Giáo án Ngữ văn 12 CB tiết 40: Đàn ghi-ta của Lor-ca - Thanh Thảo

Tiết theo PPCT: 40
ĐÀN GHI-TA CỦA LOR-CA.
- THANH THẢO -.
Ngày soạn: 11.11.10
Ngày giảng:
Lớp giảng:	12A	12C
Sĩ số:
Điểm kt miệng:
A. Mục tiêu bài học
Qua bài giảng, giúp HS:
1. Hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp bi tráng của hình tượng Lor-ca qua mạch cảm xúc và sy tư đa chiều vừa sâu sắc, vừa mãnh liệt của tác giả bài thơ.
2. Thấy được vẻ đẹp độc đáo trong hình thức thơ mang phong cách siêu thực,tượng trưng .
3. Có tri thức đọc hiểu bài thơ viết theo phong cách hiện đại.
B. Phương tiện thực hiện
- Chuẩn kiến thức kĩ năng Ngữ văn 12
- SGK, SGV Ngữ văn 12
- Một số tài liệu tham khảo khác
C. Cách thức tién hành
- Đọc hiểu
- Đàm thoại phát vấn
- Thuyết giảng
D. Tiến trình dạy học
1. Ổn định
2. KTBC (không kt)
3. GTBM
4. Hoạt động dạy học
Hoạt động của Thầy và Trò
Yêu cầu cần đạt được
GV yêu cầu HS đọc phần tiểu dẫn trong SGK.
Hãy nêu nội dung cơ bản của phần tiểu dẫn?
- Tên khai sinh?
- Quê?
- Sự nghiệp văn chương?
_ Các tác phẩm chính?
+ Đặc điểm thơ của Thanh Thảo?
GV: Xuất xứ của tác phẩm?
GV: Bố cục tác phẩm?
- Phần 1? Nội dung ?
-Phần 2? Nội dung?
- Phần 3? Nội dung?
GV: Hãy phát biểu vấn đề chính mà tác giả muốn làm nổi bật trong bài thơ?
GV: Hình ảnh Lor-ca được miêu tả trên cái nền lớn là gì?
HS trả lời trên cơ sở dẫn dắt của GV
+ Hãy cho biết những hình ảnh nào thể hiện rõ nét văn hóa của TBN?
+ Hình ảnh “ Tấm áo choàng đỏ gắt” giúp ta liên tưởng đến điều gì?
+ Qua những hình ảnh thể hiện văn hóa TBN ta biết được gì về con người và tính cách của Lor-ca?
GV: HS đọc phần 2.
+ Vì sao Lor-ca lại bị bọn Prăng-cô giết hại dã man như thế?
+ Để miêu tả cái chết oan khuất của Lor-ca tác giả đã sử dụng những hình ảnh và BPTT gì?
=> Ý nghĩa của từng BPTT đó?
GV: Cái chết của Lor-ca gây cảm xúc gì nơi em?
+ HS đọc phẩn 3.
+ Tại sao có thể nói lòng xót thương của tác giả đã được chuyển hóa thành niềm tin về sự bất tử của tiếng đàn Lor-ca?
+ Tiếng đàn của Lor-ca tượng trưng cho điều gì?
+Lời di chúc của Lor-ca : “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” có ý nghĩa nói lên điều gì trong tình cảm và tư tưởng của Lor-ca?
GV : Tiếng đàn “Li-la-li-la-li-la” trong bài thơ có ý nghĩa gì?
Hãy trình bày những nét nghệ thuật mới và chính yếu được tác giả sử dụng trong bài thơ?
GV: Qua những hình ảnh và biện pháp nghệ thuật của bài thơ , nhà thơ Thanh Thảo muốn nói lên vấn đề gì?
I.TÌM HIỂU CHUNG
1.Tác giả
- Tên khai sinh: Hồ Thành Công, sinh năm 1946.
- Quê: Mộ Đức, Quảng Ngãi.
- Sự nghiệp văn chương:
+ Có các sáng tác hay và độc đáo về chiến tranh và thời hậu chiến.
+ Các tác phẩm: Những người đi tới biển( 1977), Khối vuông Ru-bích( 1985), Những ngọn sóng mặt trời(1994- Trường ca), Cỏ vẫn mọc( 2002-Trường ca)
Những năm gần đây: viết báo, tiểu luận phê bình. Đóng góp quan trọng nhất vẫn là thơ ca.
- Đặc điểm thơ:
 + Là tiếng nói của người tri thức nhiều suy tư trăn trở về cuộc sống.
 + Ông luôn tìm tòi, khám phá, sáng tạo cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, đem đến một mĩ cảm hiện đại cho thơ bằng thi ảnh và ngôn từ mới mẻ.
 + Thơ Thanh Thảo viết về đề tài nào cũng đậm chất triết lí. Mạch trữ tình trong thơ ông đều hướng tới những vẻ đẹp của nhân cách: nhân ái, bao dung, can đảm, trung thực và yêu tự do.Thơ ông dành mối quan tâm đặc biệt cho những con người sống có nghĩa khí như: Cao Bá Quát, Nguyễn Đình Chiểu, Ê-xê- nhin,Lor-ca...
2.Tác phẩm: “Đàn ghi ta của Lor-ca”.
a. Xuất xứ
+ Rút trong tập “ Khối vuông Ru- bích”
+ Là tác phẩm tiêu biểu cho tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt và phóng túng, ít nhiều nhuốm màu sắc tượng trưng và siêu thực.
b.Bố cục: Ba phần
* Phần 1( Sáu dòng đầu): Lor-ca một nghệ sĩ tự do và cô đơn, một nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha.
* Phần 2( Tiếp đó đến “ Không ai chôn cất tiếng đàn”): Một cái chết oan khuất gây ra bởi thế lực tàn ác.
* Phần 3( Còn lại): Niềm xót thương Lor-ca những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca.
c. Chủ đề
 Bài thơ miêu tả Lor-ca, một nghệ sĩ tự do có lí tưởng cách tân về nghệ thuật, sống cô đơn trong khung cảnh chính trị Tây Ban nha và cái chết oan khuất của ông do thế lực tàn ác gây ra. Đồng thời thể hiện niềm xót thương của tác giả và những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor- ca.
II.ĐỌC- HIỂU
1. Hình ảnh Lor-ca, con người tự do,nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha: 
* Lor- ca được miêu tả trên cái nền rộng lớn của văn hóa Tây Ban Nha:
- Áo choàng đỏ gay gắt: hình ảnh này nhắc tới môn đấu bò tót, một sinh hoạt văn hóa khiến Tây Ban Nha nổi tiếng toàn thế giới.
- Vầng trăng
- Yên ngựa.
- Cô gái Di- gan.
- Mô phỏng nốt nhạc ghi ta “li-la-li-la-li-la”
 -> nổi bật không gian văn hóa TBN. 
Hình ảnh tấm áo choàng đỏ gắt giúp ta liên tưởng đến khung cảnh của một đấu trường.Đây không phải trận đấu giữa bò tót và võ sĩ mà là đấu trường quyết liệt giữa công dân Lor-ca cùng khát vọng dân chủ với nền chính trị độc tài, giữa nền nghệ thuật già nua TBN với nghệ thuật cách tân của Lor-ca.
=> Hình tượng Lor- ca nổi bật trên nền văn hóa đó, làm rõ Lor-ca là con người tự do, là ca sĩ dân gian. Đó là một ca sĩ đơn độc lang thang hát nghêu ngao cùng tiếng đàn bọt nước cùng với Vầng trăng chuếnh choáng, Trên yên ngựa mỏi mòn.Anh đã dùng tiếng đàn ghi ta để giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương của nhân dân mình.
2. Cái chết oan khuất của Lor- ca 
 - Đấy là khi Lor-ca bị bọn phát xít Prăng-cô giết và ném xác xuống giếng để phi tang.
 - Để miêu tả sự việc bi phẫn này, tác giả sử dụng nhiều hình ảnh thực kết hợp với các biện pháp nghệ thuật như:
Đối lập:
+ Tự do của người nghệ sĩ >< Thế lực tàn bạo của phát xít.
+ Tiếng hát yêu đời, vô tư >< Hiện thực phũ phàng đến kinh hoàng (áo choàng bê bết máu).
+ Tình yêu, cái đẹp >< Hành động tàn ác, dã man.
Nhân cách hóa: Tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy => Tạo sức ám ảnh lớn đối với người đọc.
Hoán dụ:
+ Tiếng hát để chỉ Lor- ca.
+ Tấm áo choàng bê bết đỏ để chỉ cái chết.
So sánh chuyển đổi cảm giác: Tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ta lá xanh, tiếng ghi ta tròn => Mỗi so sánh này cũng làm nổi bật tình yêu, cái đẹp, cái chết, nỗi đau trong tư tưởng, khát vọng tình cảm của Lor- ca.
 Cái chết oan khuất của Lor- ca gây lòng căm thù với bọn phát xít và sự thương cảm sâu sắc đối với người nghệ sĩ dân gian.
3. Nỗi xót thương và suy tư về cuộc giã từ của Lor- ca
 Nỗi niềm xót thương Lor- ca được chuyển hóa thành niềm tin về sự bất tử của tiếng đàn Lor- ca: 
 không ai chôn cất tiếng đàn
 tiếng đàn như cỏ mộc hoang.
+ Tiếng đàn tượng trưng cho nghệ thuật của Lor-ca. Đó là cái đẹp mà sự tàn ác không thể hủy diệt nổi. Nó sẽ sống, lưu truyền mãi như thứ cỏ dại mọc hoang.
+ Tiếng đàn còn là nỗi xót thương của mọi người trước cái chết của một thiên tài.
=> Nhà thơ Thanh Thảo đã thật sự cảm thông đến tận cùng với Lor- ca. Nghệ sĩ Lor- ca ra đi bất ngờ khiến hành trình cách tân nghệ thuật của ông bị dang dở và con đường ông đã đi qua không ai thực sự hiểu .Lor- ca đã dặn ”Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta”, lời dặn đó thể hiện nhân cách nghệ sĩ ,tình yêu say đắm với nghệ thuật và tình yêu tha thiết với đất nước Tây Ban Nha của Lor- ca.Lor- ca cho rằng cần phải biết chôn nghệ thuật của ông để thi ca đó không trở thành vật án ngữ, cản trở sư sáng tạo nghệ thuật giúp nghệ thuật đi tới, vươn cao hơn.
4. Tiếng đàn trong bài thơ
 Chuỗi âm thanh “ Li-la-li-la-li-la” luyến láy sau hai câu đầu như khúc dạo đầu Và chuỗi âm thanh ấy còn được dùng để kết thúc bài thơ như nốt nhạc cuối của bản nhạc mang ý nghĩa của sự tri âm và kính trọng đối với người nhạc sĩ, nhà thơ Tây Ban Nha Phê-đê-ri-cô Ga-xi-a Lor-ca.
* Ghi nhớ sgk
III. TỔNG KẾT
1. Nghệ thuật
+ Thể thơ tự do, không dấu câu, không dấu hiệu mở đầu, kết thúc.
+ Sử dụng hình ảnh, biểu tượng- siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.
+Tạo màu sắc Tây Ban Nha rất đậm nét trong bài thơ.
+Kết hợp hai yếu tố thơ và nhạc.
2. Nội dung
 Qua bài thơ, tác giả thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của Lor-ca - một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ , luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật phải luôn đi tới không ngừng. Tình yêu con người, tình yêu nghệ thuật và khát vọng tự do mà Lor- ca hằng ôm ấp là cái đẹp mà sự tàn ác không thể nào hủy diệt được.
5. Củng cố và dặn dò
- Nhắc lại kiến thức cơ bản
- Học thuộc lòng bài thơ và nắm được nội dung, nghệ thuật của bài thơ
- Chuẩn bị bài tiếp theo