Giáo án môn Ngữ văn lớp 12 - Tiết 3: Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí

Tiết 3	Ngày dạy: 24 – 08 – 2010 
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1. Kiến thức:
 - Nắm được cách viết bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.
 - Thái độ: HS cĩ ý thức và khả năng tiếp thu những quan niệm đúng đắn và phê phán những quan niệm sai lầm về tư tưởng , đạo lí
2. Kĩ năng:Rèn kĩ năng ra quyết định, tự nhận thức
 - Phân tích đề, lập dàn ý cho bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.
 - Nêu ý kiến nhận xét, đánh giá đối với một tư tưởng, đạo lí.
 - Biết huy động các kiến thức và những trãi nghiệm của bản thân để viết bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lí.
3. Thái độ:Có thái độ đúng đắn trong thực tế cuộc sống
II. TRỌNG TÂM:
1. Kiến thức:
 - Nội dung, yêu cầu của bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lí.
 - Cách thức triển khai bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.
2. Kĩ năng:
 - Phân tích đề, lập dàn ý cho bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.
 - Nêu ý kiến nhận xét, đánh giá đối với một tư tưởng, đạo lí.
 - Biết huy động các kiến thức và những trãi nghiệm của bản thân để viết bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lí.
III. CHUẨN BỊ 
1. GV: Giáo án, SGK,SGV, hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng
2. HS: Đọc sgk và nắm nội dung cơ bản, định hướng tìm hiểu các câu hỏi theo các câu hỏi sách giáo khoa.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp:
 	kiểm tra sĩ số:
12A2	12B4	 
2. Kiểm tra bài cũ: không
3. Bài mới
 Vào bài: 
Ở chương trình Ngữ văn lớp 10 và 11, chúng ta đã được học về thể văn nghị luận. Trong chương trình lớp 12, chúng ta sẽ tiếp tục hồn thiện về thể văn này với một đề tài nghị luận khác: Nghị luận về một tư tưởng, đạo lý.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HĐ 1: Hoạt động tri giác ngôn ngữ nghệ thuật
+ Câu thơ của Tố Hữu nêu lên vấn đề gì??
+ Với thanh niên học sinh ngày nay, sống thế nào là sống đẹp?
+ Để sống đẹp, ta cần rèn luyện những phẩm chất nào?
+ Cần vận dụng những thao tác lập nào để giải quyết vấn đề trên?
+ Bài viết cĩ thể sử dụng những tư liệu từ đâu?
+ Ta cĩ thể mở bài bằng những cách nào?
+ Gọi học sinh thử tập mở bài?
+ Phần thân bài cần sắp xếp các ý theo trình tự như thế nào?
+ GV: Lần lượt chốt lại các ý kiến phát biểu của học sinh
+ Phần kết bài ta kết thúc vấn đề như thế nào?
+ Qua cách làm bài văn trên, em hiểu thế nào là nghị luận về một tư tưởng, đạo lí?
+ Giới thiệu những đề tài của tư tưởng, đạo lí
+ Nêu thứ tự các bước tiến hành ở thân bài ?
+ Cách diễn đạt trong bài văn về tư tưởng đạo lý cần tuân thủ những yêu cầu nào ?
+ Gọi học sinh đọc phần Ghi nhớ.
2. Hoạt động tự bộc lộ, tự nhận thức của học sinh:
+ Vấn đề mà tác giả nêu ra trong bài viết là gì?
+ Cĩ thể đặt tên cho văn bản là gì?
+ Tác giả sử dụng các thao tác lập luận nào?
+ Nhận xét về cách diễn đạt trong văn bản?
1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý: 
 Đề bài: 
Anh (chị) hãy trả lời câu hỏi sau của nhà thơ Tố Hữu:
 “ Ơi ! Sống đẹp là thế nào, hỡi bạn? ”
a. Tìm hiểu đề:
- Vấn đề nghị luận: lối sống đẹp .
- Để sống đẹp con người cần xác định: 
 + Lí tưởng đúng đắn, cao cả, 
 + Cá nhân xác định được vai trị, trách nhiệm với cuộc sống, 
 + Đời sống tình cảm phong phú, hành động đúng đắn.
à Câu thơ trên nêu lí tưởng và hướng con người tới hành động để nâng cao phẩm chất , giá trị con người .
- Với thanh niên, học sinh muốn trở thành người “ sống đẹp” cần:
 + Chăm chỉ học tập, khiêm tốn học hỏi, biết nuơi dưỡng hồi bão, ước mơ
 + Thường xuyên tu dưỡng và rèn luyện đạo đức, cĩ tinh thần bao dung, độ lượng
- Các thao tác lập luận cần vận dụng:
 + Giải thích ( sống đẹp là sống như thế nào?). 
 + Phân tích 
 + Chứng minh, bình luận 
Sử dụng tư liệu: ngồi thực tế, sách vở
b. Lập dàn ý:
 * Mở bài: 
- Nêu vấn đề cần nghị luận
- Trích dẫn nguyên văn câu thơ của Tố Hữu
- Nêu quan điểm của bản thân
à Cĩ thể giới thiệu bằng nhiều cách: quy nạp, diễn dịch, phản đề, trực tiếp, gián tiếp
* Thân bài:
- Giải thích thế nào là lối sống đẹp?
- Phân tích các khía cạnh biểu hiện của sống đẹp
- Chứng minh, bình luận: 
+ Nêu những tấm gương người tốt, việc tốt: 
o Những tấm gương hi sinh cao cả vì lý tưởng: Hồ Chí Minh, Nguyễn Trãi, Trần Bình Trọng, Lê Văn Tám, Võ Thị Sáu
+ Phê phán lối sống ích kỉ, vơ trách nhiệm, thiếu ý chí, nghị lực
+ Bàn cách thức rèn luyện để sống đẹp: tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, cĩ lối sống phù hợp với thời đại và chuẩn mực đạo đức xã hội
* Kết bài:
- Khẳng định ý nghĩa của lối sống đẹp: là chuẩn mực đạo đức, nhân cách của con người
- Liên hệ và rút ra bài học cho bản thân
2. Cách làm một bài văn về tư tưởng, đạo lí:
* Khái niệm: 
Là quá trình kết hợp các thao tác nghị luận để là rõ vấn đề về tư tưởng, đạo lý trong cuộc sống
* Đề tài nghị luận:
- Nhận thức (lý tưởng, mục đích). 
- Tâm hồn, tính cách (Lịng yêu nước, nhân ái, bao dung, độ lượng, thĩi ích kỷ, ba hoa, vụ lợi. )
- Quan hệ gia đình (tình mẫu tử, tình anh em. )
- Quan hệ xã hội (Tình đồng chí, đồng bào, tình bạn bè. )
- Cách ứng xử, hành động trong cuộc sống
* Bố cục: Ba phần
* Các bước tiến hành ở thân bài:
- Giải thích khái niệm của đề bài
- Giải thích và chứng minh vấn đề đặt ra
- Phân tích những mặt đúng, bác bỏ những biểu hiện sai lệch cĩ liên quan đến vấn đề
- Nêu ý nghĩa của vấn đề và rút ra bài học bản thân
* Diễn đạt:
- Chuẩn xác, mạch lạc
- Cĩ thể sử dụng phép tu từ, biểu cảm nhưng phải ở mức độ phù hợp
* Ghi nhớ: SGK
3. LUYỆN TẬP:
a. Bài tập 1:
- Vấn đề: phẩm chất văn hĩa trong nhân cách của mỗi con người 
- Cĩ thể đặt tên cho văn bản là : văn hĩa con người , thế nào là người sống cĩ văn hĩa
- Tác giả sử dụng các thao tác : giải thích, đưa câu hỏi, chứng minh, phân tích, bình luận
- Cách diễn đạt trong văn bản rất đặc sắc, khá sinh động, hấp dẫn.
4 Củng cố, luyện tập:
 - Các yêu cầu khi làm một bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí?
Bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí nhằm giới thiệu, giải thích tư tưởng, đạo lí cần bàn luận; phân tích những mặt đúng, bác bỏ những biểu hiện sai lệch; nêu ý nghĩa, rút ra bài học nhận thức và hành động.
5.Hướng dẫn tự học:Học bài Khái quát VHVN từ CM tháng Tám 1945 đến hết thế kỉ XX
- 12A2:Chuẩn bị cho bài học: “Tuyên ngơn Độc lập” - Hồ Chí Minh (phần tác giả)
- Hãy giới thiệu vài nét về tiểu sử của Bác? Nêu những mốc thời gian hoạt động cứu nước của Bác?
- Nêu những nét cơ bản trong quan điểm sáng tác của Người?
- Nêu những nét cơ bản về di sản văn học: Văn chính luận, truyện và kí, thơ ca của chủ tịch Hồ Chí Minh?
- Nêu phong cách nghệ thuật của Nguyễn Aùi Quốc – Hồ Chí Minh?
12B4: Chuẩn bị tiết học tự chọn Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí
- Hoàn thiện bài tập 2
V. Rút kinh nghiệm: