Giáo án môn Ngữ văn lớp 12 - Nghị luận về một tư tưởng đạo lí

Làm văn:
Tiết : 3	 	 
 I. MỤCTIÊU 
 1. Về kiến thức: Giúp học sinh:
 - Biết cách viết một bài văn về tư tưởng đạo lí.
 2. Về kĩ năng:
 Rèn luyện tư duy khoa học và nâng cao kiến thức về xã hội, biết lập dàn ý, trình bày luận điểm đối với dạng đề nầy.
 - Có ý thức rèn luyện kĩ năng làm bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí.
 3. Về thái độ: 
 Có ý thức tiếp thu những quan niệm đúng đắn và phê phán những quan niệm sai lầm.
II. CHUẨN BỊ
1.Chuẩn bị của giáo viên 
- Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12, Ôn tập Ngữ văn 12. Soạn giáo án
- Phương án tổ chức lớp học : Đọc diễn cảm, gợi mở, thảo luận, bình giảng
2. Chuẩn bị của học sinh : Đọc sách giáo khoa, soạn bài theo hướng dẫn sách giáo khoa
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 
 	1. Ổn định tình hình lớp : (1phút)
 Kiểm tra nề nếp, sĩ số, tác phong học sinh.
 	2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút)
 kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh.
	3. Giảng bài mới:
- Giới thiệu bài : (2 phút)
 - Đối với thanh niên hiện nay là phải sống cĩ lí tưởng đúng đắn, phù hợp với thời đại, xác định vai trị, trách nhiệm của bản thân. Ngoài ra, còn phải biết quan hệ trong cuộc sống giữa con người với con người, phải biết các quan hệ trên, dưới, tình làng nghĩa xĩm, thầy trị, bạn bèBài học “ Nghị luận về một tư tưởng đạo lí” giúp chúng ta hiểu rõ thêm vấn đề nay.
- Tiến trình bài dạy:
THỜI GIAN
HOẠT ĐỘNG CỦA
GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA
HỌC SINH
NỘI DUNG KIẾN THỨC
15’
15’
5’
7’
Hoạt động 1:
Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu chung
+ Thế nào là nghị luận về một tư tưởng đạo lí?
+Tư tưởng đạo lí trong cuộc đời gồm những mặt nào?
Những yêu cầu khi làm bài văn nghị luận về tư tưởng đạo lí là gì?
Sống đẹp là sống như thế nào?
*Giáo viên gợi ý:
-Câu thơ của Tố Hữu viết dưới dạng câu hỏi, nêu lên vấn đề sống đẹp trong đời sống của mỗi người .
-Để sống đẹp con người cần xác định : lí tưởng đúng đắn, cao cả, cá nhân xác định được vai trị trách nhiệm với cuộc sống, đời sống tình cảm phong phú , hành động đúng đắn .
→ câu thơ trên nêu lí tưởng và hướng con người tới hành động để nâng cao phẩm chất, giá trị con người 
- Với Thanh niên, HS muốn trở thành người “ sống đẹp ” cần thường xuyên trau dồi, học tập và rèn luyện để từng bước hồn thiện nhân cách.
Dẫn chứng thêm : Tham gia chiến dịch tình nguyện mùa hè xanh, hiến máu nhân đạo
Bài nghị luận về tư tưởng đạo lí cịn cĩ yêu cầu gì?
Bài nghị luận tư tưởng đạo lí bao gồm những bước nào?
Các bước tiến hành ở phần thân bài là gì?
 Ví dụ đề bài đã dẫn trên, ta phải giải thích sống đẹp là thế nào?
Tại sao phải đặt ra vấn đề sống cĩ lí tưởng, cĩ đạolí và nĩ thể hiện như thế nào?
Hoạt động 2:
Giáo viên tóm lại những đơn vị kiến thức và gọi học sinh đọc ghi nhớ 
Hoạt động 3:
Giáo viên hướng dẫn học sinh luyện tập
Câu 1.
Giáo viên: Em hãy nêu vấn đề mà cố Thủ tướng Ấn Độ nêu ra là gì? Đặt tên cho vấn đề ấy?
Câu 2.
 - Giaó viên cho học sinh trình bày các ý của phần tiếp theo.
 - Giải thích khái niệm?
 - Nêu suy nghĩ về vấn đề.
-Tại sao lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường, vạch phương hướng cho cuộc sống của thanh niên ta và nĩ thể hiện như thế nào?
Giáo viên: Em hãy nêu ý nghĩa lời của cố Tổng thống Nê-ru?
Hoạt động 1:
Học sinh đọc sách giáo khoa.
* Tìm hiểu và lập dàn ý:
 Đề : Anh chị hãy trả lời câu hỏi sau của nhà thơ Tố Hữu:
 “ Ơi ! Sống đẹp là gì hỡi bạn? ”
Học sinh đọc phần yêu cầu làm văn nghị luận về tư tưởng đạo lí.
Học sinh làm việc cá nhân trả lời:
*4 bước để trở thành người “ sống đẹp ” :
+Cĩ lí tưởng đúng đắn. 
 + Tâm hồn lành mạnh.
 + Trí tuệ sáng suốt.
 + Hành động tích cực.
→ Sống khơng lí tưởng là “ sống mịn ”
Học sinh thảo luận cử đại diện trả lời ngắn gọn những yêu cầu tiếp theo
Học sinh đọc trả lời
Học sinh lần lượt trình bày từng ý trong phần tiến hành làm thân bài của đề bài đã neu trên
Hoạt động 2:
Học sinh đọc phần ghi nhớ sách giáo khoa.
Hoạt động 3:
Học sinh làm bài luyện tập trong sách giáo khoa
Học sinh làm việc cá nhân trả lời: 
Vấn đề mà cố Thủ tướng Ấn Độ nêu ra là văn hĩa và những biểu hiện ở con người.
=> Ta đặt tên cho văn bản lả: Văn hĩa con người
Câu 2 
 Giải thích các khái niệm “ lí tưởng , cuộc sống , và ý nghĩa câu nĩi của nhà văn 
L. Tơn-xtơi .
 “ lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường ” : thanh niên sống cần cĩ lí tưởng , biết đề ra mục tiêu để phấn đấu vươn tới ước mơ→ đưa ra phương hướng cho cuộc sống của Thanh niên trong tương lai 
- Khẳng định là :Đúng.
I – TÌM HIỂU CHUNG
1. Khái niệm:
Nghị luận về một tư tưởng đạo lí là quá trình kết hợp những thao tác lập luận để làm rõ những vấn đề tư tưởng, đạo lí trong cuộc đời.
 ]Tư tưởng đạo lí trong cuộc đời bao gồm:
- Lí tưởng
- Cách sống.
- Hoạt động sống.
- Mối quan hệ trong cuộc đời giữa con người với con người. Ở ngồi xã hội cĩ các quan hệ trên, dưới, đơn vị, tình làng nghĩa xĩm, thầy trị, bạn bè
2.Yêu cầu làm bài văn nghị luận về tư tưởng đạo lí:
a. Hiểu được vấn đề cần nghị luận, ta phải qua các bước phân tích, giải đề xác định được vấn đề.
Ví dụ: Đề bài: “ Sống đẹp là thế nào hỡi bạn?”.
* Muốn hiểu được vấn đề cần nghị luận nêu trên, ta cần phân tích,giải thích cụ thể vấn đề :
+ Thế nào là sống đẹp?
 - Sống cĩ lí tưởng đúng đắn, cao cả phù hợp với thời đại, xác định vai trị, trách nhiệm của bản thân.
 -Cĩ đời sống tình cảm đúng mực, phong phú và hài iịa.
 - Cĩ hành động đúng đắn.
=> Sống đẹp là sống cĩ lí tưởng đúng đắn, cao cả, cá nhân xác định được vai trị, trách nhiệm với cuộc sống, cĩ đời sống tình cảm hài hịa, phong phú, cĩ hành động đúng đắn. Vấn đề đặt ra hướng con người tới hành động để nâng cao giá trị, phẩm chất con người.
b. Từ vấn đề nghị luận đã xác định, người viết tiếp tục phân tích, chứng minh những biểu hiện cụ thể của vấn đề, thậm chí so sánh, bàn bạc, bãi bỏ.. nghĩa là biết áp dụng nhiều thao tác lập luận.
c. Phải biết rút ra ý nghĩa vấn đề.
d. Yêu cầu vơ cùng quan trọng là người thực hiện nghị luận phải sống cĩ lí tưởng và đạo lí.
3. Cách làm bài nghị luận:
a. Bố cục;
Bài nghị luận về tư tưởng đạo lí cũng gồm ba phần: Mở bài, thân bài, kết bài.
b. Các bước tiến hành ở phần thân bài: phần này phụ thuộc vào yêu cầu của thao tác. Những vấn đề chung nhất là:
-Giải thích khái niệm của đề bài.
-Giải thích và chứng minh vấn đề đặt ra .
-Suy nghĩ xem cách đặt vấn đề như thế đúng hay sai. Chứng minh ta nên mở rộng bàn bạc bằng cách đi sâu vào một vấn đề nào đĩ.( Ví dụ làm thế nào để sống cĩ lí tưởng, cĩ đạo lí hoặc phê phán cách sống khơng lí tưởng, khơng hồi bão, thiếu đạo lí). Phần này cần cụ thể, sâu sắc tránh chung chung. 
- Sau cùng là nêu ý nghĩa của vấn đề.
* Ghi nhớ :Sách giáo khoa
II. LUYỆN TẬP:
Câu 1.
1.*Tác giả sử dụng các thao tác lập luận:
+ Giải thích, chứng minh.
+Phân tích, bình luận.
+ Đoạn từ đầu đến “hạn chế về trí tuệ và văn hĩa” giải thích + khẳng định vấn đề 
( chứng minh).
+ Những đoạn cịn lại là thao tác bình luận.
+ Cách diễn đạt rõ ràng văn giàu hình ảnh.
Câu 2.
a.Khái niêm “ lí tưởng”
-Là ước mơ cao đẹp nhất, là hình ảnh tuyệt vời về một con người kiểu mẫu, một xã hội hoàn hảo, là biểu tượng trong sáng hoàn thiện, hoàn mĩ của cuộc sống mà cá nhân tự xây dưng cho bản thân mình và xem như mục đích để vươn tới. Lí tưởng là lẽ sống, là mục tiêu phấn đấu thu hút mọi hoạt động của cả một đời người.
b. Vai trò của lí tưởng:
+ Khát vọng chi phối đến sự phấn đấu.
+ Hướng tới cái đẹp hoàn thiện.
+Vẫy gọi người ta vươn tới.
+ Tạo niềm lạc quan và tự do trong hành động.
c. Thái độ: Tán thành.
d. Lí tưởng của cá nhân và con đường phấn đấu cho lí tưởng ấy: 
Không ngừng học tập, tu dưỡng và hành động.
4. Củng cố : 
Giáo viên giúp học sinh củng cố nội dung bài học:
+ Khái niệm : Nghị luận về tư tưởng đạo lí.
+ Những yêu cầu chính khi làm bài nghị luận về tư tưởng đạo lí
Ra bài tập về nhà: 
Học sinh về nhàhọc bài, đọc lại tác bài. Làm bài tập ở sách giáo khoa.
- Chuẩn bị bài : - Xem trước bài mới 
Soạn bài “ Tuyên ngơn Độc lập ” của Hồ Chí Minh .
IV. RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG: