Giáo án Ngữ văn 10 tiết 22. 23: Đọc văn Tấm Cám

GIÁO ÁN GIẢNG DẠY
Tieát 22-23
Phân môn : Đọc văn
Ngày soạn : 28/9/10
Taám Caùm
I.MỤC TIÊU BÀI HỌC 
1.Kiến thức
 - những mâu thuẫn ,xung đột giữa dì ghẻ và con chồng trong gia đình phụ quyền thời cổ, giữa thiện vấc trong xã hội . Sức sống mãnh liệt của con người và niềm tin bất diệt của nhân dân
- Kết cấu của truyện cổ tích : người nghèo khổ , bất hạnh trải qua nhiều hoạn nạ cuối cùng được hưởng hạnh phúc. Sử lí hợp tình sáng tạo yếu tố thần kì
2. kĩ năng
 - Tóm tắt văn bản tự sự
-Phân tích một truyện cổ tích thần kì theo đặc trưng thể loại
3.Tư tưởng , tình cảm 
 Qúy trọng tình nghĩa của con người , Biết quý Tấm - nhân vật ở hiền gặp lành
II.THIẾT BỊ ĐỒ DÙNG DẠY HỌC 
1 GV :
 - SGK, SGV, Thieát keá baøi hoïc.tư liệu VHDG và tranh ảnh về cô Tấm
 - Phöông phaùp: Ñoïc saùng taïo , thaûo luaän, traû lôøi caâu hoûi.
2. HS : SGK , SBT , đọc và tóm tắt bài
III.TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 
1.Kieåm tra baøi cuõ.(3 P): Bài: CHỌN SỰ VIỆC, CHI TIẾT TIÊU BIỂU TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ
 Yêu cầu:
 1. Giáo viên kiểm tra vở soạn của học sinh .
 2. Thế nào là tự sự, sự việc, chi tiết trong văn tự sự?
 3. Cách lựa chọn sự việc, chi tiết trong văn tự sự?
2.Lôøi vaøo baøi.(2P): Như chúng ta đã biết, cuộc đấu tranh giữa thiện và ác, mâu thuẫn giữa người xấu xa tàn độc với người hiền lành vốn là cuộc đấu tranh thường xuyên xảy ra tạo nên cốt truyện chung của thể loại truyện cổ tích, và ở đó hạnh phúc và chiến thắng luôn ở những con người bất hạnh và hiền lành. Để thấy được điều đó tiết học hôm nay chúng ta đi vào tìm hiểu truyện cổ tích “Tấm Cám”, một trong những câu chuyện khá quen thuộc
3.Tổ chức dạy học : (80 p)
Hoaït ñoäng Thaày & Troø
Yeâu caàu caàn ñaït
Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hieåu chung
Mục tiêu
Nhận biết thể loại cổ tích và phân biẹt các loại cổ tích – Tấm Cám là cổ tích thần kì
Tóm tắt được truyện – kể lại cho nhiều người nghe
Rút ra ý nghĩa câu chuyện cổ tích
Tổ chức thực hiện : 
 Thao tác 1: tìm hiểu tiểu dẫn 
Tìm hiểu thể loại truyện cổ tích
+ GV: Có mấy loại truyện cổ tích? Truyện cổ tích Tấm Cám thuộc loại truyện cổ tích nào ?
 - Hoïc sinh ñoïc vaø trình baøy noäi dung phaàn tieåu daãn trong sgk (trang 76 ) 
- Neâu ñaëc ñieåm , giaù trò tö töôûng cuûa truyeän coå tích thaàn kyø?
+ GV hỏi
+ HS: Phát biểu
* Kết quả :
- Gv chốt lại :
Truyeän coå tích thaàn kì laø loaïi truyeän :
 + Coù söï tham gia cuûa caùc yeáu toá thaàn kì .
 + Keát caáu phoå bieán: Nhaân vaät chính traûi qua hoaïn naïn cuoái cuøng ñöôïc höôûng haïnh phuùc thoaû nguyeän mô öôùc .
 + Noäi dung : Theå hieän maâu thuaãn , xung ñoät trong gia ñình , ngoaøi xaõ hoäi ; cuoäc ñaáu tranh giöõa thieän – aùc, toát – xaáu ; ñeà cao caùi thieän pheâ phaùn caùi aùc; theå hieän mô öôùc thieän chieán thaéng aùc , xaõ hoäi coâng baèng haïnh phuùc.
HS ghi bài 
Thao tác 2: Đọc và kể lại truyện
Gv gọi HS tóm tắt truyện – giọng kể 
- HS lần lượt nối nhau kể 
-Truyện cổ tích Tấm Cám có thể chia mấy phần? Tóm tắt nội dung mỗi phần?
- HS trả lời : 
* Kết quả :
- GV nhận xét chung : 
 - Mở truyện: “Ngày xưa  việc nặng”
à giới thiệu các nhân vật chính và hoàn cảnh truyện .
 - Thân truyện: “Một hôm  về cung”
à diễn biến câu chuyện:
 + Tấm ở với gì ghẻ và Cám đến khi trở thành hoàng hậu .
 + Tấm bị giết và hóa thân .
- Kết truyện: còn lại
à Tấm trả thù mẹ con Cám.
- HS ghi bài 
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản truyện.
Mục tiêu :
Phân tích làm nổi bật cuộc đấu tranh thiện và ác
Gía trị truyện cổ tích thần kì
Bài học ở hiền gặp lành
Tổ chức thực hiện 
- Thao tác 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu Thân phận và con đường đến với hạnh phúc của Tấm:
-Theo doõi toaøn truyeän , ta thaáy noåi baät leân söï ñoái laäp vaø maâu thuaãn gì? Giöõa nhaân vaät naøo vôùi nhaân vaät naøo? Maâu thuaãn ñoù phaùt trieån ra sao theo maïch coát truyeän? Maâu thuaãn naøo laø chuû yeáu , vì sao? - Maâu thuaãn ñöôïc naâng leân khoûi quan heä gia ñình thaønh maâu thuaãn xaõ hoäi.
-HS khaùi quaùt phaùt bieåu thaûo luaän ñeå ñi ñeán thoáng nhaát nhaän ñònh 
* Kết quả :
- GV định hướng và HS ghi bài 
Thao tác 2: Tìm hiểu diễn biến mâu thuẫn xung đạt giữa Tám Cám
Bước 1: Chặng 1
GV : Maâu thuaãn giöõa Taám vaø meï con Caùm coù theå chia laøm maáy chaëng?Toùm taét nhöõng söï vieäc chính trong töøng chaëng? C haëng naøo caêng thaúng phöùc taïp nhaát?
- HS phát biểu
- Gv hỏi : ÔÛ chaëng ñaàu em thaáy Taám laø ngöôøi nhö theá naøo? Nhaän xeùt cuûa em veà meï con Caùm? Vai troø cuûa buït trong phaàn ñaàu cuûa truyeän?
- Hs suy nghĩ và trả lời 
Gv gợi mở vấn đề :
-Nhöõng hình aûnh con boáng, con gaø,ñaøn chimseû ñaëc bieät hình aûnh chieác giaøy ñaùnh rôi coù yù nghóa gì?
HS nêu suy nghĩ của bản thân
* Kết quả : 
- GV định hướng ý chính
- HS ghi bài 
Bước 2: Chặng 2
-Maâu thuaãn giöõa Taám vaø meï con Caùmkhi Taám trôû thaønh hoøang haäu coù giaûm ñi khoâng? Vì sao?
HS phát biểu
- Boán laàn hoùa thaân cuûa Taám sau moãi laàn bò gieát chöùng toû ñieàu gì?
- HS nêu suy nghĩ bản thân hiểu
* Kết quả 
- GV định hướng 
HS ghi nhận
Thao tác 3: Chi tiet Tấm trả thù
 GV : neâu vaán ñeà thaûo luaän 
- Noùi veà haønh ñoäng traû thuø cuûa Taám coù nhöõng yù kieán sau:
+Taám traû thuø laø hôïp lí, laø ñích ñaùng .Meï con Caùm ñaùng bò tröøng trò nhö vaäy.
+ Taám laøm vaäy laø traùi vôùi banû chaát hieàn haäu, laøm giaûm veû ñeïp thuaàn khieát cuûa nhaân vaät.S o vôùi Thaïch Sanh Taám khoâng baèng.Taám cuõng heïp hoøi, ích kæ.
-HS thảo luận và bàn bàn ý kiến : 5 p
* Kết quả :
- GV chốt lại
- HS khắc sâu ý – ghi nhận
Thao tác 4: Nghệ thuật 
- Neâu nhöõng neùt chính veà noäi dung ngheä thuaät cuûa truyeän coå tích Taám Caùm?
HS trả lời
* Kết luận 
GV định hướng chung
HS ghi bài
Hoạt động 3 : tổng kết
Mục tiêu :
Nhận định và đánh giá truyện 
Rút ra bài học thiện và ác 
Học tập sức sóng mãnh liệt của Tấm 
Tổ chức thực hiện
Nêu những nét chính về nội dung nghệ thuật của truyện cổ tích Tấm Cám?
+ HS: Phát biểu.
* kết luận :
- GV chốt ý lại :Truyện làm rung động người đọc bởi cốt truyện hấp dẫn và nổi niềm bất hạnh đáng thương của cô gái mồ côi có ý thức vươn lên mạnh mẽ để đấu tranh không khoan nhượng cho hạnh phúc . Truyện đã phản ánh ước mơ và tinh thần lạc quan của ông cha ta
- HS ghi nhận
- HS đọc ghi nhơ- SGK
I .Tìm hieåu chung
1. Thể loại: 
- Khái niệm: SGK.
- Phân loại:
 + TCT thần kì
 + TCT sinh hoạt
 + TCT loài vật
-Phaân loaïi truyeän coå tích: 3 loaïi 
 + Coå tích sinh hoaït
 + Coå tích loaøi vaät
 + Coå tích thaàn kì(chieám soá löôïng nhieàu nhaát).
2. Ñoïc keå
Giaûi thích töø khoù(sgk)
Boá cuïc 
 - Môû truyeän “Ngaøy xöa  vieäc naëng”: giôùi thieäu caùc nhaân vaät chính vaø hoaøn caûnh truyeän .
 - Thaân truyeän: “Moät hoâm  veà cung”: dieãn bieán caâu truyeän .
 + Taám ôû vôùi gì gheû vaø Caùm ñeán khi trôû thaønh hoaøng haäu .
 + Taám bò gieát vaø hoùa thaân .
-Keát truyeän :(coøn laïi) Taám traû thuø meï con Caùm.
II. Phaân tích:
1.Nhaân vaät vaø maâu thuaãn xung ñoät chuû yeáu.
-Maâu thuaãn gia ñình:
Taám> <Caùm (Chò em cuøng cha khaùc meï)
Taám> <dì gheû (Meï gheû con choàng)
==> trong hai maâu thuaãn treân , maâu thuaãn Taám Caùm laø chuû yeáu xuyeân suoát toaøn truyeän , lieân tuïc vaø ngaøy caøng caêng thaúng quyeát lieät . Maâu thuaãn dì gheû con choàng chæ ñoùng vai troø boå sung , phuï trôï , khoâng lieân tuïc.
-Maâu thuaãn xaõ hoäi 
Taám > < Meï con caùm 
Thieän > < Aùc 
Ngöôøi bò aùp böùc> < Keû aùp böùc
==> Maâu thuaãn phaùt trieån thaønh xung ñoät moät maát moät coøn vaø daãn ñeán thieän thaéng aùc , aùc bò tröøng trò ñích ñaùng , thieän thoûa nguyeän öôùc mô .
2 . Dieãn tieán maâu thuaãn , xung ñoät giöõa Taám vaø meï con Caùm.
Goàm hai chaëng:
Chaëng 1: Maâu thuaãn trong gia ñình , tranh ñoaït quyeàn lôïi vaät chaát ,tinh thaàn .
 - Ñi baét teùp :
 + Taám: Chaêm chæ ñöôïc gioû teùp ñaày, bò löøa => khoùc => buoäc baøi baøi caùch giuùp Taám 
 + Caùm löôøi bieáng löøa chò ñoå teùp sang gioû mình => veà nhaän thöôûng .
 - Ñi chaên traâu 
 + Taám ñi chaên ñoàng xa, khoùc khi boáng cheát => buït hieän leân giuùp 
 + Caùm rình troäm Taám cho caù aên =>gieát boáng aên thòt.
 - Ñi xem hoäi 
 + Taám nhaët thoùc gaïo => buït giuùp =>ñi xem hoäi , rôi giaøy thöû giaøy => thaønh hoaøng haäu 
 + Caùm baøy keá haõmhaïi Taám => thöû giaøy => beû baøng xaáu hoå .
 - Taám laø ngöôøi baát haïnh , bò haét huûi, yeáu ñuoái thuï ñoäng , deã khoùc , chaêm chæ hieàn laønh .
- Meï con caùm : ñoäc aùc , nhaãn taâm , nhoû nhen , löøa doái Taám 
- Nhaân vaät buït ñoùng vaøi troø yeáu toá thaàn kì hieän ra kòp thôøi trôï giuùp tìm caùch giaûi quyeát khoù khaên , beá taéc cuûa nhaân vaät baát haïnh (Taám) .
 - Hình aûnh con boáng , con gaø , ñaøn chim seû , chieác giaøy coù yù nghóa quan troïng . Ñaëc bieät hình aûnh chieác giaøy ñaùnh rôi laø moät trong nhöõng chi tieát , hình aûnh ñoäc ñaùo bôûi noù khoâng chæ laø söï töôûng ñeïp maø laø coøn caàu noái , caùi côù ñeå so saùnh vôùi caùm , daãn ñeán Taám gaëp Vua , trôû thaønh Hoaøng haäu ,môû maøn hoaøng loaït toäi aùc cuûa meï con Caùm.
b. Chaëng hai: Khi Taám trôû thaønh hoaøng haäu .
- Taám : veà lo doã boá => treøo cau => ngaõ cheát=> hoùa thaønh vaøng anh=> hoùt maéng Caùm=>bò gieát =>hoùa caây xoan ñaøo => bò chaët ñoùng khung cöûi=>khung cöûi nguyeàn ruûa toäi cöôùp choàng cuûa Caùm => bò ñoát => moïc thaønh caây thò=> coù moät quaû vaøng thôm => veà ôû vôùi baø laõo => töø quaû thò böôùc ra thaønh coâ Taám xinh ñeïp => trôû laïi laøm hoaøng haäu 
- Meï con Caùm : chaët goác cau gieát Taám => ñöa theá Caùm vaøo theá chò vaøo laøm hoaøng haäu => gieát chim vaøng anh (hoùa thaân laàn 1 cuûa Taám) vöôùt loâng ra vöôøn => chaët caây xoan ñaøo (hoùa thaân laàn 2 cuûa Taám) =>ñoát khung cöûi (hoùa thaân laàn 3 cuûa Taám)==>sôï haõi khi Taám trôû veà==>muoán xinh ñeïp nhö Taám.
-Maâu thuaãn giöõa Taám vaø meï con caùm khoâng giaûm maø coøn phaùt trieån ngaøy moät caêng thaúng gay gaét, quyeát lieät. Ñaây khoâng coøn la maâu thuaãn gia ñình maøñaõ phaùt trieån thaønh xung ñoät moät maát moät coøn mang tính xaõ hoäi.
+ Meï con Caùm tìm ñuû caùch vaø nhieàu laàn truy ñuoåi hoøng tieâu dieät baèng ñöôïc Taámñeå ñoäc chieám ngoâi hoøang haäu,hoøng troïn ñôøi höôûng phuù quí.
+ Taám cuõng daàn tröôûng thaønh hôn. Thöïc teá khoác lieät ñaõ thay ñoåi tính neát ,caùch noùi naêng öùng xöû cuûa coâ.Sau moãi laàn bò gieát Taám ñeàu khoâng cheát ,tìm caùch hoùa thaân sang kieáp khaùc, vaät khaùc, tìm caùch maéng ruûa, toá caùo toäi aùc cuûa Taám.
=> Boán laàn bò gieát, boán laàn hoùa thaân chöùng minh söùc soáng maõnh lieät cuûa Taám, theå hieän öôùc mô cuûa nhaân daân göûi vaøo nhaân vaät Taám.Taám phaûi soáng ñeå huôûng haïnh phuùc, ñeå tröøng trò keû thuø ñoäc aùc.
è Quan nieäm thieän thaéng aùc vaø tinh thaàn laïc quan ,nieàm tin vaøo chaân lí, coâng baèng xaõ hoäi cuûa ngöôøi Vieät xöa. 
3.Chi tieát Taám traû thuø ôû keát truyeän:
Haønh ñoäng traû thuø cuûa Taám laø ñích ñaùng vì meï con caùm ñaõ nhieàu laàn haïi Taám hoøng tieâu dieät Taám ñeán cuøng, khoâng cho Taám con ñöôøng soáng.Taám phaûi traû thuø thì môùi coù theå toàn taïi.Maët khaùc, maâu thuaãn cuûa Taám vaø meï con Caùm khoâng coøn laø maâu thuaãn gia ñình maø laø maâu thuaãn xaõ hoäi.Maâu thuaãn giöõa thieän vaø aùc, giöõ a ngöôøi boùc loät vaø ngöôøi bò boùc loät.Toùm laïi, Taám traû thuø laø ñeå ñoøi laïi quyeàn soáng , quyeàn laøm ngöôøi.
4.Nghệ thuật
- Có sự tham gia của các yếu tố thần kì .
 - Đối tượng : Con người nhỏ bé trong xã hội
 - Kết cấu phổ biến: Nhân vật chính trải qua hoạn nạn cuối cùng được hưởng hạnh phúc thoả nguyện mơ ước .
 - Nội dung : Thể hiện mâu thuẫn, xung đột trong gia đình, ngoài xã hội; cuộc đấu tranh giữa thiện – ác, tốt – xấu ; đề cao cái thiện phê phán cái ác; thể hiện mơ ước thiện chiến thắng ác, xã hội công bằng hạnh phúc.
 - Kết thúc: có hậu.
III.Toång keát
_ Söï bieán hoùa cuûa Taám theå hieän söùc soáng ,söùc troãi daây maõnh lieät cuûa con ngöôøi tröôùc söï vuøi daäp cuûa keû aùc. Ñaây laø söùc maïnh thieän thaéng aùc. Maâu thuaãn vaø xung ñoät trong truyeän phaûn aùnh maâu thuaãn vaø xung ñoät trong gia ñình phuï quyeàn thôøi coå.
-Ñaëc saéc ngheä thuaät cuûa truyeän theå hieän ôû söï chuyeån bieán cuûa cuûa hình töôïng nhaân vaät :töø yeáu ñuoái thuï ñoäng ñeá kieân quyeát ñaáu tranh giaønh laïi söï soáng, haïnh phuùc cho mình.
4.Cuûng coá (3 )
 Cảm nghĩ của mình sau khi học truyện?
5.Cuûng coá: (2 p)
Học bài và soạn bài mới : “Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự” 
Câu hỏi:
1. Thế nào là miêu tả ? Thế nào là biểu cảm? Miêu tả và biểu cảm ở các văn bản của SGK có gì giống và khác nhau?
2. Trong văn miêu tả, yêu cầu cần phải miêu tả như thế nào? Yêu cầu miêu tả trong văn tự sự như thế nào? Trong văn biểu cảm, cần chú trọng điều gì? Trong văn tự sự, cần miêu tả như thế nào?
3. Căn cứ vào đâu để đánh giá hiệu quả miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự ?
4. Hãy xác định những câu văn có yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản SGK?
Tác dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản trên ?
5. Chọn cách điền từ thích hợp vào chỗ trống .
6. Để làm tốt việc miêu tả trong văn bản tự sự ta phải làm gì?
7. Em hãy tìm các khái niệm đúng? Em thử giải thích điều không chính xác của câu