Giáo án Ngữ văn 10 tiết 34, 35: Đọc văn Khái quát văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX

GIÁO ÁN GIẢNG DẠY
 Ngày soạn : 12/10/10
Tieát 34 -35
Phân môn : Đọc văn
KHAÙI QUAÙT VAÊN HOÏC VIEÄT NAM TÖØ TK X ÑEÁN TK XIX
 I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT :
 1. Kiến thức : 
 - Văn học trung đại bao gồm hầu như mọi văn bản ngôn từ, từ văn nghị luận chính trị , xã hội , sử học , triết học, văn hành chính như chiếu, biểu, hịch, cáo, .. cho đến văn nghệ thụt như thơ, phú, truyện, kí,.. do tầng lớp trí thức sáng tác
- Các thành phần , các giai đoạn phát triển , đặc điểm về nội dung vfa nghệ thuật của văn học trung đại
 2 Kĩ năng 
Nhận diện một giai đoạn văn học, cảm nhận tác phẩm giai đoạn và nghệ thuật văn học trung đại
3. .Tư tưởng :
-Naém vöõng caùc thaønh phaàn chuû yeáu vaø caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa VHVN töø TK X ñeán TK XIX.
- Naém vöõng moät soá ñaëc dieåm lôùn veà noäi dung vaø hình thöùc cuûa vaên hoïc trung ñaïi Vn trong quaù trình phaùt trieån. 
-Yeâu meán , traân troïng , giöõ gìn vaø phaùt huy di saûn VH daân toäc.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC
1. GV : SGK,SGV, thieát keá 
ñoïc saùng taïo , gôïi tìm keát hôïp trao ñoåi , thaûo luaän.
2. HS : SGK , đọc bài trước , soạn bài ở nhà, sưu tầm tư liệu khái quát văn học VN thời trung đại
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 
ổn ñònh lôùp ()
 Baøi môùi : Lời vào bài( 1p)
 N¨m 938 Ng« QuyÒn - më ra kØ nguyªn míi cho d©n téc. Tõ ®©y ®Êt n­íc §¹i ViÖt b¾t tay x©y dùng chÕ ®é phong kiÕn ®éc lËp tù chñ. V¨n häc b»ng ch÷ viÕt b¾t ®Çu h×nh thµnh tõ ®ã. Bªn c¹nh dßng v¨n häc d©n gian, v¨n häc ViÕt ph¸t triÓn qua c¸c triÒu ®¹i ®· ®ãng gãp vµo v¨n häc T§ ViÖt Nam cho ®Õn hÕt thÕ kØ XIX. §Ó thÊy râ diÖn m¹o cña nÒn v¨n häc Êy, chóng ta ®äc - hiÓu bµi “ Kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX”.
3. Tổ chức dạy học ()
HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS 
Noäi dung cô baûn 
Hoạt động 1 : Các thành phần văn học từ thế kỉ X- hết XIX
Mục tiêu :
Hiểu được thành phần văn học X- XIX
Tìm ra điểm giống và khác nhau 
Thể loại chính VH trung đại VN
Tổ chức dạy học :
Thao tác 1: Thành phần văn học
GV hỏi : VHVN X- XIX coù maáy thaønh phaàn?
HS trả lời
Kết quả :
 -Gv định hướng
HS ghi nhận
Thao tác 2: SS thành phần văn học 
So saùnh ñaëc ñieåm chung , rieâng cuûa caùc thaønh phaàn ñoù ? 
- HS suy nghĩ và trả lời 
* Kết quả : 
- GV định hướng
 -HS ghi nhận
* Kết luận : 
 - GV định hướng chung
 - HS ghi nhận 
I. Caùc thaønh phaàn cuøa VH töø TK X – heát TK XIX :
1) Thành phần văn học :
Văn học chữ Hán
Văn học chữ Nôm
2) So sánh thành phần văn học :
a) Gioáng nhau : 
 Văn học chữ .Hán văn học c.Nôm ñeàu laø văn học vieát cuûa ngöôøi Vieät.
- Mang nhöõng ñaëc ñieåm cuûa VHTÑ Việt Nam caû veà nội dung và hình thức 
 -Tieáp thu moät soá theå loaïi cuûa vaên hoïc Trung Quốc :
+ chữ .Hán : Caùo , bieåu , chieáu..
+ chữ .Nôm : phuù , vaên teá , thô Ñöôøng
* Khaùc nhau : 
 Văn học c.Hán : - ra ñôøi sôùm (X)
 - Vieát baèng chöõ Haùn .
 - Theå loaïi chuû yeáu tieáp thu töø Văn học Trung Quốc .
Văn học chữ .Nôm : 
- ra ñôøi muoän hôn (cuối XIII)
Vieát baèng chöõ Noâm. 
Theå loaïi : tieáp thu töø Văn Học Trung Quốc .
Coù nhöõng theå loaïi cuûa Văn Học cuûa daân toäc : ngaâm khuùc , truyeän thô, haùt noùi 
 Chuû yeáu laø thô
II. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa Vh töø Thế kỉ X ñeán heát Thế kỉ XIX :
Hoạt động 2: Các giai đoạn phát triển văn học từ thế kỉ X- thế kỉ XIX
Mục tiêu :
Nắm vững các giai đoạn văn học
Phân biệt từng giai đoạn văn học : hiểu và nắm vững hoàn cảnh lịch sử xã hội và nội dung văn học . mỗi giai đoạn có tác phẩm - tác giả tiêu biểu
Tổ chức dạy học :
GV hỏi : VH Trung Ñại Việt Nam phaùt trieån qua maáy giai ñoạn lôùn , laø nhöõng giai ñoaïn naøo?
HS döïa vaøo phaàn baøi chuaån bò ôû nhaø, yeâu caàu moãi toå cöû 1 HS leân baûng trình baøy ñaëc ñieåm cuûa moãi giai ñoạn .
* Kết luận :
 - GV söûa chöõa , boå sung , ñöa ra keát luaän .
 - HS ghi bài 
Ñaëc ñieåm 
X- heát XIV
XV – heát XVII
XVIII- nöûa ñaàu XIX 
Nöûa cuoái XIX
Hoaøn caûnh lòch söû
- Giaønh ñoäc laäp , chuû quyeàn daân toäc( 938)
- Laäp nhieàu kì tích trong caùc cuoäc khaùng chieán choáng xaâm löôïc (Toáng – Nguyeân- Moâng)
- Cheá ñoä phong kieán ñang treân ñaø phaùt trieån
- Cuoäc khaùng chieán choáng Minh thaéng lôïi .
Cheá ñoä Pk phaùt trieån cöïc thònh vaø baét ñaàu coù daáu hieäu khng3 hoaûng .
- Xaûy ra nhöõng cuoäc noäi chieán Pk ( Trònh – Nguyeã) vaø phong traøo khôûi nghóa cuûa noâng daân ( Taây Sôn ) 
- Cheá ñoä pk ñi töø khuûng hoaûng tôùi suy thoaùi .
-TD Phaùp xaâm löôïc Vn ( 1858), nhaân daân caû nöôùc ñöùng leân choáng giaëc nhöng thaát baïi.
- XHVN chuyeån töø XHPK sang Xh TD nöûa PK; chòu aûnh höôûng cuûa vaên hoùa phöông Taây
Noäi dung 
 Yeâu nöôùc vôùi aâm höôûng haøo huøng 
 Ñi töø noäi dung yeu nöôùc mang aâm höông ngôïi ca ñeán phaûn aùnh , pheâ phaùn hieän thöïc XHPK
Söï xuaát hieän cuûa traøo löu nhaân ñaïo chuû nghóa : ñoøi quyeàn soáng , haïnh phuùc vaø ñaáu tranh giaûi phoùng con ngöôøi caù nhaân ñaëc bieät laø ngöôøi phuï nöõ .
Mang aâm höôûng bi traùng 
Ngheä thuaät
 -Vh c.H vôùi caùc tp tieáp thu töø VHTQ coù nhöõng thaønh töïu lôùn.
-VH c.N ñaët nhöõng böôùc ñi ñaàu tieân .
-VH c.H phaùt trieån, ñaëc bieät coù thaønh töïu lôùn ôû vaên chính luaän vaø vaên xuoâi töï söï .
VHc.N Vieät hoùa theå loaïi tieáp thu töø vHTQ( Ñöôøng luaät xen luïc ngoân..)
+Saùng taïo nhöõng theå loaïi VH daân toäc ( Khuùc ngaâm, khuùc ca, dieãn ca lòch söû vieát theo theå luïc baùt , song thaát luïc baùt..)
-VH phaùt trieån maïnh caû veà vaên xuoâi , vaên vaàn,c.H,c.N.
-VHcN vaø nhöõng theå loïai VH dtoäc ñaït tôùi ñænh cao.
-Vaên xuoâi töï söï c.H ñaït nhöõng thaønh töïu Nt cao
-VHc.Quoác ngöõ xuaát hieän nhöng VHc.H vaø VHc.N vaãn laø chính .
-Saùng taùc chuû yeáu nhöõng theå loaïi , thi phaùp trueàyn thoáng nhöng ñaõ böôùc ñaàu ñoåi môùi theo höôùng hieän ñaïi hoùa
Taùc phaåm tieâu bieåu
-Chieáu dôøi ñoâ( Lí Coâng Uaån)
-Hòch töôùng só( Traàn Quoác Tuaán)
Phuù s6ng BÑ ( TRöông haùn Sieâu)
 Phoø giaù veà kinh ( traàn Quang Khaûi )
Toû Loøng ( Phaïm Nguõ Laõo)
ÑCBN,ÖÙc Trai thi taäp . Quoác aâm thi taäp ( Nguyeãn Traõi)
Thô c.H , c.n cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm.
- Truyeàn kì manï luïc (Nguyeãn DÖÕ)
Tryueän Kieàu, Thô c.H cuûa Nguyeãn Du.
-Chinh phuï ngaâm cuûa Ñaëng Traàn Coân.
-Cung oaÙn ngaâm khuùc cuûa Nguyeãn Gia Thieàu.
- Thô HXH
Vaên teá nghóa só Caàn Giuoäc cuûa Nguyeãn Ñình Chieåu.
 Thô Nguyeãn Khuyeán
Thô Tuù Xöông 
HÑGV & HS
 Yeâu caàu caàn ñaït
 Hoạt động 3 :Đặc điểm lớn về nội dung của văn học X đến XIX
Mục tiêu 
Nắm vững đặc điểm nội dung của nền văn học từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX
- Hiểu rõ chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa nhân đạo , cảm hứng thế sự
Tổ chức dạy học :
Thao tác 1: Chủ nghĩa yêu nước 
GV hỏi ; Vh giai ñoaïn naøy coù nhöõng ñaëc ñieåm naøo veà nội dung ?
ÑÑ cuûa ND yeâu nöôùc trong XH X – heát XIX?
 Yeâu nöôùc laø truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa daân toäc ta , ñöôïc theå hieän roõ neùt trong VHDG. Ñeán giai ñoaïn VH vieát naøy , vôùi moät soá thay ñoåi veà XH, caùc taùc giaû tieáp tuïc phaûn aûnh vaø ñeà cao noù trong tp cuûa mình .
? keå teân moät soátp VHTÑ coù nd yeâu nöôùc maø em bieát?
Nhöõng bieåu hieän cuûa nd yeâu nöôùc ?
HS suy nghĩ và trả lời 
* Kết quả :
GV định hướng
HS ghi nhận
Thao tác 2: Chủ nghĩa nhân đạo
GV nêu câu hỏi : Theo em , CNNÑ trong VHTÑ VN coù nguoàn goác vaø aûnh höôûng cuûa những yeáu toá naøo ?Bieåu hieän ?
- HS phát biểu và nêu dẫn chứng
Keå teân moät soá taùc giaû , tp tieâu bieåu?
Laáy moät tp vaø ptích bieåu hieän cuûa CNNÑ? ( HS tö trình baøy )
* Kết quả : 
GV định hướng chung
HS ghi nhận
Thao tác 3: cảm hứng thế sự 
Gv hỏi : Caûm höùng theá söï cuaû VHTÑ xuaát hieän trong ñk XH ntn? ND cuûa noù?
- HS phát biểu : 
Theá söï : vieäc ñôøi, cuoäc soáng cuûa con ngöôøi.
* Kết quả : 
GV định hướng chung
HS ghi nhận
* Kết luận :
GV nhấn mnạh đặc trưng VHVN trung đại có 3 đặc điểm
HS lắng nghe - khắc sâu
Hoạt động 4: Đặc điểm về nghệ thuật 
Mục tiêu :
 Hiểu và phân tích được đặc điểm lớn về nghệ thuật của Văn học từ X- XIX
Hiểu tính quy phạm và việc phá vở tính quy phạm
Hiểu khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị
Hiểu việc tiếp thu và học tinh hoa dân hóa nước ngoài
Tổ chức thực hiện 
Thao tác 1: Tính quy phạm và việc phá vở tính quy phạm
GV nêu câu hỏi :Theá naøo laø khuynh höôùng trang nhaõ vaø bình dò ?
HS suy nghĩ và trả lời
* Kết quả : 
- GV định hướng 
- HS ghi bài
Thao tác 2: Khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị 
GV nêu câu hỏi : Neâu nhöõng yeâu toá tieáp thu Vh nöôùc ngoaøi vaø nhöõng yeáu toá dt? Daãn chöùng ?
HS suy nghĩ và trả lời
* Kết quả : 
- Gv định hướng
- HS ghi bài 
Thao tác 3: Tiếp thu và dân tộc hóa tinh hoa Văn học nước ngoài 
GV nêu câu hỏi : 
Nêu những tinh hoa văn học mà VN học tập: nêu dẫn chứng 
HS phát biểu :
Học tập TQ
Kết quả :
Gv định hướng :
 Học tập văn học nước ngoài có chọn lọc
Hoạt động 5: tổng kết bài
Mục tiêu
Khắc sâu kiến thức về văn học trung đại
Vănh học có thành phần chủ yếu : chữ Hán và chữ Nôm
Qúa trình phát triển văn học
Đặc điểm văn học : nội dung và nghệ thuật
Tổ chức thực hiện :
- GV gọi HS đọc ghi nhớ bài học 
- HS đọc ghi nhớ bài
* Kết luận :
GV định hướng chung bài Khái quát văn học VN 
- HS ghi nhớ bài
III. Nhöõng ñaëc ñieåm lôùn veà noäi dung cuûa Văn học töø thế kỉ X – heát thế kỉ XIX
Chuû nghóa yeâu nöôùc :
Nội dung yeâu nöôùc trong vaên hoïc Trung Ñại gaén lieàn 
 + tö töôûng trung quaân
 +Truyeàn thoáng yeâu nöôùc daân toäc.
Bieåu hieän : 
+ yù thöùc ñoäc laäp, töï chuû , töï cöôøng , töï haøo dt.
+ loøng quyeát taâm caêm thuø giaëc , tinh thaàn quyết chieán , quyeát thaéng keû thuø xaâm löôïc 
+ Töï haøo tröôùc chieán coâng cuûa thôøi ñaïi , tryeàn thoáng lòch söû 
+ Bieát ôn ca ngôïi nhöõng ngöôøi hi sinh vì nöôùc vì daân
+ Tính yeâu thieân nhieân ñaát nöôùc 
à Ña daïng , phong phuù .
2. Chuû nghóa nhaân ñaïo :
-Coù nguoàn goác loøng yeâu nöôùc cuûa daân toäc trong VHDG, vaø aûnh höông tö töôûng nhaân vaên Nho Ñaïo Phaät.
Bieåu hieän :
+ Loøng thöôøng ngöôøi .
+Leân aùn nhöõng theá löïc taøn baïo chaø ñaïp leân con ngöôøi . Khaúng ñònh ñeà cao con ngöôøi veà caùc maët phaåm chaát, taøi naêng nhöõng khaùt voïng chaân chính : haïnh phuùc, töï do , coâng lí, chính nghóa 
+ Ñeà cao nhöõng qheä ñaïo ñöùc , ñaïo lí toát ñeïp giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi.
3.Caûm höùng theá söï :
Noäi dung : phaûn aûnh hieän thöïc XH, cuoäc soáng ñau khoå cuûa nhaân daân .
-> taïo tieàn ñeà cho söï ra ñôøi cuûa Vh hieän thöïc trong thôøi kì sau.
-Taùc giaû, tp tieâu bieåu: Nguyeãn Khuyeán , Tuù Xöông.
IV.Nhöõng ñaëc ñieåm lôùn veà ngheä thuaät cuûa VH töøX – heát XIX :
Tính quy phaïm vaø vieäc phaù vôû tính quy phaïm .
 Tính quy phaïm: söï quy ñònh chaët cheõ theo nhöõng khuoân maãu.
Bieåu hieän : quan ñieåm vaên hoïc :
+ thô dó ngoân chí 
+ vaên dó taûi ñaïo.
Tö duy ngheä thuaät :
+töôïng tröng , öôùc leä
+ söû duïng ñieån tích , ñieån coá 
+ duøng nhieàu thi lieäu theo moâ tip
* nhöõng taùc giaû taøi naêng : coù söï phaù vôû tính qui phaïm caû veà noäi dung , laãn hình thöùc : HXH ,Ndu, Tuù Xöông , Nkhuyeán..
2.Khuynh höôùng trang nhaõ vaø xu höông bình dò :
-Trang nhaõ:
+ ñeà taøi , chuû ñeà höôùng tôùi caùi cao caû , trang troïng hôn caùi ñôøi thöôøng.
+ hình töôïng ngheä thuaät höôùng tôùi veû ñeïp tao nhaõ hôn laø ñôn sô , moäc maïc.
+ ngoân ngöõ tau choát , hoa mó ..
-Bình dò : VH ngaøy caøng gaén boù vôùi hieän thöïc ñaõ ñöa phong caùch trang nhaõ veà gaàn vôùi ñôøi soáng hieän thöïc ,töï nhieân vaø bình dò 
3.Tieáp thu vaø daân toäc hoùa tinh hoa VH nöôùc ngoaøi :
-tieáp thu vhTQ 
+Chöõ Haùn 
+Theå loaïi : vaên vaàn laãn van xuoâi
+thi lieäu: ñieån tích , ñieån coá.
-Daân toäc hoùa : 
+ chöõ Noâm
+ theå thô Noâm Ñöôøng luaät
+ Saùng taïo nhieàu theå thô dt, chaát lieäu ñôøi soáng daân toäc ñeå saùng taùc: luïc baùt, song thaát luïc baùt , haùt noùi , ngaâm khuùc,
V. GHI NHỚ :
- SGK
Cuûng coá: 1p
 - Phaân tích nhöõng bieåu hieän veà ND , NT cuûa VHTÑ VN trong moät soá tp töï choïn .
 Daën doø :1p
 - Hoïc baøi , chuaån bi baøi môùi.