Giáo án môn Ngữ văn khối 12 - Khái quát văn học Việt Nam từ cách mạng tháng 8 năm 1945 đến năm 1975

Trường THPT Thủ Thừa
Tổ: Ngữ Văn
-----o0o-----
GIÁO VIÊN: ĐỒN THỤY BẢO CHÂU
KHÁI QUÁT VHVN TỪ CMT8 NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1975:
A. VHVN TỪ CMT8 ĐẾN NĂM 1945.
1. Vài nét về hồn cảnh lịch sử, xã hội, văn hố:
- CMT8 thành cơng đã mở kỉ nguyên độc lập: tạo nên nền văn học thống nhất về tư tưởng, tổ chức và quan niệm nhà văn kiểu mới (nhà văn - chiến sĩ) .
 - Trải qua nhiều biến cố, sự kiện lớn: Hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mĩ kéo dài, tác động mạnh và sâu sắc đến nhân dân và văn học.
- Kinh tế cịn nghèo và chậm phát triển. 
 - Giao lưu văn hố chủ yếu giới hạn trong các nước XHCN.
2. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu:
a. Những chặng đường phát triển:
- 1945 đến 1954: Văn học thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.
- 1955-1964: Văn học trong những năm xây dựng CNXH ở miền Bắc, đấu tranh thống nhất đất nước ở miền Nam.
- 1965-1975: Văn học thời kì chống Mĩ cứu nước.
b. Những thành tựu và hạn chế:
- Thực hiện xuất sắc nhiệm vụ lịch sử giao phó: thể hiện hình ảnh con người VN trong chiến đấu và lao động.
- Tiếp nối và phát huy những truyền thống tư tưởng lớn của dân tộc: truyền thống yêu nước, truyền thống nhân đạo và chủ nghĩa anh hùng.
- Những thành tựu nghệ thuật lớn về thể loại, về khuynh hướng thẩm mĩ, về đội ngũ sáng tác, đặc biệt là sự xuất hiện những tác phẩm lớn mang tầm thời đại.
- Những hạn chế: giản đơn, phiếm diện, công thức,
3. Những đặc điểm cơ bản:
- Văn học phục vụ CM, cổ vũ chiến đấu: VH như một tấm gương phản chiếu những vấn đề lớn lao, trọng đại nhất của đất nước và cách mạng
+ Khuynh hướng, tư tưởng chủ đạo: cách mạng (văn học là thứ vũ khí phục vụ CM)
+ Đề tài: đấu tranh thống nhất đất nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội
- Nền văn học hướng về đại chúng: 
+ Đại chúng vừa là đối tượng phản ánh và đối tượng phục vụ, vừa là nguồn cung cấp, bổ sung lực lượng sáng tác cho văn học
+ Hình thành quan niệm mới: Đất nước của nhân dân
+ Quan tâm đến đời sống nhân dân lao động, niềm vui và nỗi buồn của họ
+ Tác phẩm ngắn gọn, nội dung dễ hiểu, chủ đề rõ ràng, hình thức nghệ thuật quen thuộc, ngơn ngữ bình dị, trong sáng, dễ hiểu. 
- Nền văn học chủ yếu mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn.
* Khuynh hướng sử thi: 
+ Đề tài: những vấn đề cĩ ý nghĩa lịch sử và tính chất tồn dân tộc
+ Nhân vật chính: những con người đại diện cho tinh hoa và khí phách, phẩm chất và ý chí của dân tộc; gắn bĩ số phận cá nhân với số phận đất nước; luơn đặt bổn phận, trách nhiệm, nghĩa vụ cơng dân, ý thức chính trị, tình cảm lớn, lẽ sống lớn lên hàng đầu
+ Lời văn: mang giọng điệu ngợi ca, trang trọng và đẹp tráng lệ, hào hùng
* Cảm hứng lãng mạn:
 + Ngợi ca cuộc sống mới, con người mới, 
+ Ca ngợi chủ nghĩa anh hùng CM 
+ Tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước.
* Khuynh hướng sử thi kết hợp với cảm hứng lãng mạn:
+ Làm cho văn học thấm nhuần tinh thần lạc quan, 
+ Đáp ứng yêu cầu phản ánh hiện thực đời sống trong quá trình vận động và phát triển cách mạng.
B. VHVN TỪ 1975 ĐẾN HẾT THẾ LĨ XX
1. Hồn cảnh lịch sử, xã hội, văn hố:
- Lịch sử dân tộc ta mở ra một thời kì mới - độc lập, tự do và thống nhất. 
- Từ 1975 đến 1985: đất nước ta lại gặp những khĩ khăn và thử thách mới.
- Từ 1986: Đảng đề xướng và lãnh đạo cơng cuộc đổi mới tồn diện. 
+ Kinh tế: Chuyển sang kinh tế thị trường
+ Văn hố: Tiếp xúc và giao lưu văn hố được mở rộng. 
+ văn học dịch thuật, báo chí và các phương tiện truyền thơng phát triển mạnh mẽ.
à Sự nghiệp đổi mới thúc đẩy nền văn học cũng đổi mới để phù hợp với nguyện vọng của nhà văn và người đọc cũng như quy luật phát triển khách quan của văn học
2. Những thành tựu và hạn chế: Thành tựu cơ bản nhất của VH thời kì này chính là ý thức về sự đổi mới, sáng tạo trong bối cảnh mới của đời sống nhân dân
- Thơ khơng tạo sự lơi cuốn, hấp dẫn như các giai đoạn trước nhưng vẫn cĩ những tác phẩm đáng chú ý; nở rộ trường ca.
- Văn xuơi: Một số cây bút bộc lộ ý thức đổi mới cách viết về chiến tranh, cách tiếp cận hiện thực đời sống.
- Từ 1986, văn học chính thức bước vào chặng đường đổi mới: gắn bĩ, cập nhật hơn đối với những vấn đề của đời sống: Phĩng sự xuất hiện, đề cập những vấn đề bức xúc của cuộc sống; Văn xuơi; Bút kí; Từ sau năm 1975, kịch nĩi phát triển mạnh.
3. Một số phương diện đổi mới trong văn học:
- Vận động theo khuynh hướng dân chủ hố, mang tính nhân bản, nhân văn sâu sắc.
- Phát triển đa dạng về đề tài, chủ đề; phong phú và mới mẻ về thủ pháp nghệ thuật
- Đề cao cá tính sáng tạo của nhà văn, đổi mới cách nhìn nhận, tiếp cận con người và hiện thực đời sống, đã khám phá con người trong những mối quan hệ đa dạng và phức tạp, thể hiện con người ở nhiều phương diện của đời sống, kể cả đời sống tâm linh.
 à Tính chất hướng nội, quan tâm nhiều hơn tới số phận cá nhân trong những hồn cảnh phức tạp, đời thường.
 - Quá trình đổi mới cũng xuất hiện những khuynh hướng tiêu cực, những biểu hiện quá đà, thiếu lành mạnh
TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP-HỒ CHÍ MINH
TÁC GIẢ:
Tiểu sử: HCM (1890-1969) gắn bó trọn đời với dân, với nước, với ự nghiẹp giải phóng dântộc của VN và phong trào CM thế giới, là lãnh tụ CM vĩ đại, motä nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc VN. 
Sự nghiệp văn học:
Quan điểm sáng tác của HCM: Người côi văn nghệ là một vũ khí chiến đấu lợi hại phụng sự cho sự nghiệp CM. Nhà văn phải có tinh thần xung phong như người chiến sĩ. Người coi trọng tính chân thật và tính dân tộc của văn học: khi cầm bút, Người bao giờ cũng xuất phát từ đối tượng (viết cho ai?), và mục đích tiếp nhận (viết để làm gì?) để quyết định nội dung (viết cái gì?) và hình thức (viết như thế nào?) của tác phẩm.
Di sản văn học: những tác phẩm chính của HCM thuộc các thể loại: thơ, văn xuôi, kí, văn chính luận.
Phong cách nghệ thuật: độc đáo, đa dạng, mỗi thể loại đều có phong cách riêng, rất hấp dẫn
* Văn chính luận: 
+ Ngắn gọn, 
+ Tư duy sắc sảo, 
+ Lập luận chặt chẽ, 
+ Lí lẽ đanh thép, bằng chứng đầy sức thuyết phục, 
+ Giàu tính chiến đấu và đa dạng về bút pháp.
* Truyện và kí: 
+ Mang tính hiện đại, 
+ Thể hiện tính chiến đấu mạnh mẽ 
+ Nghệ thuật trào phúng vừa sắc bén, thâm thuý của phương Đơng, vừa hài hước hĩm hỉnh của phương Tây.
* Thơ ca: 
+ Những bài thơ nhằm mục đích tuyên truyền: Lời lẽ giản dị, mộc mạc, mang màu sắc dân gian hiện đại, vừa dễ nhớ vừa dễ thuộc, vừa cĩ sức tác động trực tiếp vào tình cảm người đọc, người nghe.
+ Những bài thơ viết theo cảm hứng nghệ thuật: Hàm súc, cĩ sự hồ hợp độc đáo giữa bút pháp cổ điển và bút pháp hiện đại, giàu chất trữ tình và tính chiến đấu.
TÁC PHẨM: “TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP:”
- Là một văn kiện có giá trị lịch sử to lớn, tầm vóc tư tưởng cao đẹp và là một áng văn chính luận mẫu mực
- Tác phẩm được công bố trong một hoàn cảnh lịch sử đặc biệt đã quy định đối tượng hướng tới, nội dung và cách viết nhằm đạt hiệu quả cao nhất.
1. Nội dung:
a. Phần mở đầu. Nêu cơ sở pháp lí của TNĐL:
- Bác trích dẫn những đoạn tiêu trong hai đoạn tuyên ngơn của Pháp (1791)& Mĩ (1776). Khẳng định quyền bình đẳng , tự do, hạnh phúc của tất cả mọi người => những lời bất hủ được l/sử c/m, được nhân loại thừa nhận. Đĩ là chân lí muơn đời.
- Trích dẫn những câu tiêu biểu trong tuyên ngơn của kẻ thù HCM tỏ ra kiên quyết & khéo léo trong việc khẳng định quyền độc lập của nd VN. (Việc trích dẫn cĩ nhiều dụng ý).
+ Pháp & Mĩ đều là kẻ thù trước mắt của nd ta chúng xâm lược nước ta tức là: làm vấy bùn lên lá cờ nhân đạo của chúng. Đánh địch = lý lẽ “ gậy ơng lại đập lưng ơng”.
+ Bác đặt 3 cuộc cách mạng, 3 nền độc lập, 3 bản tuyên ngơn ngang hàng nhau. Sánh vai với VM t/g và gợi lại niềm tự hào dân tộc trong truyền thống đấu tranh dựng nước => nối liền mạch y/n, tự hào dân tộc của quá khứ và hiện tại.
+ Từ TN của hai nước P&M, HCM đã mở rộng, nâng cao một cách sáng tạo và phù hợp với thực tế VN “Lời bất hủ ấy suy rộng ra.. tự do”-> từ lẽ phải khơng thể chối cãi được về quyền bất khả x/phạm của cá nhân con người khẳng định lẽ phải cần phải được thừa nhận quyền bất khả x/phạm của dân tộc VN: -Thức tỉnh trí tuệ của n/loại tiến bộ, nd VN. –cổ vũ p/trào giành độc lập của nd các nước thuộc địa. –tạo cơ sở pháp lí vững chắc cho nền độc lập , t/do của d/tộc VN.
=>cơ sở pháp lý của nền độc lập tự do được khẳng định chắc chắn = những lí lẽ chặt chẽ, đầy sức thuyết phục.
b. Cơ sở thực tế của TNĐL:
-Tố cáo tội ác của TDP, kể thù trực tiếp của dân tộc:
*“Thế mà”( chuyển p1- p2): Tác dụng lay chuyển nhận thức người nghe từ những nguyên lí cao đẹp vừa nêu trong hai bản TN đến thực tế nước VN khi P xâm lược. 
+ Lừa bịp ndVN “Khai hố VM” – thực chất là x/lược làm thuộc địa, cướp nước ta, áp bức đồng bào. 
+ Thủ tiêu quyền d/chủ, thi hành luật pháp dã man, chia cắt đất nước, thẳng tay chém giết những người yêu nước, thi hành chính sách ngu dân, bĩc lột nd đến xương tuỷ -> hậu quả nặng nề: Đ/n nghèo nàn thiếu thốn, xơ xác tiêu điều, giống nịi suy nhược, gần 2 triệu đồng bào chết đĩi.
+ Khơng bảo hộ nước ta mà hai lần bán nước ta cho Nhật nd ta “một cổ hai trịng”
-Với hệ thống từ ngữ:
 + Động từ mạnh liên tiếp “thi hành luật pháp dã man”, tắm các cuộc k/c trong bể máu..”. nhấn mạnh tội ác của kẻ thù.
 + Điệp từ “Chúng” khẳng định và nhấn mạnh kẻ thù là những chủ nhân của tội ác đĩ.
+ Câu văn ngắn gọn liên tiếp s/dụng những lời tố cáo đanh thép, sâu sắ tội ác của kẻ thù.
+ Các dẫn chứng xác thực : 9/3, 1940Buộc tội TDP khiến chúng khơng thể chối cãi và biện minh.
=> Ngịi bút thật sắc sảo & bằng chứng xác thực đã vẽ lên bức tranh về 1 thời kì lịch sử dau thương của d/tộc, vạch trần bộ mặt tàn bạo của TDP đi ngược lại với truyền thống văn hố P; tư tưởng nhân đạo của nhân loại, khố miệng những kẻ rêu rao luận điệu bảo hộ, khai hố nước ta. Đằng sau đĩ là nỗi day dứt , trái tim nhân đạo của HCM.
-Tình thế tương phản đối lập giữa thực dân pháp – d/t ta.
+ Khi Nhật đến: TDP bỏ chạy, đầu hàng. Nd VN anh dũng vùng lên quật khởi giành chính quyền từ tay Nhật.
Khi chống PXN: TDP khơng liên kết với nd ta mà cịn thẳng tay đàn áp VM; giết tù c/trị ở Yên Bái.Nd ta khoan hồng, nhân đạo cứu P ra khỏi nhà tù của Nhật, bảo vệ tính mạng cho họ.
+ Bản chất ươn hèn tàn bạo & phản động của TDPkhơng xứng đáng bảo hộ nước ta. Bản chất anh dũng nhân ái tốt đẹp của nd VN rất xứng đáng với tư cách người làm chủ đất nước cĩ độc lập , tự do.
 -Trực tiếp bác bỏ luận điệu Đ/Dương, VN là thuộc địa của P = chứng cứ l/sử:
+ Mùa thu 1940 nước ta là thuộc địa của Nhật & chúng ta giành chính quyền từ tay người Nhật chứ khơng phải từ tay người P.
+ Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bđại thối vị -> nd VN lập chế độ Dân Chủ Cộng Hồ.
+ Điệp từ “sự thật” khẳng định sức mạnh chính nghĩa của nd ta, cùng với lí lẽ thuyết phục người nghe.
=>Cơ sở thực tế của TNĐL được khẳng định bằng chứng cứ l/sử về tội ác của kẻ thù, sức mạnh chính nghĩa củ ... «-lèp. §ã cịng lµ tÝnh ch©n thËt cđa sè phËn con ng­êi sau chiÕn tranh.
=> Tác phẩm đề cao chủ nghĩa nhân đạo cao cả, nghị lực phi thường của người lính và nhân dân Xô Viết thời hậu chhiến: lòng nhân hậu, vị tha, sự gắn kết giữa những cảnh đời bất hạnh, niềm tin, hi vọng vào tương lai tươi sáng. 
2. Th¸i ®é cđa ng­êi kĨ chuyƯn
- Th¸i ®é cđa ng­êi trÇn thuËt lµ ®ång c¶nh vµ tin t­ëng.
- §o¹n kÕt t¸c phÈm lµ lêi nh¾c nhë, kªu gäi sù quan t©m, tr¸ch nhiƯm cđa toµn x· héi ®èi víi mçi sè phËn c¸ nh©n (H×nh ¶nh “nh÷ng giät n­íc m¾t ®µn «ng hiÕm hoi nãng báng”, giät n­íc m¾t “trong chiªm bao”)
3. Nghệ thuật: - Miêu tả sâu sắc, tinh tế nội tâm và diễn biến tâm trạng nhân vật.
- Lối kể chuyện giản dị, sinh động, giàu sức hấp dẫn và lôi cuốn.
- Nhiều đoạn trữ tình ngoại đề gây xúc động mạnh cho người đọc.
4. Ý nghĩa văn bản: Con người bằng ý chí và nghị lực, lòng nhân ái và niềm tin vào tương lai, cần và có thể vượt qua những mất mát do chiến tranh và bi kịch của số phận.
«ng giµ vµ biĨn c¶ (TrÝch)
 Hª- min-uª
I. T×m hiĨu chung
O-nit Hª-minh-uª (1899- 1961):
+ Nhµ v¨n MÜ ®Ĩ l¹i dÊu Ên s©u s¾c trong v¨n xu«i hiƯn ®¹i ph­¬ng T©y vµ gãp phÇn ®ỉi míi lèi viÕt truyƯn, tiĨu thuyÕt cđa nhiỊu thÕ hƯ nhµ v¨n trªn thÕ giíi.
+ Nh÷ng tiĨu thuyÕt nỉi tiÕng cđa Hª-minh-uª: MỈt trêi vÉn mäc (1926), Gi· tõ vị khÝ (1929), Chu«ng nguyƯn hån ai (1940).
+ TruyƯn ng¾n cđa Hª-minh-uª ®­ỵc ®¸nh gi¸ lµ nh÷ng t¸c phÈm mang phong vÞ ®éc ®¸o hiÕm thÊy. Mơc ®Ých cđa nhµ v¨n lµ "ViÕt mét ¸ng v¨n xu«i ®¬n gi¶n vµ trung thùc vỊ con ng­êi".
¤ng giµ vµ biĨn c¶
+ §­ỵc xuÊt b¶n lÇn ®Çu trªn t¹p chÝ §êi sèng.
+ T¸c phÈm g©y tiÕng vang lín vµ hai n¨m sau Hª-minh-uª ®­ỵc trao gi¶i N«-ben.
+ Tãm t¾t t¸c phÈm (SGK).
+ T¸c phÈm tiªu biĨu cho lèi viÕt "T¶ng b¨ng tr«i": dung l­ỵng c©u ch÷ Ýt nh­ng "kho¶ng trèng" ®­ỵc t¸c gi¶ t¹o ra nhiỊu, chĩng cã vai trß lín trong viƯc t¨ng c¸c líp nghÜa cho v¨n b¶n.
II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN: Ý nghĩa biểu tượng 
Hình tượng con cá Kiếm: 
- Biểu tượng của ước mơ, lí tưởng mà mỗi con người theo đuổi trong đời.
- Đại diện cho hình ảnh thiên nhiên, vẻ đẹp kiêu hùng, kì vĩ;
- Biểu tượng của ước mơ sáng tạo nghệ thuật
Hình tượng ơng lão đánh cá
Ngợi ca vẻ đẹp, sức mạnh của con người.
Tin tưởng và con người trên hành trình chinh phục thử thách.
 Bài học của sự thành cơng:
+ Phải cĩ trí tuệ, hiểu biết, tỉnh táo và nhẫn nại
+ Niềm tin, ý chí và nghị lực vượt qua thử thách. Trong mọi hồn cảnh và điều kiện ta nhận thấy “con người chỉ cĩ thể bị hủy diệt chứ khơng bị đánh bại” 
Khẳng định niềm tin vào khả năng tồn tại của con người.
Ý nghĩa nguyên lí tảng băng trơi: 1 phần nổi 7 phần chìm
Phần nổi: hành trình theo đuổi, chiến đấu bắt được con cá Kiếm của ơng Lão
 Phần chìm:
+ Hành trình theo đuổi những ước mơ, hồi bão
+ Khám phá, chinh phục tự nhiên
+ Vượt qua thử thách -> thành cơng
+ Bài học về niềm tin vào bản thân, sức mạnh và khả năng tồn tại của con người.
Nghệ thuật:
Lối kể chuyện độc đáo, kết hợp nhuần nhuyễn giữa lời kể với văn miêu tả cảnh vật, đối thoại và độc thoại nội tâm.
Yù nghĩa hàm ẩn của hình tượng và tính đa nghĩa của ngôn ngữ.
5. Ý nghĩa văn bản: Cuộc hành trình đơn độc, nhọc nhằn của con người vì một khát vọng lớn lao là minh chứng cho chân lí: “Con người có thể bị thể bị huỷ diệt chứ không thể bị đánh bại”
 Hån tr­¬ng ba, da hµng thÞt (TrÝch)
 L­u Quang Vị
I. T×m hiĨu chung
1. T¸c gi¶
L­u Quang Vị (1948- 1988) quª gèc ë §µ N½ng, sinh t¹i Phĩ Thä trong mét gia ®×nh trÝ thøc.
+ Tõ 1965 ®Õn 1970: L­u Quang Vị vµo bé ®éi vµ ®­ỵc biÕt ®Õn víi t­ c¸ch mét nhµ th¬ tµi n¨ng ®Çy høa hĐn.
+ Tõ 1970 ®Õn 1978: «ng xuÊt ngị, lµm nhiỊu nghỊ ®Ĩ m­u sinh. 
+ Tõ 1978 ®Õn 1988: biªn tËp viªn T¹p chÝ S©n khÊu, b¾t ®Çu s¸ng t¸c kÞch vµ trë thµnh mét hiƯn t­ỵng ®Ỉc biƯt cđa s©n khÊu kÞch tr­êng nh÷ng n¨m 80 víi nh÷ng vë ®Ỉc s¾c nh­: Sèng m·i tuỉi 17, HĐn ngµy trë l¹i, Lêi thỊ thø 9, kho¶nh kh¾c vµ v« tËn, BƯnh sÜ, T«i vµ chĩng ta, Hai ngµn ngµy oan tr¸i, Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt,
L­u Quang Vị lµ mét nghƯ sÜ ®a tµi: lµm th¬, vÏ tranh, viÕt truyƯn, viÕt tiĨu luËn, nh­ng thµnh c«ng nhÊt lµ kÞch. ¤ng lµ mét trong nh÷ng nhµ so¹n kÞch tµi n¨ng nhÊt cđa nỊn v¨n häc nghƯ thuËt ViƯt Nam hiƯn ®¹i
L­u Quang Vị ®­ỵc tỈng gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh vỊ v¨n häc nghƯ thuËt n¨m 2000.
2. Vë kÞch Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt
+ Vë kÞch ®­ỵc L­u Quang Vị viÕt vµo n¨m 1981, ®­ỵc c«ng diƠn vµo n¨m 1984. 
+ Tõ mét cèt truyƯn d©n gian, t¸c gi¶ ®· x©y dùng thµnh mét vë kÞch nãi hiƯn ®¹i, ®Ỉt ra nhiỊu vÊn ®Ị míi mỴ cã ý nghÜa t­ t­ëng, triÕt lÝ vµ nh©n v¨n s©u s¾c.
§o¹n trÝch lµ phÇn lín c¶nh VII. §©y cịng lµ ®o¹n kÕt cđa vë kÞch, ®ĩng vµo lĩc xung ®ét trung t©m cđa vë kÞch lªn ®Õn ®Ønh ®iĨm. Sau mÊy th¸ng sèng trong t×nh tr¹ng "bªn trong mét ®»ng, bªn ngoµi mét nỴo", nh©n vËt Hån Tr­¬ng Ba ngµy cµng trë nªn xa l¹ víi b¹n bÌ, ng­êi th©n trong gia ®×nh vµ tù ch¸n ghÐt chÝnh m×nh, muèn tho¸t ra khái nghÞch c¶nh trí trªu.
II. §äc- hiĨu v¨n b¶n
1. PhÇn ®Çu: tr­íc khi §Õ ThÝch xuÊt hiƯn
+ Tr­íc khi diƠn ra cuéc ®èi tho¹i gi÷a hån vµ x¸c, nhµ viÕt kÞch ®· ®Ĩ cho Hån Tr­¬ng Ba "ngåi «m ®Çu mét håi l©u råi vơt ®øng dËy" víi mét lêi ®éc tho¹i ®Çy khÈn thiÕt:
"- Kh«ng. Kh«ng! T«i kh«ng muèn sèng nh­ thÕ nµy m·i! T«i ch¸n c¸i chç ë kh«ng ph¶i lµ cđa t«i nµy l¾m råi! C¸i th©n thĨ kỊnh cµng, th« lç nµy, ta b¾t ®Çu sỵ mi, ta chØ muèn rêi xa mi tøc kh¾c!NÕu c¸i hån cđa ta cã h×nh thï riªng nhØ, ®Ĩ nã t¸ch ra khái c¸i x¸c nµy, dï chØ mét l¸t".
+ Hån Tr­¬ng Ba ®ang ë trong t©m tr¹ng v« cïng bøc bèi, ®au khỉ (Nh÷ng c©u c¶m th¸n ng¾n, dån dËp cïng víi ­íc nguyƯn kh¾c kho¶i) 
- Hån bøc bèi bëi kh«ng thĨ nµo tho¸t ra khái c¸i th©n x¸c mµ hån ghª tëm. 
- Hån ®au khỉ bëi m×nh kh«ng cßn lµ m×nh n÷a. 
+ Tr­¬ng Ba b©y giê vơng vỊ, th« lç, phị phµng l¾m. Hån Tr­¬ng Ba cịng cµng lĩc cµng r¬i vµo tr¹ng th¸i ®au khỉ, tuyƯt väng.
+ Trong cuéc ®èi tho¹i víi x¸c anh hµng thÞt, Hån Tr­¬ng Ba ë vµo thÕ yÕu, ®uèi lÝ bëi x¸c nãi nh÷ng ®iỊu mµ dï muèn hay kh«ng muèn Hån vÉn ph¶i thõa nhËn (c¸i ®ªm khi «ng ®øng c¹nh vỵ anh hµng thÞt víi "tay ch©n run rÈy", "h¬i thë nãng rùc", "cỉ nghĐn l¹i" vµ "suýt n÷a th×". §ã lµ c¶m gi¸c "xao xuyÕn" tr­íc nh÷ng mãn ¨n mµ tr­íc ®©y Hån cho lµ "phµm". §ã lµ c¸i lÇn «ng t¸t th»ng con «ng "tãe m¸u måm m¸u mịi",). 
+ X¸c anh hµng thÞt gỵi l¹i tÊt c¶ nh÷ng sù thËt Êy khiÕn Hån cµng c¶m thÊy xÊu hỉ, c¶m thÊy m×nh ti tiƯn. 
+ X¸c anh hµng thÞt cßn c­êi nh¹o vµo c¸i lÝ lÏ mµ «ng ®­a ra ®Ĩ ngơy biƯn: "Ta vÉn cã mét ®êi sèng riªng: nguyªn vĐn, trong s¹ch, th¼ng th¾n,". 
+ Trong cuéc ®èi tho¹i nµy, x¸c th¾ng thÕ nªn rÊt hĨ h¶ tu«n ra nh÷ng lêi tho¹i dµi víi chÊt giäng khi th× mØa mai c­êi nh¹o khi th× lªn mỈt d¹y ®êi, chØ trÝch, ch©m chäc. Hån chØ bu«ng nh÷ng lêi tho¹i ng¾n víi giäng nh¸t gõng kÌm theo nh÷ng tiÕng than, tiÕng kªu.
+ Nçi ®au khỉ, tuyƯt väng cđa Hån Tr­¬ng Ba cµng ®­ỵc ®Èy lªn khi ®èi tho¹i víi nh÷ng ng­êi th©n. 
- Ng­êi vỵ mµ «ng rÊt mùc yªu th­¬ng giê ®©y buån b· vµ cø nhÊt quyÕt ®ßi bá ®i. Víi bµ "®i ®©u cịng ®­ỵc cßn h¬n lµ thÕ nµy". Bµ ®· nãi ra c¸i ®iỊu mµ chÝnh «ng cịng ®· c¶m nhËn ®­ỵc: "«ng ®©u cßn lµ «ng, ®©u cßn lµ «ng Tr­¬ng Ba lµm v­ên ngµy x­a". 
- C¸i G¸i, ch¸u «ng giê ®©y ®· kh«ng cÇn ph¶i gi÷ ý. Nã mét mùc kh­íc tõ t×nh th©n (t«i kh«ng ph¶i lµ ch¸u «ng ¤ng néi t«i chÕt råi). C¸i G¸i yªu quý «ng nã bao nhiªu th× giê ®©y nã kh«ng thĨ chÊp nhËn c¸i con ng­êi cã "bµn tay giÕt lỵn", bµn ch©n "to bÌ nh­ c¸i xỴng" ®· lµm "g·y tiƯt c¸i chåi non", "giÉm lªn n¸t c¶ c©y s©m quý míi ­¬m" trong m¶nh v­ên cđa «ng néi nã. Nã hËn «ng v× «ng ch÷a c¸i diỊu cho cu TÞ mµ lµm g·y n¸t khiÕn cu TÞ trong c¬n sèt mª man cø khãc, cø tiÕc, cø b¾t ®Ịn. Víi nã, "¤ng néi ®êi nµo th« lç, phị phµng nh­ vËy". Nçi giËn d÷ cđa c¸i G¸i ®· biÕn thµnh sù xua ®uỉi quyÕt liƯt: "¤ng xÊu l¾m, ¸c l¾m! Cĩt ®i! L·o ®å tĨ, cĩt ®i!".
- ChÞ con d©u lµ ng­êi s©u s¾c, chÝn ch¾n, hiĨu ®iỊu h¬n lÏ thiƯt. ChÞ c¶m thÊy th­¬ng bè chång trong t×nh c¶nh trí trªu. ChÞ biÕt «ng khỉ l¾m, "khỉ h¬n x­a nhiỊu l¾m". Nh­ng nçi buån ®au tr­íc t×nh c¶nh gia ®×nh "nh­ s¾p tan hoang ra c¶" khiÕn chÞ kh«ng thĨ bÊm bơng mµ ®au, chÞ ®· thèt thµnh lêi c¸i nçi ®au ®ã: "ThÇy b¶o con: C¸i bªn ngoµi lµ kh«ng ®¸ng kĨ, chØ cã c¸i bªn trong, nh­ng thÇy ¬i, con sỵ l¾m, bëi con c¶m thÊy, ®au ®ín thÊy mçi ngµy thÇy mét ®ỉi kh¸c dÇn, mÊt m¸t dÇn, tÊt c¶ cø nh­ lƯch l¹c, nhßa mê dÇn ®i, ®Õn nèi cã lĩc chÝnh con cịng kh«ng nhËn ra thÇy n÷a"
TÊt c¶ nh÷ng ng­êi th©n yªu cđa Hån Tr­¬ng Ba ®Ịu nhËn ra c¸i nghÞch c¶nh trí trªu. Hä ®· nãi ra thµnh lêi bëi víi hä c¸i ngµy ch«n x¸c Tr­¬ng Ba xuèng ®Êt hä ®au, hä khỉ nh­ng "cịng kh«ng khỉ b»ng b©y giê".
-> Sau tÊt c¶ nh÷ng ®èi tho¹i Êy, mçi nh©n vËt b»ng c¸ch nãi riªng, giäng nãi riªng cđa m×nh ®· khiÕn Hån Tr­¬ng Ba c¶m thÊy kh«ng thĨ chÞu nỉi. Nçi cay ®¾ng víi chÝnh b¶n th©n m×nh cø lín dÇn lín dÇn, muèn ®øt tung, muèn vät trµo. 
=> Những ràng buộc mang tính tương khắc giữa thể xác và linh hồn trong một nghịch cảnh trớ trêu: linh hồn nhân hậu, thanh cao phải sống nhờ, sống tạm một cách trái tự nhiên trong một thân xác phàm tục, thô lỗ.
2. PhÇn sau: tõ khi §Õ ThÝch xuÊt hiƯn
- Cuéc trß chuyƯn gi÷a Hån Tr­¬ng Ba víi §Õ ThÝch trë thµnh n¬i t¸c gi¶ gưi g¾m nh÷ng quan niƯm vỊ h¹nh phĩc, vỊ lÏ sèng vµ c¸i chÕt. Hai lêi tho¹i cđa Hån trong c¶nh nµy cã mét ý nghÜa ®Ỉc biƯt quan träng: 
 Kh«ng thĨ bªn trong mét ®»ng, bªn ngoµi mét nỴo ®­ỵc. T«i muèn ®­ỵc lµ t«i toµn vĐn 
 Sèng nhê vµo ®å ®¹c, cđa c¶i ng­êi kh¸c ®· lµ chuyƯn kh«ng nªn, ®»ng nµy ®Õn c¸i th©n t«i cịng ph¶i sèng nhê anh hµng thÞt. ¤ng chØ nghÜ ®¬n gi¶n lµ cho t«i sèng, nh­ng sèng nh­ thÕ nµo th× «ng ch¼ng cÇn biÕt!.
 con ng­êi lµ mét thĨ thèng nhÊt, hån vµ x¸c ph¶i hµi hßa. Kh«ng thĨ cã mét t©m hån thanh cao trong mét th©n x¸c phµm tơc, téi lçi. Khi con ng­êi bÞ chi phèi bëi nh÷ng nhu cÇu b¶n n¨ng cđa th©n x¸c th× ®õng chØ ®ỉ téi cho th©n x¸c, kh«ng thĨ tù an đi, vç vỊ m×nh b»ng vỴ ®Đp siªu h×nh cđa t©m hån. 
 Sèng thùc sù cho ra con ng­êi qu¶ kh«ng hỊ dƠ dµng, ®¬n gi¶n. Nh÷ng lêi tho¹i cđa Hån Tr­¬ng Ba víi §Õ ThÝch chøng tá nh©n vËt ®· ý thøc râ vỊ t×nh c¶nh trí trªu, ®Çy tÝnh chÊt bi hµi cđa m×nh, thÊm thÝa nçi ®au khỉ vỊ t×nh tr¹ng ngµy cµng vªnh lƯch gi÷a hån vµ x¸c, ®ång thêi cµng chøng tá quyÕt t©m gi¶i tho¸t nung nÊu cđa nh©n vËt tr­íc lĩc §Õ ThÝch xuÊt hiƯn.
- QuyÕt ®Þnh døt kho¸t xin tiªn §Õ ThÝch cho cu TÞ ®­ỵc sèng l¹i, c¸i chÕt cđa cu TÞ cã ý nghÜa ®Èy nhanh diƠn biÕn kÞch ®i ®Õn chç "më nĩt". Dùng t¶ qu¸ tr×nh ®i ®Õn quyÕt ®Þnh døt kho¸t cđa nh©n vËt Hån Tr­¬ng Ba, L­u Quang Vị ®· ®¶m b¶o ®­ỵc tÝnh tù nhiªn, hỵp lÝ cđa t¸c phÈm.
=> Cuộc đấu tranh giữa linh hồn và thể xác để bào vệ những phẩm tính cao quý, để có một cuộc sống thực sự có ý nghĩa, xứng đáng với con người.
3. Nghệ thuật: Sự hấp dẫn của kịch bản văn học và nghệ thuật sân khấu, tính hiện đại và giá trị truyền thống, chất trữ tình đằm thắm bay bổng và sự phê phán quyết liệt, mạnh mẽ.