Giáo án Ngữ văn 12 Đọc văn: Hồn Trương Ba,da hàng thịt - Lưu Quang Vũ

Đọc văn: Hồn Trương Ba,da hàng thịt
 Lưu Quang Vũ
HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ
I.Tìm hiểu chung
1.Tác giả:
- Vì sao gọi Lưu Quang Vũ là tài năng đa dạng?
-Danh hiệu mà các nhà nghiên cứu văn học Việt Nam nói về Lưu Quang Vũ? 
-HS tự ghi các tác phẩm tiêu biểu của Lưu Quang Vũ!
2.Vở kịch “Hồn Trương Ba,da hàng thịt”
a.Xuất xứ: 
-HS tự ghi xuất xứ tác phẩm!
-Vở kịch “Hồn Trương Ba,da hàng thịt” và khán giả Việt Nam,Mỹ,Canađa,Đức!
b.Tóm tắt vở kịch:
GV tóm tắt cốt truyện!
+ C¶nh 1: Nam Tµo, B¾c §Èu vµ §Õ ThÝch trªn thiªn ®×nh.
+ C¶nh 2: Tr­¬ng Ba ®ét ngét qua ®êi .
+ C¶nh 3: Vợ Trương Ba lên thiªn ®×nh.
+ C¶nh 4: Nhµ ng­êi hµng thÞt
+ C¶nh 5: R¾c rèi do hån Tr­¬ng Ba ph¶i m­în x¸c anh hµng thÞt.
+ C¶nh 6: Nhµ ng­êi anh hµng thÞt
+ C¶nh 7: Nhµ Tr­¬ng Ba
+PhÇn kÕt : Hån Tr­¬ng Ba nhËp vµo mµu xanh c©y cá trong v­ên, trß chuyÖn víi vî. Cu TÞ vµ bÐ G¸i ¨n na vµ gieo h¹t
3.Đoạn trích:
a.Vị trí: 
-HS tự ghi vị trí đoạn trích!
b.Tóm tắt đoạn trích:Giáo viên tóm tắt đoạn trích!
 II.Đọc- Hiểu
 1.Đọc
 2.Tìm hiểu văn bản
 a.Đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt
*Lời thoại
Học sinh Phước vai Trương Ba, Học sinh Thành vai hàng thịt (diễn xuất)
* Ý nghĩa ẩn dụ của cuộc đối thoại
Cuéc ®èi tho¹i Hån và X¸c trong vở kịch ẩn dụ cho cuéc ®Êu tranh gi÷a cái gì trong con người?
*Kết quả 
- Nêu và bình luận kết quả của cuộc đấu tranh giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt?
a.Đối thoại của những người thân và Trương Ba 
Vợ Trương Ba
-Học sinh Phước vai Trương Ba, Học sinh Diệu Linh vai vợ Trương Ba (diễn xuất lời thoại)
*Cháu Gái: 
-Học sinh Phước vai Trương Ba, Học sinh Châu vai cháu gái(diễn xuất lời thoại)
*Con dâu: 
-Học sinh Phước vai Trương Ba, Học sinh Duyên vai con dâu(diễn xuất lời thoại)
Qua những đối thoại của vợ Trương Ba,cháu Gái,con dâu với Trương Ba,Lưu Quang Vũ muốn gửi đến người đọc thông điệp gì?
Giáo viên: Khi con ng­êi chấp nhận sèng bằng bất cứ giá nào,chấp nhận sống theo cái đòi hỏi của xác thịt,sống cùng cái xấu,cái ác,sống theo cách sống của người khác thì c¸i dung tôc sÏ ngù trÞ, sÏ th¾ng thÕ, sÏ lÊn ¸t vµ sÏ tµn ph¸ nh÷ng g× trong s¹ch, ®Ñp ®Ï, cao quý cña con ng­êi.Hủy hoại con người
c.Độc thoại nội tâm của Trương Ba
-Phát hiện và đọc lời độc thoại nội tâm của nhân vật Trương Ba sau khi có cuộc đối thoại với những người thân?
-Qua lời độc thoại nội tâm, Hồn Trương Ba đã thế nào? 
-Điều gì đã giúp hồn Trương Ba tỉnh ngộ?
d.Đối thoại giữa Trương Ba và Đế Thích
Đối thoại về quan niệm sống
-Học sinh Phước vai Trương Ba, Học sinh Khánh vai Đế Thích(diễn xuất lời thoại)
-Ý kiến của em về quan niệm sống của Đế Thích?
Thông điệp: Hồn hàng thịt dẫu không cao đẹp nhưng được sống trong xác của mình vẫn là điều tốt lành hơn hồn Trương Ba cao đẹp phải sống trong xác hàng thịt. Hãy sống đúng là chính mình.Đó là cái gốc làm nẩy nở mọi điều tốt đẹp.Trương Ba từ chối được tiếp tục sống trong thể xác cu Tị là vì vậy.
e.Phần kết vở kịch
Hình ảnh: 
-Qua chi tiết Hồn Trương Ba hóa thân vào cây cỏ,vật dụng bên cạnh những người thân yêu,Lưu Quang Vũ muốn khẳng định điều gì?
-Nêu ý nghĩa hình ảnh hai đứa trẻ và trái na ở phần kết vở kịch?
Giáo viên:Thông điệp
- Sù bÊt tö cña con ng­êi n»m trong ý nghÜa sù sèng vµ sù ho¸ th©n vµo cuéc sèng xung quanh ta chø kh«ng ph¶i sống bao nhiêu lâu. 
- H·y sèng trong sù ho¸ th©n vµo nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp.
III. Toång keát-Luyện tập
1.Tổng kết
a.Nội dung
-HS Bích Phương đọc phần ghi nhớ về nội dung tác phẩm(SGK)
b.Nghệ thuật
-HS Thuyên đọc phần ghi nhớ về nghệ thuật tác phẩm(SGK)
-Gv:Bình rõ về nghệ thuật!
2.Luyeän taäp 
HS thực hiện bài tập a
a.GV gợi ý:
-Sống theo cách sống của người khác trái với mình(Sống hay là tồn tại-Hăm Lét. Sống chung với tham nhũng,Sống im lặng với cái xấu
-Chú trọng đến những đòi hỏi của xác thịt(Lưu Quốc Dũng..
-Xã hội đề cao tinh thần mà không chú trọng đến cuộc sống vật chất của con người(thời bao cấp
 HS thực hiện bài tập b,c,d
GV:nhận xét hướng dẫn
 * Cñng cố: 
Làm thế nào để giảm bớt kiểu sống “Hồn Trương Ba da hàng thịt” 
Đối với các em ?
Đối với những người lãnh đạo và quản lí đất nước?
Dặn dò: Chuẩn bị tốt kiến thức như đã ôn tập để thứ 7 kiểm tra định kì bài viết số 6
------------------------------------------------------------------------------------------
Đọc văn: Hồn Trương Ba,da hàng thịt
 Lưu Quang Vũ
PHẦN GHI BẢNG (KẾT QUẢ CẦN ĐẠT)
I.Tìm hiểu chung
1.Tác giả:
- Lưu Quang Vũ là tài năng đa dạng:làm thơ,sáng tác văn xuôi,vẽ tranh,soạn kịch
– Nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại 
-Tác phẩm tiêu biểu:
+Kịch: “Tôi và chúng ta”, “Chết cho điều chưa có”, “Bệnh sĩ”..
+Thơ: “Và anh tồn tại”, “Vườn trong phố”..
-Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật
2.Vở kịch “Hồn Trương Ba,da hàng thịt”
a.Xuất xứ: Dựa vào cốt truyện dân gian,viết năm 1981 đến năm 1984 mới ra mắt công chúng
b.Tóm tắt vở kịch: 7 cảnh và Phần kết
+ C¶nh 1: Nam Tµo, B¾c §Èu vµ §Õ ThÝch trªn thiªn ®×nh.
+ C¶nh 2: Tr­¬ng Ba ®ét ngét qua ®êi .
+ C¶nh 3: Vợ Trương Ba lên thiªn ®×nh.
+ C¶nh 4: Nhµ ng­êi hµng thÞt
+ C¶nh 5: R¾c rèi do hån Tr­¬ng Ba ph¶i m­în x¸c anh hµng thÞt.
+ C¶nh 6: Nhµ ng­êi anh hµng thÞt
+ C¶nh 7: Nhµ Tr­¬ng Ba
+PhÇn kÕt : Hån Tr­¬ng Ba nhËp vµo mµu xanh c©y cá trong v­ên, trß chuyÖn víi vî. Cu TÞ vµ bÐ G¸i ¨n na vµ gieo h¹t
3.Đoạn trích:
a.Vị trí: Cảnh 7 và phần kết vở kịch “Hồn Trương Ba,da hàng thịt”
b.Tóm tắt đoạn trích: Trong thể xác của hàng thịt,Trương Ba dần dần đổi tính: uống rượu nhiều,ham bán thịt,thích ăn ngon,không thích những trò chơi thanh cao,nước cờ không sáng như xưa.Lí Trưởng đến gây chuyện để kiếm tiền,con trai Trương Ba hư hỏng chỉ nghĩ đến tiền,muốn bán mảnh vườn mở cửa hàng thịt.Hồn Trương Ba đau khổ đối thoại với xác hàng thịt,đối thoại với vợ,với cháu,với con dâu,với Đế Thích. Trương Ba quyết định không sống trong xác hàng thịt nữa và chấp nhận cái chết,linh hồn Trương Ba tồn tại trong cây cỏ,trong những vật dụng gần gủi của gia đình mình.
 II.Đọc- Hiểu
 1.Đọc
 2.Tìm hiểu văn bản
 a.Đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt
*Lời thoại
-Hồn: “ ôm đầu..Không!Không!Tôi không muốn sống như thế này mãi!
-Xác: Vô ích,cái linh hồn mờ nhạt của ông Trương Ba khốn khổ kia ơi,ông không tách khỏi ra được tôi đâu,dù tôi chỉ là thân xác
-Hồn: Không!Ta vẫn có đời sống riêng:nguyên vẹn,trong sạch,thẳng thắn
-Xác: Nực cười thật!Khi ông phải tồn tại nhờ tôi,chiều theo đòi hỏi của tôi,mà còn nhận là nguyên vẹn,trong sạch,thẳng thắn
-Hồn: bần thần nhập lại vào xác hàng thịt
* Ý nghĩa ẩn dụ của cuộc đối thoại
Cuéc ®èi tho¹i Hån - X¸c lµ cuéc ®Êu tranh gi÷a: Cái cao c¶ vµ c¸i tÇm th­êng,giữa cái khao khát bản năng và khát vọng cao đẹp trong con người
*Kết quả 
- Xác đã chiến thắng Hồn: “Tr­¬ng Ba ®­îc tiếp tục được sèng, chấp nhận sèng víi sù dung tôc của xác hàng thịt.
a.Đối thoại của những người thân và Trương Ba 
*Vợ Trương Ba: “Tôi biết,ông vốn là người hết lòng thương yêu vợ conchỉ tại bây giờ (khóc)ông đâu còn là ông Trương Ba làm vườn ngày xưa,ông biết không:Thằng Cả đã quyết định dứt khoát sẽ bán khu vườn để có tiền mở thêm vốn liếng cửa hàng thịt.
*Trương Ba: “Bà! (ôm đầu)
*Cháu Gái: “Ông nội tôi chết rồiSáng qua tôi để ý lúc ông chiết cây cam,bàn tay giết lợn của ông làm gãy tiệt cái chồi non,chân ông to bè như caí xẻng,giẫm lên nát cả cây sâm quý mới ươm!Ông nội đời nào thô lỗ phủ phàng như vậy!
*Trương Ba: “Thế ư?Khổ quárun rẩy
*Con dâu: Thầy bảo con:cái bên ngoài là khôn đáng kể,chỉ có cái bên trong,nhưng thầy ơi,con sơ lắm,bởi con cảm thấy,đau đớn thấy mỗi ngày thầy đổi khác dần,mất mát dần,tất cả cứ như lệch lạc,nhòa mờ dần đi,đến nỗi chính con cũng không nhận ra thấy nữacon càng thương thầy,nhưng thầy ơi,làm sao,làm sao giữ được thấy ở lại,hiền hậu,vui vẻ,tốt lành như thầy của con xưa kia?Làm thế nào thầy ơi?
*Trương Ba: mặt lặng ngắt như tảng đá
* Ý nghĩa ẩn dụ của cuộc đối thoại
 Bi kịch của cách sống “Hồn Trương Ba,da hàng thịt”
*Thông điệp: Khi con ng­êi chấp nhận sèng bằng bất cứ giá nào,chấp nhận sống theo cái đòi hỏi của xác thịt,sống cùng cái xấu,cái ác,sống theo cách sống của người khác thì c¸i dung tôc sÏ ngù trÞ, sÏ th¾ng thÕ, sÏ lÊn ¸t vµ sÏ tµn ph¸ nh÷ng g× trong s¹ch, ®Ñp ®Ï, cao quý cña con ng­êi.Hủy hoại con người
c.Độc thoại nội tâm của Trương Ba
-Mày đã thắng thế rồi đấy,cái thân xác không phải của ta ạ,mày đã tìm đủ mọi cách để lấn át taNhưng lẽ nào ta chịu thua mày,khuất phục mày và tự đánh mình?Chẳng còn cách nào khác!Mày nói thế hả?Nhưng có thật là không còn cách nào khác?Không cần đến cái đời sống do mày mang lại!Không cần!
è Hồn Trương Ba đã tỉnh ngộ 
à Chính cuộc đối thoại của những người thân đã giúp Trương Ba tỉnh ngộ 
d.Đối thoại giữa Trương Ba và Đế Thích
Đối thoại về quan niệm sống
-Trương Ba: Không thể bên trong một đằng,bên ngoài một nẻo được.Tôi muốn là tôi tòan vẹn
-Đế Thích: Thế ông ngỡ tất cả mọi người đều được là mình toàn vẹn cả ư?Ngay cả tôi đây.Ở bên ngoài,tôi đâu có được sống theo những điều tôi nghĩ bên trong.Mà cả Ngọc Hoàng nữa,chính người lắm khi cũng phải khuôn ép mình cho xứng đáng với danh vị Ngọc Hoàng.Dưới đất,trên trời đều thế cả,nữa là ông.
-Trương Ba: Sống nhờ vào đồ đạc của cải người khác,đã là chuyện không nên,đằng náy đến cái thân tôi cũng phải sống nhờ anh hàng thịt.ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống,nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết.(..)Ông từng nói:Nếu thân thể người chết còn nguyên vẹn,ông sẽ làm cho hồn người đó trở về.Thì đây,thân thể anh hàng thịt còn lành lặn nguyên xi đây,tôi trả lại cho anh ta
-Đế Thích: Sao lại có thể đổi tâm hồn cao quý của bác lấy chỗ cho cái phần hồn tầm thường của anh hàng thịt?
-Trương Ba: Tầm thường,nhưng đúng là của anh ta,sẽ sống hòa thuận với thân anh ta,chúng sinh ra là để sống với nhau
-Đế Thích: Không!Ông phải sống bằng bất cứ giá nào
-Trương Ba: Không thể sống với bất cứ giá nào đượcÔng tưởng tôi không ham sống hay sao?Nhưng sống thế này,còn khổ hơn là chết.
Thông điệp: Hồn hàng thịt dẫu không cao đẹp nhưng được sống trong xác của mình vẫn là điều tốt lành hơn hồn Trương Ba cao đẹp phải sống trong xác hàng thịt. Hãy sống đúng là chính mình.Đó là cái gốc làm nẩy nở mọi điều tốt đẹp.Trương Ba từ chối được tiếp tục sống trong thể xác cu Tị là vì vậy.
e.Phần kết vở kịch
Hình ảnh: 
-Hồn Trương Ba hóa thân vào cây cỏ,vật dụng bên cạnh những người thân yêu
-quả na
-Hai đứa trẻ
-Hình ảnh 2 ®­a trÎ vµ trái naàhình ảnh sù bÊt tö của sự sống cao đẹp
Thông điệp
- Sù bÊt tö cña con ng­êi n»m trong ý nghÜa sù sèng vµ sù ho¸ th©n vµo cuéc sèng xung quanh ta chø kh«ng ph¶i sống bao nhiêu lâu. 
- H·y sèng trong sù ho¸ th©n vµo nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp.
III. Toång keát-Luyện tập
1.Tổng kết
a.Nội dung
Qua ñoaïn trích vôû kòch “Hoàn Tröông Ba, da haøng thòt” Löu Quang Vuõ muoán göûi tôùi ngöôøi ñoïc: Ñöôïc soáng laøm ngöôøi quyù giaù thaät, nhöng ñöôïc soáng ñuùng laø mình , soáng troïn veïn vôùi nhöõng giaù trò mình voán coù vaø theo ñuoåi coøn quyù giaù hôn. Söï soáng chæ thöïc söï coù yù nghóa khi con ngöôøi ñöôïc soáng töï nhieân vôùi söï haøi hoaø giöõa theå xaùc vaø taâm hoàn. Con ngöôøi phaûi luoân bieát ñaáu tranh vôùi nhöõng nghòch caûnh, vôùi chính baûn thaân, choáng laïi söï dung tuïc, ñeå hoaøn thieän nhaân caùch vaø vöôn tôùi nhöõng giaù trò tinh thaàn cao quyù.
b.Nghệ thuật
Sự kết hợp giữa tính hiện đại với các giá trị truyền thống,Sự phê phán mạnh mẽ quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm bay bổng
2.Luyeän taäp
a.Cái gì là nguyên nhân dẫn đến kiểu sống bi kịch “Hồn Trương Ba da hàng thịt”?
 b.Tác hại của cách sống “Hồn Trương Ba da hàng thịt”
 c.Làm sao để mỗi chúng ta không sống như “Hồn Trương Ba da hàng thịt”
 c.Những biểu hiện của cách sống ““Hồn Trương Ba da hàng thịt” hiện nay
 d.Có anh chị nào đã sống,đang sống kiểu “Hồn Trương Ba,da hàng thịt” chưa?
Bài tập về nhà: Giả định Tröông Ba đồng ý sống trong xác cu Tị, Hãy viết đoạn kết của vở kịch. 
 * Cñng cố: 
Ý nghĩa của Vở kịch đối với xã hội :những năm trươc Thời kì đổi mới và cuộc sống kinh tế thị trường hiện nay
con ng­êi ®ang cã nguy c¬ ch¹y theo nh÷ng ham muèn tÇm th­êng vÒ vËt chÊt, chØ h­ëng thô ®Õn nçi trë nªn phµm phu, th« thiÓn; lÊy cí t©m hån lµ quý ®ời sèng tinh thÇn ®¸ng träng mµ không ch¨m lo ®Õn sinh ho¹t vËt chÊt.
Dặn dò: Chuẩn bị tốt kiến thức như đã ôn tập để thứ 7 kiểm tra định kì bài viết số 6
------------------------------------------------------------------------------------------