Giáo án Ngữ văn 10 tiết 41: Đọc văn Đọc tiểu thanh kí (độc “tiểu thanh kí”) - Nguyễn Du

GIÁO ÁN GIẢNG DẠY 
Tiết 41.
Soạn ngày:25/11/10
 Lớp: 10.
 Môn: Đọc văn. 	 
ÑOÏC TIEÅU THANH KÍ
(Ñoäc “Tieåu Thanh kí”)
-Nguyeãn Du-
I MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 
 1. Kiến thức : 
 Giúp học sinh: 
- Cảm nhận được tâm sự xót thương , day dứt của Nguyễn Du đối với nổi oan của những con người tài hoa 
- Thấy được nghệ thuật của bài thơ nhất là ngôn ngữ hình ảnh hàm súc , từ ngữ kết cấu 
- Hình ảnh mang ý nghĩa biểu trưng đặc sắc
2. Kĩ năng :
 - Đọc hiểu thơ Đường luật theo đặc trưng
3. Tư tưởng : 
 - Qúy trọng tài hoa
 - Yêu thích thơ Đường luật
II THIẾT BỊ DẠY HỌC : 
 1.GV : SGK, SGV, baøi soaïn. Tư liệu về bài thơ
2. HS : SGK, SBT, đọc và soạn bài trước khi đến lớp
 Keát hôïp heä thoáng pp: ñoïc hieåu, ñaët vaán ñeà, trao ñoåi thaûo luaän.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 
 1.ổn ñònh toå chöùc lôùp:1p
 2.Kieåm tra baøi cuõ:3p
 Bài: “Nhàn” - Nguyễn Bỉnh Khiêm 
Yêu cầu:
Đọc thuộc lòng bài thơ “Nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm và nêu quan niệm sống của nhà thơ ?
 3.Giới thiệu bài mới : 1p
 Ngoài truyện Kiều nổi tiếng Tố Như còn có tập thơ Chữ Hán cũng rất thành công khi bày tỏ tâm trạng của nhà thơ nhân đạo – tài hoa -ở bài thơ Đọc Tiểu Thanh Kí của ông, ta bắt gặp một tâm hồn đồng cảm với số phận oan khiên từ cuộc đời giành cho người tài hoa – bạc mệnh. Điều đó , được làm rõ hơn trong bài thơ
4. Tổ chức dạy học : 40p
Hoaït ñoäng cuûa GV &HS
Noäi dung caàn ñaït
 Hoạt động 1 : Cho học sinh tìm hiểu chung về văn bản 
Mục tiêu
Hướng dẫn HS nắm vững nguồn gốc của bài thơ
Hiểu hoàn cảnh ra đời của bài thơ
Tổ chức thực hiện : 
- Thao tác 1 : Cho học sinh tìm hiểu vài nét về tác giả và tác phẩm 
HS ñoïc tieåu daãn SGK
Cho bieát nhöõng neùt chính veà TT?cô duyeân cuõng nhö nguoàn caûm höùng ñeå ND vieát neân baøi thô naøy?
* Kết quả : 
- GV định hướng
-TT laø ngöôøi con gaùi coù taøi vaên chöông , coù saéc ñeïp.
-Cuoäc ñôøi naøng baát haïnh:laáy leõ, soáng coâ ñoäc treân nuùi Coâ Sôn, cheát yeåu.
-ND caûm thöông cho nhöõng kieáp ngöôøi taøi hoa baïc phaän nhö naøng .
-Baøi thô naèm trong caûm hhöùng nhaân ñaïo cuûa ND khi vieát veà nhöõng kieáp ngöôøi ñau khoå, baát haïnh ñaëc bieät laø ngöôøi phuï nöõ.
-Coù nhieàu yù kieán xung quanh hoøan caûnh ra ñôøi baøi thô:Thôøi gian ND ñi söù TQ, khi ND chöa heà ñi söù TQ. 
- HS ghi bài
Thao tác 2: Tìm hiểu bài thơ
+ GV: Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ?
+ GV: Xaùc ñònh theå loaïi cuûa baøi thô?
HS trả lời
* Kết quả : 
- GV định hướng
-HS ghi nhận
Kết luận
GV định hướng chung
“Ñoäc Tieåu Thanh kyù ” laø moät trong nhöõng baøi thô chöõ Haùn raát hay cuûa Nguyeãn Du . Taùc giaû laø ngöôøi nhaân haäu , coù traùi tim daït daøo caûm xuùc , nieàm yeâu thöông ñoái vôùi nhöõng con ngöôøi taøi hoa baát haïnh nhö Tieåu Thanh . Baøi thô coøn boäc loä noãi nieàm taâm söï cuûa Nguyeãn Du tröôùc cuoäc ñôøi , tröôùc haäu theá vaø lôøi nhaén nhuû vôùi ñôøi sau : ñöøng bao giôø queân noãi oan khuaát cuûa ngöôøi xöa
HS lắng nghe
Hoạt động 2 : Cho học sinh tìm hiểu về văn bản bài thơ. 
Mục tiêu
Đọc hiểu văn bản
Tìm hiểu ý nghĩa bài thơ
Hiểu nghệ thuật bài thơ
Phân tích : Đề- thực- luận- kết
Tổ chức thực hiện
- Bước 1: Đọc và giải thích từ khó.
+ GV: đọc mẫu bài thơ và giải thích từ khó.
 GV höôùng daãn HS ñoïc baøi thô baèng gioïng bieåu caûm saâu saéc.
Ñoái chieáu baûn dòch vôùi nguyeân taùc.Tìm hieåu treân cô sôû ng taùc, dòch nghóa;baûn dòch chæ ñeå HS deã caûm nhaän .
HS giaûi thích nghóa caùc töø:”taãn”,”ñoäc”,” ñieáu”? Chæ ra hình aûnh ñoái laäp trong caâu ñaàu?Töø ñoù thaûo luaän caùch hieåu veà hai caâu thô ñaàu?
GV ñònh höôùng laïi.
+ GV: Gọi Hs đọc lại 
Bước 2:Tìm hiểu bài thơ 
Thao tác 1: Tìm hiểu hai câu thơ đề.
+ GV: Caâu thô ñaàu cho ngöôøi ñoïc bieát ñieàu gì?
HS suy nghĩ và trả lời
* Kết quả :
-GV định hướng và giảng 
Hai caâu ñaàu noùi leân söï bieán ñoåi, quy luaät nghieät ngaõ cuûa taïo hoùa, cuûa cuoäc ñôøi, vöôøn hoa ñaõ thaønh baõi hoang.Taát caû veû ñeïp ñaõ bieán maát k moät chuùt daáu veát.Caâu thô gôïi noãi ngaäm nguøi, luyeán tieác.Vôùi hình aûnh”ñoäc ñieáu” ñaõ cho thaáy moái töông laân, tri aâm cuûa nhöõng con ngöôøi xa caùch caû veà khoâng gian vaø thôøi gian. 
HS ghi nhận 
Thao tác 2: Tìm hiểu hai câu thực
GV hỏi: toå chức cho HS thaûo luaän, sau ñoù keát laïi vaán ñeà. “Chi phaán”,”vaên chöông’ noùi veà vaán ñeà gì? Vaäy hai caâu thöïc theå hieän ñieàu gì?
HS thảo luận và trả lời
* Kết quả : 
- GV chốt và giảng :
 Hai caâu thöïc laøm roõ, chæ roõ ñoái töôïng ñöôïc noùi ñeán:
-caùi ñeïp coù thaàn saéc coù tinh anh, hay ngöôøi ñeïp coù linh thieâng neân cheát roài vaãn ñeå ngöôøi ta thöông tieác maõi.
-vaên chöông phaän haåm laøm ngöôøi ta baän loøng tôùi phaàn soùt laïi sau khi ñoát. 
Tiểu Thanh luùc soáng ñaõ bò haønh haï , ñeán khi cheát maø vaãn khoâng ñöôïc buoâng tha-> noãi oan, haåm hiu , baïc beõo cuûa Tiểu Thanh. Caùi taøi, caùi ñeïp khoâng coù soá meänh, laø baát töû vaäy maø vaãn “lieân töû haäu” ,“luïy phaàn dö” -> quy luaät nghieät ngaõ ôû ñôøi. 
- HS ghi nhận
Thao tác 3: Tìm hiểu hai câu luận
GV yêu cầu HS thaûo luaän , trình baøy caùch hieåu veà hai caâu luaän? 
- HS thảo luận và trình bày 
* Kết quả :
 - Gv ñònh höôùng, choát yù:
Chính vì noãi “ haän sö”ï aáy hoûi trôøi cuõng khoâng ñöôïc neân noù trôû thaønh “ phong vaän kì oan” -> noãi oan kì laï cuûa ngöôøi phong löu, taøi hoa, nhan saéc.Vaø Nguyễn Du ñaønh cam chòu quay veà vôùi Tiểu Thanh, vôùi chính mình:”ngaõ töï cö”
Töø cuoäc ñôøi naøng Tiểu Thanh, baèng nhöõng chieâm nghieäm cuûa mình Nguyễn Du ñöa ra trieát lí:Ta cuõng rôi vaøo caùi oan laï luøng vì neát phong nhaõ nhö naøng. 
Nguyễn Du töï thaáy mình cuõng laø ngöôøi cuøng hoäi cuøng thuyeàn vôùi Tiểu Thanh, oâng cuõng maéc vaøo quy luaät laï luøng aáy. ÔÛ ñaây coù söï oaùn traùch , coù moái haän ñoái vôùi söï baát coâng cuûa cuộc đời 
à Moái tri aâm giöõa hai con ngöôøi töôûng chöøng xa caùch ngaøn truøng maø laïi coù chung moái saàu vaïn cổ là noãi loøng , taâm söï thaàm kín cuûa Nguyễn Du vaø tình thöông yeâu bao la cuûa oâng ñoái vôùi con ngöôøi. Yù thöùc ñöôïc quy luaät nghieät ngaõ , oaùi oaêm ñoù cuûa tạo hoùa, Nguyễn Du ñi tìm söï chia seû , ñoàng caûm ôû cuộc ñời.
- HS lắng nghe – ghi nhận 
Thao tác 4: Tìm hiểu hai câu kết
Trình baøy caùch hieåu cuûa em veà hai caâu cuoái?Tröôùc caâu hoûi cuûa Nguyễn Du em seõ traû lôøi ntn?
-Nguyễn Du raát coâ ñôn :oâng tìm ngöôøi chia seû ôû quaù khöù xa xaêm vaø höôùng voïng veà töông lai thaêm thaúm. 
Cuoái baøi thô laø tieáng khoùc trong öôùc muoán mai sau cuûa Nguyễn Du.Chính töø tieáng khoùc naøy ta coù theå nghe thaáy caû baøi thô laø tieáng khoùc daøi cuûa Nguyễn Du:Tieáng khoùc thöông xoùt vì moät soá phaän oan nghieät, tieáng khoùc tieác thöông cho moät taøi naêng bò vuøi daäp, tieáng khoùc oaùn traùch, giaän hôøn cheá ñoä XH vaø quy luaät taïo hoùa luoân d0o61 kò vôùi caùi ñeïp , caùi taøi cuûa con ngöôøi;tieáng khoùc cho nhöõng ngöôøi coâ ñôn, laïc loõng giöõa doøng chaûy xoâ boà cuûa cuoäc ñôøi; vaø tieáng khoùc cho chính mình, cho chính söï coâ ñôn leû loi cuûa mình
* Kết luận 
GV định hướng toàn bộ bài thơ
HS lắng nghe – đọc ghi nhớ SGK
Hoạt động 3: Tổng kết
Mục tiêu
Khắc sâu kiến thức bài học
Hiểu được ý nghĩa thực bài thơ
Nỗi niềm của Nguyễn Du- tâm trạng ưu hoài cho thân phận người tài hoa bạc mệnh và nỗi ư tư về sự cô độc ở đời khi không tìm được người hiểu mình
Tổ chức thực hiện
Thao tác 1: Neâu nhöõng neùt chính veà ngheä thuaät ?
GV yêu cầu HS nhận xét về nghệ thuật bài thơ?
HS thực hiện
* kết quả :
GV định hướng
HS ghi bài
Thao tác 2: noäi dung cuûa baøi thô ?
GV yêu cầu hS đánh giá chung về nội dung rút ra từ bài thơ
HS thực hiện
* kết quả : 
GV định hướng
HS ghi nhận
Thao tác 3: Giáo dục kĩ năng sống 
GV nêu vấn đề : 
Sống ở đời người tài hoa hay gặp sự oan khất hoặccó sự bất trắc hay xảy đến với người có tài. Bản thân em nghĩ gì nếu giả sử em là người có tài hoa mà bị đời ganh ghét, bị oan khuất,khi ấy em sẽ làm thế nào để giữ vững tâm hồn thanh cao ?
- HS lắng nghe – suy ngẫm và trả lời theo sự hiểu biết của bản thân
* KẾT QUẢ :
- GV định hướng :
- Sống thanh cao nhân hậu
Sống chân thật
Khi bị oan khuất cần tìm người chia sẻ
Biết tự nhìn lại mình- chon cách sống phù hợp- giử tâm hồn thanh cao như câu nói :
Cây ngay không sợ chết đứng
Có tài thật sự không sợ sự ganh ghts nếu như mình biết khiêm tốn
* Kết luận :
- GV nêu nhận định từ bài thơ - giảng và liên hệ vài số phận tài hoa bất hạnh ở đờ
- GV khẳng định : giá trị nhân đạo của nhà thơ : Niềm cảm thương của Nhà thơ dành cho Tiểu Thanh và tâm sự của người khao khát tri âm hướng về hậu thế
- HS lắng nghe và tự cảm thụ 
I.Giôùi thieäu chung 
 1.Tieåu Thanh
 -Laø moät coâ gaùi TQ coù taøi, saéc.
 -Cuoäc ñôøi ngaén nguûi ñaày ngang traùi.
2. Văn bản:
a. Hoàn cảnh sáng tác: Cảm hứng từ câu chuyện về nàng Tiểu Thanh.
b. Thể thơ và bố cục:
- Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật chữ Hán.
- Bố cục: đề - thực - luận - kết.
II.Ñoïc hieåu
- Đọc văn bản
 1.Hai caâu ñeà
- Hình aûnh ñoái laäp:
 hoa uyeån - thaønh khö
-“Taãn”:heát,trieät ñeå,khoâng coøn daáu veát.
-> söï bieán thieân daâu beå cuûa cuoäc ñôøi.
-“ñoäc ñieáu”: moät mình vieáng.
->ngöôøi cheát coâ ñôn, ngöôøi vieáng cuõng coâ ñôn -> moái tri aâm.
à Söï bieán thieân cuûa taïo hoùa, ñoåi thay cuûa cuoäc ñôøi vaø soá phaän bi thaûm cuûa Tieåu Thanh.
2. Hai caâu thöïc 
-“Chi phaán” :
 + nhan saéc cuûa Tiểu Thanh 
 + caùi ñeïp ôû ñôøi 
-“Vaên chöông”:
 + thô cuûa Tiểu Thanh 
 + ngöôøi taøi hoa noùi chung 
à Soá phaän oan traùi cuûa saéc , taøi.
è Moái thöông caûm cuûa Nguyễn Du tröôùc cuoäc ñôøi cuûa Tiểu Thanh , cuûa nhöõng con ngöôøi taøi hoa nhan saéc.
3. Hai caâu luaän 
 “ Coå kim haän söï thieân nan vaán 
 Phong vaän kì oan ngaõ töï cö” 
- Caùi “haän” cuûa Tiểu Thanh , cuûa ngöôøi ñôøi, cuûa taøi töû vaên nhaân khoâng gì lí giaûi ñöôïc.
-> Söï oaùn traùch, baát bình vôùi cuoäc ñôøi. 
- Nguyễn Du töï thaáy baûn thaân cuõng ñoàng caûnh ngoä vôùi con ngöôøi maéc noãi oan laï luøng vì neát phong nhaõ ñoù.
àKhoùc cho ngöôøi cuõng laø khoùc cho mình. 
4. Hai caâu keát 
-“tam baùch”:con soá öôùc leä, chæ thôøi gian daøi.
-“khaáp” :nhoû nöôùc maét, khoùc thaàm.
-> Nguyễn Du tìm söï chia seû ñoàng caûm ôû cuoäc ñôøi. 
à ông raát coâ ñôn. 
III.Toång keát 
 1. Ngheä thuaät 
 - Baøi thô haøm suùc , yù taïi ngoân ngoaïi , coù nhieàu dö ba. 
 - Caûm xuùc nhaân ñaïo chöùa chan treân töøng neùt buùt.
 2. Noäi dung 
 - Baøi thô moät laàn nöõa cho chuùng ta thaáy taâm hoàn thöông yeâu roäng lôùn cuûa ND vôùi ngöôøi, vôùi ñôøi.
 - Baøi thô göûi gaém taâm söï cuûa Nguyễn Du.
3. Kĩ năng sống
5. Cuõng coá: 1p
 -Taám loøng cuûa ND?
 - Taâm söï cuûa ND? 
6. Daën doø:1p
 - Xem phaàn ghi nhôù.
 - Hoïc baøi.
 - Chuaån bò baøi môùi.