Giáo án Ngữ văn 10 tiết 11, 12: Đọc văn Truyện An Dương Vương và Mỵ Châu, Trọng Thuỷ

GIÁO ÁN GIẢNG DẠY
 Ngày soạn : 28/8/10
Tiết : 11+ 12
Phân môn : Đọc văn 
Tieát 11-12: 
TRUYEÄN AN DÖÔNG VÖÔNG VAØ MÎ CHAÂU,TROÏNG THUYÛ
I.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 
1. Kiến thức 
 - Bi kịch nước mất nhà tan và bi kịch tình yên tan vỡ được phản ánh trong truyền thuyết An Dương vương và Mị Châu – Trọng Thủy
- bài học lịch sử về tinh thần cảnh giác với kẻ thù và cách xử lí đúng đắn mói quan hệ giữa riêng và chung , nhà nước , cá nhân với cộng đồng
2. Kĩ năng
 - Đọc – kể diễn cảm truyền thuyết dân gian
 -Phân tích văn bản truyền thuyết theo đặc trưng thể loại
3.Tư tưởng , tình cảm
-Nhaän thöùc baøi hoïc giöõ nöôùc nguï trong moät caâu chuyeän tình yeâu.
II. THIẾT BỊ, ĐỒ DÙNG DẠY HỌC 
1. GV : SGK, SGV , thiết kế giáo án , tư liệu về truyền thuyết , tranh ảnh Loa thành
 2. HS : SGK , SBT, tư liệu về truyền thuyết ...
III.Tieán trình baøi hoïc:
1 .Kieåm tra baøi cuõ: Chiến thắng Mtao Mxây (3p )
CÂU HỎI:
So sánh hai tù trưởng về thái độ, phẩm chất, tài năng, hành động trong cảnh đánh nhau? Nhận xét về từng nhân vật?
Thái độ của mọi người đối với chiến thắng của Đăm Săn là gì? Qua đó nói lên được nguyện vọng gì của cộng đồng?
Cảnh ăn mừng chiến thắng thể hiện những khát vọng gì của cộng đồng?
Những đặc sắc về nghệ thuật trong đoạn trích?
2.Giôùi thieäu baøi môùi: Ca dao Việt Nam ta có câu (2 p)
“Ai về qua huyện Đông Anh,
Ghé thăm phong cảnh Loa Thành, Thục Vương”
Đó là những địa danh, những di tích gắn liền với một truyền thuyết mà mỗi con người Việt Nam đề thuộc nằm lòng. Truyền thuyết đó là Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thuỷ mà ta sẽ tìm hiểu trong buổi học hôm nay.
3.Tổ chức dạy học (80 p)
 HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV VAØ HS
 NOÄI DUNG CÔ BAÛN
Hoạt động 1 : Hướng dẫn tìm hiểu chung
Mục tiêu
- Hiểu và nhận thức đúng về thể loại truyền thuyết
- Nọi dung cơ bản của truyền thuyết AN Dương Vương
 - Nắm vững các vấn đề cơ bản của truyền thuyết 
Tổ chức dạy học : 
Thao tác 1: Tìm hiểu thể loại truyền thuyết. 
+ GV: Yêu cầu học sinh đọc phần Tiểu dẫn.
GV: Nêu định nghĩa về loại truyền thuyết? Thể loại truyền thuyết có sự kết hợp giữa những yếu tố nào? Phản ánh điều gì?
+ HS: Trả lời.
* Kết quả :
- GV giảng : 
 +Ñaëc tröng cuûa tieåu thuyeát :
 -laø nhöõng caâu chuyeän coù lieân quan,phaûn aùnh lòch söû nhöng khoâng chuù troïng tính chính xaùc lòch söû.
 -trong truyeàn thuyeát keát tinh nhöõng hình töôïng ngheä thuaät ñaëc saéc nhuoám maøu thaàn kì maø vaãn thaám ñaãm caûm xuùc ñôøi thöôøng.
 -gaén lieàn vôùi moâi tröôøng lòch söû-vaên hoaù maø noù sinh thaønh,löu truyeàn,bieán ñoåi.
 +Giôùi thieäu di tích Coå Loa.(SGK)
 - HS ghi nhận 
Thao tác 2: Tìm hiểu về văn bản truyện kể.
+ GV: Theo em, truyền thuyết này được sinh thành và tồn tại ở những nơi nào? Cho biết xuất xứ của văn bản ?
+ HS: Trả lời theo gợi ý của SGK.
* Gv định hướng lại ý đúng
GV yêu cầu HS chia bố cục 
- HS xem SGK và chia bố cục :
 Chia 3 đoaïn: 
 +Ñ1: “.xin hoaø” : ADV xaây thaønh, cheá noû,baûo veä vöõng chaéc ñaát nöôùc.
 +Ñ2: “..daãn vua xuoáng bieån” : caûnh nöôùc maát nhaø tan.
 +Ñ3: thaùi ñoä cuûa taùc giaû daân gian ñoái vôùi nhaân vaät Mî Chaâu.
* Kết quả 
- Gv định hướng
- HS ghi lại
Thao tác 3 : Phát biểu chủ đề của truyện ?
- HS suy nghĩ và trả lời
* GV định hướng chủ đề 
- HS ghi bài 
Hoạt động 2: Đọc hiểu chi tiết
Mục tiêu :
Hiểu được truyền thuyết
Ý nghĩa của bài học dựng nước và giữ nước
Bi kịch tìng yêu và bi kịch nước mất nhà tan
Bài học về tinh thần cảnh giác
Tổ chức thực hiện : 
A. Đọc - kể lại truyện
GV hướng dẫn 
HS thực hiện
B. Tìm hiểu nội dung
Thao tác 1: Tóm tắt nội dung
GV hướng dẫn HS tóm tắt 
--HS thực hiện
Gv chốt lại :
1. An Dương Vương xây thành, nhưng hễ đắp tới đâu lại lở tới đó.
2. Sau nhờ Rùa Vàng giúp sức mới xây xong. Rùa Vàng còn tặng cho nhà vua một cái móng để làm lẫy nỏ chống giặc.
3. Triệu Đà xâm lược Âu Lạc. Nhờ có nỏ thần, An Dương Vương giữ được nước.
4. Triệu Đà cầu hôn Mị Châu cho Trọng Thuỷ. An Dương Vương gả con gái, cho Tọng thuỷ ở rể.
5. Trọng Thuỷ lấy cắp lẫy nỏ thần.
6. Triệu Đà cử binh sang đánh lần 2.
7. An Dương Vương thau trận, cùng con gái chạy khỏi Loa Thành.
8. Rùa Vàng kết tội Mị Châu là giặc. Nhà vua chém đầu con gái. Rùa Vàng rẽ nước dẫn nhà vua xuống biển. Máu Mị Chân biến thành ngọc trai.
9. Trọng Thuỷ thương tiếc Mị Châu, lao đầu xuống giếng mà chết. Người đời sau mò được ngọc ở biển Đông, lấy nước giếng này mà rửa thì ngọc lại sáng thêm.
Thao tác 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về nhân vật An Dương Vương.
BƯỚC 1: Xây thành chế nỏ , đánh bại Triệu Đà
 + GV: Quá trình xây thành, chế nỏ của nhà vua diễn ra như thế nào ? Do đâu mà An Dương Vương được thần giúp đỡ ? Tưởng tượng ra những chi tiết thần kì đó, tác giả dân gian muốn thể hiện cách đánh giá như thế nào về nhà vua?
+ HS: Trả lời. Các HS khác nhận xét, bổ sung.
* Kết quả :
- GV nhận xét 
- HS ghi lại
-Coâng lao cuûa ADV ñoái vôùi ñaát nöôùc theå hieän qua nhöõng vieäc laøm cuï theå naøo?
-Tìm nhöõng chi tieát mieâu taû quaù trình xaây thaønh cuûa ADV? - Em coù nhaän xeùt gì veà quaù trình xaây thaønh naøy?Qua ñoù ta thaáy thaùi ñoä cuûa taùc giaû daân gian vôùi ADV laø gì? Sau khi thaønh ñaõ xaây xong,ADV ñaõ noùi gì vôùi Ruøa vaøng?YÙ nghóa cuûa chi tieát ñoù?
GỢI MỞ :
HS thảo luận và trình bày
GV chốt lại ý đúng và nhận định hướng dẫn HS 
Bước 2: Sai lầm của ADV
-Vì sao bi kòch nöôùc maát nhaø tan laïi xaûy ra? -Nhaân vaät ADV trong bi kòch ñöôïc ñaùnh giaù nhö theá naøo?
- HS trả lời
 * Kết luận :
- GV định hướng 
- HS ghi lại 
Thao tác 3: Bi kịch nước mất nhà tan và thái độ cuả tác gỉa dân gian
Bước 1: bi kịch nước mất nhà tan
-GV hỏi : Sự mất cảnh giác của nhà vua được biểu hiện ở những chi tiết nào? Khi giặc đến chân thành, nhà vua có thái độ như thế nào? Sáng tạo thêm chi tiết nhà vua chém đầu con gái theo lời kết án của thần Kim Quy, nhân dân muốn biểu lộ thái độ, tình cảm gì đối với nhân vật lịch sử An Dương Vương?
- HS lần lượt suy nghĩ và trả lời
Gv gợi mở : 
 + Tuoát göôm cheùm Mî Chaâu :® laø ngöôøi bieát trong nghóa nöôùc hôn tình nhaø,haønh ñoäng vì quyeàn lôïi cuûa quoác gia,daân toäc.
- Gv chốt lại
Bước 2: Thái độ yêu mến cuả dân gian
Đối với ADV?
 + Theo Ruøa vaøng veà Thuyû phuû:
 ® khoâng phaûi chòu caùi cheát nhö ngöôøi bình thöôøng,phaøm tuïc maø böôùc vaøo theá giôùi thaàn linh,bôûi xeùt ñeán cuøng thì ADV vaãn laø ngöôøi coù coâng vôùi nöôùc vaø vaãn bieát ñaët caùi chung cao hôn caùi rieâng.
-Ñoái vôùi nhaân vaät Mî Chaâu : ngöôøi xöa ñaõ theå hieän thaùi ñoä vaø caùch nhaän xeùt nhö theá naøo? Theo em,vieäc naøng ñöa noû thaàn cho Troïng Thuyû xem laø ñuùng hay sai?
Qua nhaân vaät naøy,ngöôøi xöa muoán göûi gaém baøi hoïc gì?
HS suy nghĩ và trả lời
- GV chốt lại 
- HS ghi bài 
-Thaùi ñoä cuûa taùc giaû daân gian ñoái vôùi nhaân vaät Troïng Thuyû?
 HS phát biểu
 GV định hướng : 
 +Ñaây laø moät trong nhöõng keû tröïc tieáp gaây ra bi kòch nöôùc maát nhaø tan.
 +Ñoàng thôøi cuõng laø naïn nhaân cuûa chính bi kòch ñoù.
* HS lắng nghe và ghi nhận
Thao tác 4: Những nét nghệ thuật
Nhận xét chung về nghệ thuật truyện
-HS phát biểu
GV chốt lại
* Gợi mở vấn đề
-Chi tieát “ngoïc trai-gieáng nöôùc coù phaûi ñeå khaúng ñònh tình yeâu chung thuyû cuûa Troïng Thuyû daønh cho Mî Chaâu hay khoâng?
HS suy – bàn luận
Gv chốt ý và định hướng 
* Kết luận chung vấn đề :
GV định hướng 
 + Oan tình cuûa Mî Chaâu ñaõ ñöôïc hoaù giaûi.
 + Thaùi ñoä,caùch ñaùnh giaù thaáu tình ñaït lí cuûa nhaân daân : vöøa nghieâm khaéc,vöøa nhaân aùi.
 -Quaù trình xaây thaønh:
 +Thaønh ñaép ñeán ñaâu laïi lôû ñeán ñoù.
 +Laäp baøn thôø caàu ñaûo baùch thaàn.
 +Ruøa vaøng giuùp nhaø vua xaây thaønh trong nöûa thaùng thì xong.® lí töôûng hoaù vieäc xaây thaønh.Dưïng nöôùc laø quaù trình vaát vaû,gian khoù.
 ® Ngöôõng moä,ngôïi ca coâng lao,vai troø cuûa ADV.
 -Baên khoaên : “neáu coù giaëc thì laáy gì maø choáng ?”,vaø ñöôïc Ruøa vaøng taëng noû thaàn.
®YÙ thöùc traùch nhieäm cuûa ngöôøi ñöùng ñaàu ñaát nöôùc.
®Tinh thaàn caûnh giaùc,saün saøng chieán ñaáu choáng giaëc ngoaïi xaâm,baûo veä daân toäc
HS lắng nghe - nghi nhớ bài .
 Hoạt động 3: Tổng kết bài
Mục tiêu
Hiểu nội dung – nghệ thuật truyện
Rút ra bài học kinh nghiệm
Tổ chức thực hiện
 - Gv yêu cầu HS đọc GHI NHƠ
 - HS đọc ghi nhớ
* kết luận chung :
GV định hướng
HS ghi nhớ - khắc sâu kiến thức 
I.Tìm hieåu chung:
1.Tieåu daãn:
 - Định nghĩa: Là truyện kể dân gian về sự kiện có ảnh hưởng lớn lao đến lịch sử dân tộc.
(SGK trang 18)
- Những đặc trưng cơ bản: 
+ Có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa hai yếu tố: Sự thật lịch sử và hư cấu tưởng tượng
+ Phản ánh những vấn đề nổi bật của lịch sử dân tộc theo quan điểm, tư tưởng tình cảm của nhân dân.
 - Giá trị và ý nghĩa:
Góp phần lí giải và tô đậm lịch sử theo mong muốn của nhân dân.
- Môi trường sinh thành, biến đổi và diễn xướng:
 Trong các sinh hoạt văn hoá dân gian (tập tục, lễ hội, di tích lịch sử - văn hoá liên quan đến sự kiện lịch sử và nhân vật lịch sử)
2.Vaên baûn:
a. Môi trường sinh thành và tồn tại của truyện:
 Các sinh hoạt văn hoá dân gian và các di tích lịch sử - văn hoá liên quan đến nhân vật lịch sử An Dương Vương, sự ra đời và suy vong của nhà nước Âu Lạc.
b. Xuất xứ:
 Trích từ “Truyện Rùa Vàng” trong “ Lĩnh Nam chích quái”, bộ sưu tập truyện dân gian ra đời vào cuối TK XV.
 c. Boá cuïc:
Đoạn 1: Từ đầu đến “bèn xin hoà”
à Quá trình xây thành chế nỏ thần giữ nước của An Dương Vương với sự giúp đỡ của thần Rùa Vàng
* Đoạn 2: “Không bao lâu  cứu được nhau”
à Hành vi đánh cắp nỏ thần của Trọng Thuỷ .
* Đoạn 3: “Trọng Thuỷ mang lẫy nỏ thần. vua đi xuống biển”
à Diễn biến cuộc chiến tranh lần 2 giữa hai nước và kết thúc bi kịch của cha con An Dương Vương. 
* Đoạn 4: Còn lại
à Kết cục của Trọng Thuỷ và chi tiết “ngọc trai - giếng nước”.
 d.Chuû ñeà:
 Mieâu taû quaù trình xaây thaønh ,cheá noû,baûo veä ñaát nöôùc cuûa ADV vaø bi kòch nöôùc maát nhaø tan,qua ñoù theå hieän thaùi ñoä ,tình caûm,quan nieäm cuûa taùc giaû daân gian.
II.Ñoc-Hieåu:
1. Tóm tắt : 
SGK
2.Vai troø cuûa ADV trong söï nghieäp döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc:
a. Xây thành, chế nỏ, đánh thắng Triệu Đà:
 - Xây thành:
 + Lúc đầu: Xây thành gần xong lại đổ nhưng nhà vua vẫn kiên trì, quyết tâm, cầu cứu sự giúp đỡ của thần linh
 + Về sau: Nhờ cụ già mách bảo, sứ Thanh Giang - Ruà Vàng giúp đỡ nên xây thành công Loa Thành.
 - Chế nỏ:
 + Vua băn khoăn, ngỏ ý muốn Rùa Vàng giúp đỡ chống ngoại xâm
 + Rùa Vàng cho móng vuốt để làm lẫy nỏ thần
à Tưởng tượng ra sự giúp đỡ của thần linh, dân gian muốn thể hiện:
 o Ca ngợi nhà vua: biết chăm lo việc nước, có trách nhiệm đối với vận mệnh của dân tộc, những việc làm được mọi người đồng tình ủng hộ.
 o Tự hào về những chiến công xây thành, chế tạo vũ khí chống giặc ngoại xâm của dân tộc.
b. Sai lầm, thất bại:
- An Dương Vương lơ là, mất cảnh giác:
+ADV voâ tình gaû con gaùi laø Mî Chaâu cho con trai Trieäu Ñaø laø Troïng Thuyû.
 + Mî Chaâu cho Troïng Thuyû xem noû thaàn.
 + Troïng Thuyû ngaàm ñaùnh traùo noû thaàn vaø boû veà nöôùc.
 + Trieäu Ñaø ñem quaân sang ñaùnh,ADV vaãn ñieàm nhieân ngoài ñaùnh côø.
® Thaùi ñoä chuû quan,khinh ñòch,lô laø maát caûnh giaùc vaø yû laïi vaøo noû thaàn ñaõ nhanh choùng ñöa ñeán bi kòch nöôùc maát nhaø tan.
2.Bi kòch nöôùc maát nhaø tan vaø thaùi ñoä cuûa taùc giaû daân gian:
 a. Bi kòch nöôùc maát nhaø tan: 
Nguyeân nhaân: 
 - lô laø,khinh ñòch,maát caûnh giaùc. 
 - chuû quan,yû laïi vaøo noû thaàn.
+ Chấp nhận lời cầu hòa, gả con gái, còn cho Trọng Thủy - con trai kẻ thù - ở rể ngay trong Loa Thành 
à không nhận thấy bản chất ngoan cố của kẻ thù, mở đường cho con trai đối phương làm nội gián
 + Lúc giặc đến chân thành: vẫn mãi lo chơi cờ, cười nhạo kẻ thù , có thái độ ỷ lại vào vũ khí mà không đề phòng
à An Dương Vương tự đánh mất mình, chủ quan nên thua mưu sâu kế độc của Triệu Đà.
- An Dương Vương tỉnh ngộ sau tiếng thét lớn của Rùa Vàng và tự tay chém đầu con gái 
 b.Thaùi ñoä cuûa taùc giaû daân gian:
- ADV:
 -Ñaët nghóa nöôùc treân tình nhaø.
 -Böôùc vaøo theá giôùi vónh cöûu cuûa thaàn linh
à Ca ngợi công lao xây thành chống giặc, thể hiện niềm tiếc thương vị vua anh dũng và nhằm xoa dịu nỗi đau mất nước (do sự mất cảnh giác của Mị Châu). Thái độ trân trọng, cảm thông của nhân dân đối với nhà vua – sẵn sàng hi sinh tình cảm riêng để giữ khí tiết và danh dự với non sông đất nước.
- Mî Chaâu:
 -Phaïm troïng toäi vôùi ñaát nöôùc,vì tình rieâng maø queân nghóa nöôùc.
 - Hình phaït cheùm ñaàu laø khoâng oan öùc.
 - Do nheï daï voâ tình maø ñaéc toäi vôùi non soâng.
 à Sự bao dung, cảm thông của nhân dân đối với sự trong trắng, thơ ngây của Mị Châu khi phạm tội một cách vô tình. 
* Troïng Thuyû: 
Vöøa laø thuû phaïm,vöøa laø naïn nhaân.
è Là nạn nhân của của chiến tranh xâm lược phi nghĩa
3. Những đặc sắc nghệ thuật của chuyện:
- Cốt truyện:
 + Cốt lõi lịch sử: xây thành, chế tạo vũ khí chống giặc, chiến thắng giặc, mất nước, 
 + Yếu tố hư cấu: sứ Thanh Giang, móng Rùa Vàng lầm lẫy nỏ thần, sư hóa thân của các nhân vật
à Chi tiết kì ảo đan xen với yếu tố hiện thực tạo sự sinh động, li kì, hấp dẫn cho câu chuyện 
 - Hình ảnh: 
 + Giàu chất tư tưởng thẩm mĩ
 + Có sức sống lâu bền
III.Toång keát:
 Ghi nhôù : (SGK)
4.Cuûng coá 
 -Chæ ra phaàn cốt loõi lòch söû vaø phaàn hö caáu töôûng töôïng trong taùc phaåm?
- Söu taàm moät soá baøi thô vieát veà bi kòch Mî Chaâu-Troïng Thuyû.
5. Daën doø:
 Hoïc baøi vaø phaàn ghi nhôù.chuaån bò baøi môùi.
 Câu hỏi:
Nêu những chi tiết liên quan đến nhân vật An Dương Vương? Qua những chi tiết đó, em có nhận xét như thế nào về nhân vật lịch sử này?
Nhân vật Mị Châu đã phạm phải những sai lầm nào? Do đâu? Kết cục của nhân vật này như thế nào? Nhân dân ta có thái độ như thế nào về Mị Châu?
Đánh giá về nhân vật Trọng Thuỷ. Theo em, hình ảnh “Ngọc trai – giếng nước’ có nhằm ca ngợi mối tình chung thuỷ của hai người không? Ý kiến của em?