Giáo án môn Ngữ văn 12 tiết 40: Đọc văn Đàn ghi-ta của Lor-ca Thanh Thảo

 GIÁO ÁN GIẢNG DẠY
 Tuần : 14
Tiết 40. Ngày soạn: 1/11/10
Lớp 12. Môn: Đọc văn
ĐÀN GHI-TA CỦA LOR-CA.
THANH THẢO.
I .MỤC TIÊU BÀI HỌC: 
 1. Kiến thức:
 - Hình tượng đẹp đẽ , cao cả của nhà thơ - chiến sĩ Lor- ca 
 - Hình thức biểu đạt mang phong cách hiện đại của Thanh Thảo
2. Kĩ năng : Giúp HS
- Hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp bi tráng của hình tượng Lor-ca qua mạch cảm xúc và suy tư đa chiều vừa sâu sắc, vừa mãnh liệt của tác giả bài thơ.
- Thấy được vẻ đẹp độc đáo trong hình thức thơ mang phong cách siêu thực, tượng trưng .
- Có tri thức đọc hiểu bài thơ viết theo phong cách hiện đại.
3. Tư tưởng : 
 - Yêu quý và trân trọng tài năng nghệ thuật
 - Hiểu được giá trị nghệ thuật Tây Ban Cầm 
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC 
1. Giáo viên: SGK, STK, Giáo án,Tư liệu có liên quan,Bảng phụ
 @ PHƯƠNG PHÁP :Phát vấn,nêu vấn đề,tạo tình huống,thảo luận nhóm
2. Học sinh:SGK,SBT , Bài soạn,Tập ghi bài.Tư liệu về TBN.
III . TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 
 1. ổn định lớp ( 2 phút ). GV kiểm tra bài soạn của HS
 2.GV thuyết giảng bài mới :2 p 
Thơ Thanh Thảo viết về đề tài nào cũng đậm chất triết lí. Mạch trữ tình trong thơ ông đều hướng tới những vẻ đẹp của nhân cách: nhân ái, bao dung, can đảm, trung thực và yêu tự do.Thơ ông dành mối quan tâm đặc biệt cho những con người sống có nghĩa khí như: Cao Bá Quát, Nguyễn Đình Chiểu, Ê-xê- nhin,Lor-ca...Và bài thơ “ Đàn Ghi ta của Lor – ca “ sẽ giúp cho chúng ta hiểu thêm về TBN , âm nhạc ghi –ta, về Lor – ca về khát vọng cách tân nghệ thuật từ âm nhạc.
3. Tổ chức dạy học :38 p
Hoạt động của GV + HS
NỘI DUNG BÀI DẠY
 Hoạt động 1: GV hướng dẫn HS tìm hiểu về tác giả và tác phẩm
Mục tiêu :
Định hướng và tạo tâm thế cho bài học
Hiểu được Thanh Thảo một nhà thơ mới - có phong cách hiện đại
Nắm vững tác phẩm về hoàn cảnh sáng tác và ý nghĩa tư tưởng của tác phẩm
Tổ chức thực hiện :
- Thao tác 1: GV hướng dẫn HS tìm hiểu tác giả Thanh Thảo:
+ GV yêu cầu HS đọc phần tiểu dẫn trong SGK và Hãy nêu nội dung cơ bản của phần tiểu dẫn?
- Tên khai sinh?Quê? Sự nghiệp văn chương? Các tác phẩm chính? Đặc điểm thơ của Thanh Thảo?
+ HS lần lượt thảo luận và trả lời thực hiện yêu cầu
* Kết quả : 
- GV định hướng kiến thức cho HS
- HS ghi nhận 
* GV giảng và giải thích thêm về tác giả
+ Đặc điểm thơ:
 Là tiếng nói của người tri thức nhiều suy tư trăn trở về cuộc sống.
 Ông luôn tìm tòi ,khám phá, sáng tạo cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, đem đến một mĩ cảm hiện đại cho thơ bằng thi ảnh và ngôn từ mới mẻ.
 Thơ Thanh Thảo viết về đề tài nào cũng đậm chất triết lí. Mạch trữ tình trong thơ ông đều hướng tới những vẻ đẹp của nhân cách: nhân ái, bao dung, can đảm, trung thực và yêu tự do.Thơ ông dành mối quan tâm đặc biệt cho những con người sống có nghĩa khí như: Cao Bá Quát, Nguyễn Đình Chiểu, Ê-xê- nhin,Lor-ca...
- Thao tác 2: GV hướng dẫn HS tìm hiểu về tác phẩm Đàn ghi – ta của Lor –ca: 
 + GV yêu cầu HS :Tìm hiểu xuất xứ của tác phẩm? GV yêu cầu HS chia bố cục bài thơ?và phát biểu chủ đề
+ HS nêu xuất xứ .HS thực hiện chia bố cục
+ HS thảo luận nhóm và cử đại diện trình bày về chủ đề
* Kết quả : 
- GV định hướng chung.
- HS ghi nhận bài
* Kết luận :
- GV chốt ý chính.
- HS ghi bài
Hoạt động 2: GV hướng dẫn HS đọc
 – hiểu tác phẩm .
Mục tiêu :
Đọc và tìm hiểu văn bản
Hiểu giá trị nội dung và giá trị nghệ thụt bài thơ mang phong cách hiện đại
Tổ chức thực hiện
@ GV hướng dẫn cách đọc bài thơ và giải thích từ khó : HS đọc lại 
@ GV nhận xét và đọc mẫu 1 đoạn
Thao tác 1: GV ướng dẫn HS tìm hiểu hình ảnh Lor- ca , con ngời tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật TBN?
+ GV nêu câu hỏi:
1 .Hình ảnh Lor-ca được miêu tả trên cái nền lớn là gì?
2. Hãy cho biết những hình ảnh nào thể hiện rõ nét văn hóa của TBN?
3. Hình ảnh “ Tấm áo choàng đỏ gắt” giúp ta liên tưởng đến điều gì?
4. Qua những hình ảnh thể hiện văn hóa TBN ta biết được gì về con người và tính cách của Lor-ca?
+ HS thảo luận 5 phút - trình bày ý kiến
* Kết quả :
- GV định hướng chung kiến thức
- HS ghi bài 
Thao tác 2: GV hướng dẫn HS tìm hiểu cái chết oan khuất của Lor – ca?
GV yêu cầu HS đọc phần 2 và nêu câu hỏi thảo luận nhóm : 5 phút.
1. Vì sao Lor-ca lại bị bọn Prăng-cô giết hại dã man như thế?
2. Để miêu tả cái chết oan khuất của Lor-ca tác giả đã sử dụng những hình ảnh và BPTT gì?
3. Ý nghĩa của từng BPTT đó?
4.Cái chết của Lor-ca gây cảm xúc gì nơi em?
+ Mỗi nhóm 1 câu hỏi - HS thảo luận nhóm và trả lời lần lượt trả lời
*Kết quả : 
- GV định hướng chung
- HS ghi bài 
- Thao tác 3: GV hướng dẫn HS tìm hiểu nỗi xót thương và suy tư về cuộc giã của Lor – ca?
 GV yêu cầu HS đọc phẩn 3 và nêu câu hỏi thảo luận nhóm – 5 phút
1. Tại sao có thể nói lòng xót thương của tác giả đã được chuyển hóa thành niềm tin về sự bất tử của tiếng đàn Lor-ca?
2. Tiếng đàn của Lor-ca tượng trưng cho điều gì?
3.Lời di chúc của Lor-ca : “ Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” có ý nghĩa nói lên điều gì trong tình cảm và tư tưởng của Lor-ca?
+ HS thảo luận nhóm và trả lời ý kiến lần lượt theo các câu hỏi.
* Kết quả :
- GV định hướng chungvà giảng bình 
Nghệ sĩ Lor- ca ra đi bất ngờ khiến hành trình cách tân nghệ thuật của ông bị dang dở và con đường ông đã đi qua không ai thực sự hiểu .
- HS lắng nghe + ghi bài 
- Thao tác 4: GV hướng dẫn HS tìm hiểu ý nghiã Tiếng đàn trong bài thơ?
 GV nêu câu hỏi :
1. Tiếng đàn “Li-la-li-la-li-la” trong bài thơ có ý nghĩa gì?
+ HS suy nghĩ và trả lời
* Kết quả :
- GV chốt ý đúng
- HS ghi nhận
* Kết luận : 
GV giảng và nhấn mạnh : 
Lor- ca đã dặn ”Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta”, lời dặn đó thể hiện nhân cách nghệ sĩ ,tình yêu say đắm với nghệ thuật và tình yêu tha thiết với đất nước Tây Ban Nha của Lor- ca.Lor- ca cho rằng cần phải biết chôn nghệ thuật của ông để thi ca đó không trở thành vật án ngữ,cản trở sư sáng tạo nghệ thuật giúp nghệ thuật đi tới, vươn cao hơn.
- HS lắng nghe nhập tâm
 Hoạt động 3: GV hướng dẫn HS tổng kết bài
Mục tiêu 
Khắc sâu kiến thức 
Tổng quát ý chính 
Nhấn mạnh trọng tâm về nội dung và nghệ thuật
Tổ chức thực hiện
- GV nêu vấn đề cho HS tổng kết bài học:
Thao tác 1: Nhận xét về nghệ thuật
GV nêu câu hỏi : Hãy trình bày những nét nghệ thuật mới và chính yếu được tác giả sử dụng trong bài thơ?
* Kết quả :
- GV giải thích và chốt ý .
- HS ghi nhận
Thao tác 2: Nhận xét và đánh giá nội dung
- GV yêu cầu HS : . Qua những hình ảnh và biện pháp nghệ thuật của bài thơ , nhà thơ Thanh Thảo muốn nói lên vấn đề gì?
- HS lần lượt suy nghĩ và lần lượt trả lời các câu hỏi
Thao tác 3: Kĩ năng sống
GV hỏi : 
- Qua tác phẩm em có ý rhức gì về tinh thần bất khuất của người anh hùng , hãy rút ra bài học bản thân
- HS trình bày 1 p về bài học rút ra 
* Kết luận :
- GV gọi HS đọc ghi nhớ bài học / SGK trang 166
- HS ghi nhớ bài 
I.TÌM HIỂU CHUNG:
1.Tác giả: ( SGK)
- Tên khai sinh: Hồ Thành Công, sinh năm 1946.
+ Quê: Mộ Đức, Quảng Ngãi.
+ Sự nghiệp văn chương:
Có các sáng tác hay và độc đáo về chiến tranh và thời hậu chiến.
-> Đóng góp quan trọng nhất vẫn là thơ ca.
2.Tác phẩm: “ Đàn ghi ta của Lor-ca”.
a.Xuất xứ:
+ Rút trong tập “ Khối vuông Ru- bích”
+ Là tác phẩm tiêu biểu cho tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt và phóng túng, ít nhiều nhuốm màu sắc tượng trưng và siêu thực.
b.Bố cục: Ba phần
* Phần 1( Sáu dòng đầu): Lor-ca một nghệ sĩ tự do và cô đơn, một nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha.
* Phần 2( Tiếp đó đến “ Không ai chôn cất tiếng đàn”): Một cái chết oan khuất gây ra bởi thế lực tàn ác.
* Phần 3( Còn lại): Niềm xót thương Lor-ca những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca.
c.Chủ đề: 
 Bài thơ miêu tả Lor-ca, một nghệ sĩ tự do có lí tưởng cách tân về nghệ thuật, sống cô đơn trong khung cảnh chính trị Tây Ban nha và cái chết oan khuất của ông do thế lực tàn ác gây ra. Đồng thời thể hiện niềm xót thương của tác giả và những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor- ca.
II.ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
@ ĐỌC VĂN BẢN
GV và HS đọc bài
1.Hình ảnh Lor-ca, con người tự do,nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha: 
 a) Lor- ca : được miêu tả trên cái nền rộng lớn của văn hóa Tây Ban Nha:
- Áo choàng đỏ gay gắt: hình ảnh này nhắc tới môn đấu bò tót, một sinh hoạt văn hóa khiến Tây Ban Nha nổi tiếng toàn thế giới.
- Vầng trăng
- Yên ngựa.
- Cô gái Di- gan.
- Mô phỏng nốt nhạc ghi ta “ li-la-li-la-li-la”
 Tất cả làm nổi bật không gian văn hóa TBN. 
b) Hình ảnh : 
- tấm áo choàng đỏ gắt :
Hình tượng Lor- ca nổi bật trên nền văn hóa đó, làm rõ Lor-ca là con người tự do, là ca sĩ dân gian.
+ hát nghêu ngao 
+ tiếng đàn bọt nước 
+Vầng trăng chuếnh choáng, Trên yên ngựa mỏi mòn.
=> Đó là một ca sĩ đơn độc lang thang 
 2) Cái chết oan khuất của Lor- ca: 
 Đấy là khi Lor-ca bị bọn phát xít Prăng-cô giết và ném xác xuống giếng để phi tang.
 Để miêu tả sự việc bi phẫn này, tác giả sử dụng nhiều hình ảnh thực kết hợp với các biện pháp nghệ thuật như:
Đối lập:
+ Tự do của người nghệ sĩ >< Thế lực tàn bạo của phát xít.
+ Tiếng hát yêu đời, vô tư >< Hiện thực phũ phàng đến kinh hoàng (áo choàng bê bết máu).
+ Tình yêu, cái đẹp >< Hành động tàn ác, dã man.
Nhân cách hóa: Tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy => Tạo sức ám ảnh lớn đối với người đọc.
Hoán dụ:
+ Tiếng hát để chỉ Lor- ca.
+ Tấm áo choàng bê bết đỏ để chỉ cái chết.
So sánh chuyển đổi cảm giác: Tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ta lá xanh, tiếng ghi ta tròn 
=> Mỗi so sánh này cũng làm nổi bật tình yêu, cái đẹp, cái chết, nỗi đau trong tư tưởng, khát vọng tình cảm của Lor- ca.
 3.Nỗi xót thương và suy tư về cuộc giã từ của Lor- ca:
 Nỗi niềm xót thương Lor- ca được chuyển hóa thành niềm tin về sự bất tử của tiếng đàn Lor- ca: 
” không ai chôn cất tiếng đàn
 tiếng đàn như cỏ mộc hoang.”
- Tiếng đàn tượng trưng cho nghệ thuật của Lor-ca.Đó là cái đẹp mà sự tàn ác không thể hủy diệt nổi. Nó sẽ sống, lưu truyền mãi như thứ cỏ dại mọc hoang.
- Tiếng đàn còn là nỗi xót thương của mọi người trước cái chết của một thiên tài.
Nhà thơ Thanh Thảo đã thật sự cảm thông đến tận cùng với Lor- ca. 
 4.Tiếng đàn trong bài thơ:
 Chuỗi âm thanh : “ Li-la-li-la-li-la” 
=>luyến láy sau hai câu đầu như khúc dạo đầu Và chuỗi âm thanh ấy còn được dùng để kết thúc bài thơ như nốt nhạc cuối của bản nhạc mang ý nghĩa của sự tri âm và kính trọng đối với người nhạc sĩ, nhà thơ Tây Ban Nha Phê-đê-ri-cô Ga-xi-a Lor-ca.
III.TỔNG KẾT:
Nghệ thuật:
- Thể thơ tự do, không dấu câu, không dấu hiệu mở đầu, kết thúc.
- Sử dụng hình ảnh, biểu tượng- siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.
-Tạo màu sắc Tây Ban Nha rất đậm nét trong bài thơ.
-Kết hợp hai yếu tố thơ và nhạc.
Nội dung:
 Qua bài thơ, tác giả thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của Lor-ca - một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ , luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật phải luôn đi tới không ngừng. Tình yêu con người, tình yêu nghệ thuật và khát vọng tự do mà Lor- ca hằng ôm ấp là cái đẹp mà sự tàn ác không thể nào hủy diệt được.
3 . Kĩ năng sống
- Tinh thần bất khuất của người anh hùng dân tộc 
 - Khát vọng tự do
- Khát vọng nghệ thuật
@ GHI NHỚ / 166
 4. Củng cố: 2p
 GV giúp HS củng cố nội dung chính của bài học:
 + Người nghệ sĩ tự do Lor-ca.
 + Cái chết oan khuất của Lor-ca.
 + Nỗi xót thương và suy tư về cuộc từ giã của Lor-ca.
5. Dặn dò :1p
 +Học bài cũ.
 + Chuẩn bị bài mới: