sai phạm mà “vơ đũa cả nắm”, đánh giá sai toàn bộ thí sinh.  + Biểu dương tinh thần làm việc có trách nhiệm của các giám thị.* Kết bài: Kêu gọi học sinh có thái độ đúng đắn trong thi cử, đảm bảo chất lượng của các kỳ thi tuyển sinh (Tiếng nói của  một hs sắp tốt nghiệp THPT và sắp thi vào ĐH, CĐ).   
MỘT SỐ ĐỀ THAM KHẢO
ĐỀ 1: 
 Anh ( chÞ ) cã suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh­ thÕ nµo tr­íc t×nh h×nh tai n¹n giao th«ng hiÖn nay. 
 a- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®­îc c¸c ý.
1/ X¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn nghị luận.
+ Tai n¹n giao th«ng ®©y lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®Æt ra ®èi víi mäi ph­¬ng tiÖn, mäi ng­êi tham ra giao th«ng nhÊt lµ giao th«ng trªn ®­êng bé.
+ VÊn ®Ò Êy ®Æt ra ®èi víi tuæi trÎ häc ®­êng. Chóng ta ph¶i suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh­ thÕ nµo ®Ó lµm gi¶m tíi møc tèi thiÓu tai n¹n giao th«ng.
 VËy vÊn ®Ò cÇn bµn luËn lµ: Vai trß tr¸ch nhiÖm tõ suy nghÜ ®Õn hµnh ®éng cña tuæi trÎ häc ®­êng gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng.
2/ Giải thích, chứng minh vấn đề: Có thể triển khai các ý:
+ Tai n¹n giao th«ng nhÊt lµ giao th«ng ®­êng bé ®ang diÔn ra thµnh vÊn ®Ò lo ng¹i cña x· héi.
+ C¶ XH ®ang hÕt søc quan t©m. Gi¶m thiÓu TNGT ®©y lµ cuéc vËn ®äng lín cña toµn x· héi.
+ Tuæi trÎ häc ®­êng lµ mét lùc l­îng ®¸ng kÓ trùc tiÕp tham gia giao th«ng. Vi thÕ tuæi trÎ häc ®­êng cÇn suy nghÜ vµ hµnh ®éng phï hîp ®Ó gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng.
3/ Suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh­ thÕ nµo trước vấn đề?
	+ An toµn giao th«ng gãp phÇn gi÷ g×n an ninh trËt tù x· héi vµ ®¶m b¶o h¹nh phóc gia ®×nh. BÊt cø tr­êng hîp nµo, ë ®©u ph¶i nhí “an toµn lµ b¹n tai n¹n lµ thï”.
	+ An toµn giao th«ng kh«ng chØ cã ý nghÜa x· héi mµ cßn cã ý nghÜa quan hÖ quèc tÕ nhÊt lµ trong thêi buæi héi nhËp nµy.
	+ B¶n th©n chÊp hµnh tèt luËt lÖ giao th«ng ( kh«ng ®i dµn hµng ngang ra ®­êng, kh«ng ®i xe m¸y tíi tr­êng, kh«ng phãng xe ®¹p nhanh hoÆc v­ît Èu, chÊp hµnh c¸c tÝn hiÖu chØ dÉn trªn ®­êng giao th«ng. Ph­¬ng tiÖn b¶o ®¶m an toµn
	+ VËn ®éng mäi ng­êi chÊp hµnh luËt lÖ giao th«ng. Tham ra nhiÖt t×nh vµo c¸c phong trµo tuyªn truyÒn cæ ®éng hoÆc viÕt b¸o nªu ®iÓn h×nh ng­êi tèt , viÖc tèt trong viÖc gi÷ g×n an toµn giao th«ng.
ĐỀ 2:
 Anh ( chÞ ) cã suy nghÜ g× vµ hµnh ®éng nh­ thÕ nµo tr­íc hiÓm ho¹ cña c¨n bÖnh HIV/AIDS.
	- Giíi thiÖu vÊn ®Ò: ë thÕ kØ 21 chóng ta chøng kiÕn nhiÒu vÊn ®Ò hÖ träng. Trong ®ã hiÓm häa c¨n bÖnh HIV/AIDS lµ ®¸ng chó ý.
- Nh÷ng con sè biÕt nãi.
+ Mçi phót ®ång hå cña mét ngµy tr«i ®i cã kho¶ng 10 ng­êi bÞ nhiÔm HIV.
+ ë nh÷ng n¬i bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ, tuæi thä cña ng­êi d©n bÞ gi¶m sót nghiªm träng.
+ HIV dang l©y lan b¸o ®éng ë phô n÷, chiÕm mét nö sè ng­êi bÞ nhiÔm trªn toµn thÕ giíi.
+ Khu vùc §«ng ¢u vµ toµn bé Ch©u ¸.
- Lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n chÆn hiÓm häa nµy?
+ §­a vÊn ®Ò AIDS lªn vÞ trÝ hµng ®Çu trong ch­¬ng tr×nh nghÞ sù cña mçi quèc gia.
+ Mçi ng­êi ph¶i tù ý thøc ®Ó tr¸nh xa c¨n bÖnh nµy.
+ Kh«ng k× thÞ ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng ng­êi m¾c bÖnh AIDS.
+ Më réng m¹ng l­íi tuyªn truyÒn.	
Đề tham khảo
 Anh(chị) có suy nghĩ gì về tệ nạn nghiện ma tuý hiện nay?
GỢI Ý 
* Đặt vấn đề : 
 - Cùng với sự phát triển của đất nước, có rất nhiều tệ nạn xã hội đã và đang gây tác hại không nhỏ cho cuộc sống của chúng ta.
 - Tệ nạn xã hội : nghiện ma tuý đang gay khủng hoảng ở nước ta và trên thế giới.
* Giải quyết vấn đề : 
- Giải thích :
 + Tệ nạn xã hội là hiện tượng xã hội bao gồm những hành vi sai lệch chuẩn mực xã hội, gây hậu quả xấu về mọi mặt đời sống xã hội.
 + Ma tuý là tên gọi chung các chất kích thích, gây trạng thái ngây ngất, đờ dẫn, dùng quen thành nghiện như thuốc phiện, heroin...
→ Ma tuý là một tệ nạn xã hội cần được loại bỏ càng nhanh càng tốt.
- Lý giải tại sao - bởi những tác hại ghê gớm :
 + Với người nghiện : sức khoẻ giảm, học tập và làm việc sa sút, mất đạo đức, nhân cách, chết do dùng quá liều... 
 + Với gia đình người nghiện : mất yên ổn, hạnh phúc, tán gia bại sản...
 + Với xã hội : ảnh hưởng đến trật tự an ninh- tội phạm gia tăng, kéo sự phát triển của xã hội xuống.
 + Với đất nước : ảnh hưởng đến sự phát triển, làm suy yếu thế hệ trẻ- thế hệ tương lai sẽ làm chủ đất nước.
- Cần bài trừ tệ nạn này :
 + Thấy nguyên nhân để tránh :
 * Thất nghiệp
 * Thiếu sự quan tâm của gia đình
 * Ham vui, đua đòi, bạn bè rủ 
 + Biện pháp : 
 * Giáo dục, tuyên truyền - một số phim ảnh có tính giáo dục.
 * Xử phạt nghiêm khắc những kẻ buôn bán.
 * Kết hợp gia đình- nhà trường-xã hội.
3. Kết thúc vấn đề :
 - Hãy nói không với ma tuý.
 - Sống cần có ý chí, nghị lực và lý tưởng để vững bước vào tương lai.
ĐỀ 3: M«i tr­êng sèng ®ang hñy ho¹Þ
Gợi ý : 
 Sau khi vµo ®Ò bµi viÐt cÇn ®¹t ®­îc c¸c ý.
 - M«i tr­êng sèng bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò g× (nguån n­íc, nguån thøc ¨n, bÇu kh«ng khÝ, c©y xanh trªn mÆt ®Êt).
- M«i tr­êng sèng ®ang bÞ ®e däa nh­ thÕ nµo?
+ Nguån n­íc.
+ Nguån thøc ¨n.
+ BÇu kh«ng khÝ.
+ Rõng ®Çu nguån.
- Tr¸ch nhiÖm cña mçi chóng ta.
 ĐỀ SỐ 4:
“Trong thế giới AIDS khốc liệt này không có khái niệm chúng ta và họ. Trong thế giới đó, im lặng đồng nghĩa với cái chết” 
 (Thông điệp nhân Ngày Thế giới phòng chống AIDS, 1-12-2003 – Cô-phi An-nan. Theo Ngữ văn 12, tập một, trang 82,NXB Giáo dục, 2008)
 Anh/ chị suy nghĩ như thế nào về ý kiến trên?
Gợi ý 
Yêu cầu về kiến thức:
- Nhận thức rõ nguy cơ của đại dịch AIDS đang hoành hành trên thế giới.
	+ Mçi phót ®ång hå cña mét ngµy tr«i ®i cã kho¶ng 10 ng­êi bÞ nhiÔm HIV.
	+ ë nh÷ng n¬i bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ, tuæi thä cña ng­êi d©n bÞ gi¶m sót nghiªm träng.
	+ HIV dang l©y lan b¸o ®éng ë phô n÷, chiÕm mét nö sè ng­êi bÞ nhiÔm trªn toµn thÕ giíi.
	+ Khu vùc §«ng ¢u vµ toµn bé Ch©u ¸.
- Lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n chÆn hiÓm häa nµy?
+ Thái độ đối với những những người bị HIV/AIDS: không nên có sự ngăn cách, sự kỳ thị phân biệt đối xử (không có khái niệm chúng ta và họ). Lấy dẫn chứng cụ thể.
+ Phải có hành động tích cực bởi im lặng là đồng nghĩa với cái chết.( tự nêu phương hướng hành động: đưa vÊn ®Ò AIDS lªn vÞ trÝ hµng ®Çu trong ch­¬ng tr×nh nghÞ sù cña mçi quèc gia; Mçi ng­êi ph¶i tù ý thøc ®Ó tr¸nh xa c¨n bÖnh nµy; kh«ng k× thÞ ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng ng­êi m¾c bÖnh AIDS; më réng m¹ng l­íi tuyªn truyÒn)
ĐỀ THAM KHẢO
 Trong Th«ng ®iÖp nh©n Ngµy ThÕ giíi phßng chèng AIDS, 1-2-2003, C«-phi An-nan viÕt: " Trong thÕ giíi khèc liÖt cña AIDS, kh«ng cã kh¸i niÖm chóng ta vµ hä. Trong thÕ giíi ®ã, im lÆng ®ång nghÜa víi c¸i chÕt" (Ng÷ v¨n 12, tËp, NXB Gi¸o dôc, 2008, tr. 82)
 Anh/ chÞ suy nghÜ nh­ thÕ nµo vÒ ý nghÜ trªn?
GỢI Ý 
1. Yªu cÇu vÒ kÜ n¨ng: BiÕt c¸ch lµm bµi nghÞ luËn x· héi. kÕt cÊu bµi viÕt chÆt chÏ, diÔn ®¹t l­u lo¸t, kh«ng m¾c lçi chÝnh t¶, dïng tõ, ng÷ ph¸p.
2. Yªu cÇu vÒ kiÕn thøc:
a. Më bµi:
- Giíi thiÖu vÒ vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn
- TrÝch dÉn ý kiÕn cña C«-phi An-nan.
b. Th©n bµi:
ThÝ sinh cã thÓ tr×nh bµy theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau nh­ng ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ vµ hîp lÝ theo hÖ thèng ý sau
- Nªu râ hiÖn t­îng: 
 + Thùc tr¹ng cña ®¹i dÞch HIV/AIDS trªn thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng: tèc ®é l©y nhiÔm, con ®­êng l©y nhiÔm, møc ®é l©y nhiÔm...
 + Th¸i ®é cña mäi ng­êi víi nh÷ng bÖnh nh©n nhiÔm HIV cßn cã sù k× thÞ, ng¨n c¸ch, ph©n biÖt ®èi xö.
- Gi¶i ph¸p:
+ Phª ph¸n nh÷ng hµnh ®éng k× thÞ, ng¨n c¸ch, ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng bÖnh nh©n HIV. Tõ ®ã mäi ng­êi ph¶i tõ bá th¸i ®é k× thÞ, ng¨n c¸ch, ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng bÖnh nh©n HIV (kh«ng cã kh¸i niÖm chóng ta vµ hä).
 + Ph¶i cã hµnh ®éng tÝch cùc, cô thÓ bëi im lÆng ®ång nghÜa víi c¸i chÕt.
 + Tr¸ch nhiÖm cña häc sinh ®Ó gãp phÇn ph¸ vì sù ng¨n c¸ch gi÷a mäi ng­êi vµ bªnh nh©n nhiÔm HIV: tuyªn truyÒn, vËn ®éng, hµnh ®éng cô thÓ....
c. KÕt bµi: Bµy tá suy nghÜ cña ng­êi viÕt.
ĐỀ SỐ 5:
 Một người đi du lịch bốn phương, khi trở về quê nhà, bạn bè, người thân hỏi anh: nơi nào trên đất nước mình đẹp nhất, anh đã trả lời:
 “ Không nơi nào đẹp bằng quê hương”
Ý kiến của anh, chị.
Gợi ý
1/ Giải thích vấn đề: Đây là cảm nhận của một người đã từng đi khắp đó đây, thưởng thức cảnh đẹp 4 phương nhưng anh vẫn khẳng định quê hương mình đẹp nhất.
2/ Phân tích, chứng minh, bàn luận vấn đề: Vì sao quê hương mình lại đẹp nhất, vì: 
-Quê hương là nơi sinh ra lớn lên trưởng thành,in dấu bao kỉ niệm buồn vui...
-Quê hương có người thân với những tình cản yêu thương gắn bó...
-Quê hương còn là những cảnh sắc thiên nhiên đẹp đẽ,bình dị mà nên thơ,là sản vật đặc trưng với hương vị quê nhà đậm đà khó quên...
3/ Khẳng đinh, mở rộng vấn đề: Một câu nói có ý nghĩa:
-Thể hiện lòng tự hào kiêu hãnh về quê hương
-Thể hiện tình yêu quê hương đất nước đằm thắm thuỷ chung...
-Nhắn nhủ con người có ý thức xây dựng bảo vệ quê hương.
§Ò 6 : 
 Hãy viết một bài văn ngắn ( không quá 400 từ) phát biểu ý kiến về vấn đề sau:
 Hiện tượng sống thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm với người thân, gia đình và cộng đồng trong 
 thế hệ trẻ hiện nay
Gợi ý 
 * Yêu cầu về kĩ năng:
 Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội; kết cấu chặt chẽ, diễn đạt lưu loát; không mắc lỗi chính tả, dùng từ và ngữ pháp.
 *Yêu cầu về kiến thức:
 Học sinh có thể đưa ra những ý kiến riêng và trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần chân thành, thiết thực, hợp lí, chặt chẽ và thuyết phục. Cần nêu bật được các ý chính sau:
A. Mở bài
B. Thân bài
1. Thực trạng của lối sống thờ ơ vô cảm:
Hiện đang là một xu hướng của rất nhiều học sinh, thanh niên: sống ích kỉ, ham chơi, chỉ biết đòi hỏi, hưởng thụ không có trách nhiệm với gia đình, xã hội. Thậm chí có học sinh tìm đến cái chết chỉ vì cha mẹ không đáp ứng các yêu cầu của m ình...
2. Nguyên nhân
- Xã hội phát triển, nhiều các loại hình vui chơi giải trí. Nền kinh tế thị trường khiến con người coi trọng vật chất, sống thực dụng hơn
- Do phụ huynh nuông chiều con cái...
- Nhà trường, xã hội chưa có các biện pháp quản lí, giáo dục thích hợp
 3. Hậu quả
- Hiện tượng sống thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm với người thân, gia đình và cộng đồng trong thế hệ trẻ hiện nay.dẫn đến việc ...........
5. Biện pháp giải quyết vấn đề trên.
C. Kết bài : 
Bài học rút ra cho bản thân về nhiệm vụ học tập và tu dưỡng đạo đức, sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.