Giáo án môn Ngữ văn khối 12 - Thực hành về hàm ý

Tuần 21 Ngày dạy:
Tiết 63 Lớp dạy:.
THÖÏC HAØNH VEÀ HAØM YÙ
MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC:
Giúp học sinh:
- Cñng cè vµ n©ng cao nh÷ng kiÕn thøc vÒ hµm ý, vÒ c¸ch thøc t¹o lËp vµ lÜnh héi hµm ý.
- BiÕt lÜnh héi vµ ph©n tÝch ®­îc hµm ý (trong v¨n b¶n nghÖ thuËt vµ trong giao tiÕp hµng ngµy). BiÕt dïng c©u cã hµm ý khi cÇn thiÕt
PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
Sgk, sgv, thiÕt kÕ bµi häc, b¶ng phô.
CÁCH THỨC TIẾNH HÀNH
 	Tæ chøc HS trao ®æi, ®µm tho¹i, làm bài tập, thảo luận nhóm
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
Ổn định lớp
Kiểm tra bài soạn của hs
Bài mới
Hoạt động của GV và HS
Nội dung
Gv: Hướng dẫn HS nhắc lại khái niệm hàm ý đã học, cách tạo câu có hàm ý.
Gv: thế nào là hàm ý?
Hs: trả lời
Gv:Muốn tạo ra cách nói hàm ý, người ta dùng những cách thức nào ?
Hs: trả lời
Bài tập 1
-HS đọc bài tập1 vµ ph©n tÝch theo c¸c c©u hái (SGK).
 + Trong lời đáp của A phủ đối với câu hỏi cử Pá Tra, còn thiếu thông tin gì, thừa thông tin gì ?
+ Cách trả lời của A Phủ có hàm ý gì ? Trong cách trả lời của A Phủ ta thấy sự khôn khéo thể hiện như thế nào ?
 + A Phñ ®· cè ý vi ph¹m ph­¬ng ch©m vÒ l­îng khi giao tiÕp nh­ thÕ nµo? ( ví dụ: con ăn cơm chưa? bụng con rất no ) 
 Bài tập 2
 - Cho HS đọc bài tập và thực hiện theo yêu cầu.
 +Câu nói: “T«i kh«ng ph¶i lµ c¸i kho”của Bá kiến cã hµm ý g×?. C¸ch nãi nh­ thÕ cã ®¶m b¶o ph­¬ng ch©m c¸ch thøc kh«ng?
 + ë l­ît lêi thø nhÊt vµ thø hai cña B¸ KiÕn cã nh÷ng c©u d¹ng c©u hái. Nh÷ng c©u ®ã nh»m môc ®Ých g×, thùc hiÖn hµnh ®éng nãi g×? Chóng cã hµm ý g×?
 + Ở lượt lời thứ nhất, Chí Phèo nói: Tao không đến đây xin năm hào. Là hàm ý gì ?
 + Cách nói ở hai lượt lời đầu, Chí Phèo có đảm bảo phương châm về lượng và phương châm cách thức không ? tại sao.
Bài tập 3. GV yêu cầu HS đọc bài tập 3, thực hiện trả lời các câu hỏi SGK.
 + Bà giáo bảo: Ông lấy giấy khổ to mà viết có hơn không ? ( hình thức là 1 câu hỏi), nhằm thực hiện hành động nói gì ? Cách nói ấy có hàm ý gì về tài năng văn chương của ông giáo?
I. NHẮC LẠI KHÁI NIỆM HÀM Ý, CÁCH THỨC TẠO CÂU CÓ HÀM Ý.
Hàm ý: 
Lµ nh÷ng néi dung, ý nghÜ mµ ng­êi nãi kh«ng nãi ra trùc tiÕp b»ng tõ ng÷, tuy vÉn cã ý ®Þnh truyÒn b¸o ®Õn ng­êi nghe. Cßn ng­êi nghe ph¶i dùa vµo nghÜa t­êng minh cña c©u vµ t×nh huèng giao tiÕp ®Ó suy ra th× míi hiÓu ®óng, hiÓu hÕt ý cña ng­êi nãi.
Cách tạo câu có hàm ý:
Chủ ý vi phạm phương châm về lượng: nói thừa, nói thiếu lượng thông tin so với yêu cầu.
Chủ ý vi phạm phương châm quan hệ: đi chệch đề tài giao tiếp.
Chủ ý vi phạm phương châm cách thức: nói vòng vo, không rõ ràng, rành mạch
III. THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý.
 Bài tập 1. 
Pá Tra hỏi: - mất mấy con bò ?
A Phủ trả lời: Tôi về lấy súng, thế nào cũng bắn được con hổ này to lắm.
* + Lêi ®¸p cña A Phñ thiÕu th«ng tin cÇn thiÕt : Sè l­îng bß bÞ mÊt (mÊt mÊy con bß?). A Phñ ®· lê yªu cÇu nµy cña P¸ Tra.
 + Lêi ®¸p cã chñ ý thõa th«ng tin so víi yªu cÇu cña c©u hái: A Phñ nãi ®Õn c«ng viÖc dù ®Þnh vµ niÒm tin cña m×nh (T«i vÒ lÊy sóng thÕ nµo còng b¾n ®­îc con hæ nµy to l¾m) à nhằm chuộc tội 
 + Hàm ý: định lấy công chuộc tội, nhằm giảm cơn thịnh nộ, giận dữ của Pá Tra
 + Khôn khéo trong cách trả lời của A Phủ: không trả lời thẳng, nhằm gián tiếp công nhận việc để mất bò, định giết hổ để chuộc tội.
è Chủ ý vi phạm phương châm về lượng: nói thừa hoặc thiếu thông tin so với yêu cầu
 Bài tập 2.
 a) C©u nãi cña B¸ KiÕn víi ChÝ PhÌo: “T«i kh«ng ph¶i lµ c¸i kho” cã hµm ý: Tõ chèi tr­íc lêi ®Ò nghÞ xin tiÒn nh­ mäi khi cña ChÝ PhÌo ( T«i kh«ng cã nhiÒu tiÒn) ( không nói trực tiếp mà thông qua một biểu tượng: cái kho- biểu tượng của người lắm tiền của )
 èChủ ý vi phạm phương châm cách thức ( nói không rõ ràng rành mạch )
 b) Các câu hỏi của Bá Kiến: ( ở lượt lời thứ nhất và thứ hai )
 + Chí Phèo đấy hở ?à không nhằm mục đích hỏi, đó là lời chào trịnh thượng của bề trên đối với kẻ dưới.
 + Rồi mà làm ăn chứ cứ báo người ta mãi à ? không nhằm mục đích hỏi, nhằm mục đích thực hiện hành động cảnh báo, sai khiến: thúc giục Chí phèo hãy làm lấy mà ăn..
à Chủ ý dành hành động nói gián tiếp. ( vi phạm phương châm quan hệ: đi chệch đề tài )
 c) Chí Phèo nói: Tao không đến đây xin năm hào. Hàm ý đòi cái khác, được nói rõ ở lượt lời thứ ba: Tao muốn làm người lương thiện.
à Chủ ý vi phạm phương châm về lượng:nói không đủ lượng thông tin cần thiết, và cả phương châm về cách thức: nói không rõ ràng.
 Bài tập3.
Lời nói của bà giáo là một lời khuyên thực dụng: khuyên ông đồ viết bằng giấy khổ to.
Hàm ý khác( không nói ra): không tin tưởng vào tài năng văn chương của ông giáo
Bà giáo không nói thẳng, chọn cách nói như trong truyện vì : tế nhị,nể trọng ông đồ, giữ thể diện cho ông,( không trực tiếp chê văn chương của chồng) không chịu trách nhiệm về cách nói hàm ý.
Dặn dò:
Về nhà làm thêm các Bt trong sách BT
Chuẩn bị tiết sau: Viết bài làm văn số 5
Đọc lại và học các tác phẩm: Vợ nhặt, Vợ chồng A Phủ, Rừng xà nu, Những đứa con trong gia đình, Chiếc thuyền ngoài xa
Rút kinh nghiệm: