Giáo án môn Ngữ văn 12 - Đọc hiểu văn bản: Vợ chồng A phủ

2. ẹoùc-hieồu vaờn baỷn:
1. Tìm hiểu nhân vật Mị
a) Mũ – moọt cuoọc soỏng thoỏng khoồ: Mũ laứ coõ gaựi treỷ, ủeùp, yeõu ủụứi nhửng vỡ moựn nụù “truyeàn kieỏp”, bũ baột laứm “con daõu gaùt nụù” nhaứ thoỏng lớ Paự Tra, bũ ủoỏi xửỷ taứn teọ, maỏt yự thửực veà cuoọc soỏng: 
+ "Ai ở xa về " Mị xuất hiện không phải ở chân dung ngoại hình mà ở thân phận - một thân phận quá nghiệt ngã - một con người bị xếp lẫn với những vật vô tri giác (tảng đá, tàu ngựa,)- một thân phận đau khổ, éo le.
+ Mị không nói, chỉ "lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa". Người đàn bà ấy bị cầm tù trong ngục thất tinh thần, nơi lui vào lui ra chỉ là "một căn buồng kín mít chỉ có một chiếc cửa sổ, một lỗ vuông bằng bàn tay" Đã bao năm rồi, người đàn bà ấy chẳng biết đến m/xuân, chẳng đi chơi tết
+ "Sống lâu trong cái khổ Mị cũng đã quen rồi", "Mị tưởng mình cũng là con trâu, mình cũng là con ngựa", Mị chỉ "cúi mặt, không nghĩ ngợi", chỉ "nhớ đi nhớ lại những việc giống nhau". Mị không còn ý thức được về thời gian, tuổi tác và cuộc sống. Mị sống như một cỗ máy, một thói quen vô thức. Mị vô cảm, không tình yêu, không khát vọng, thậm chí không còn biết đến khổ đau. Điều đó có sức ám ảnh, gieo vào lòng người những xót thương.
b) Mị- một sức sống tiềm taứng và khát vọng hạnh phúc:
+ Nhưng trong cõi sâu tâm hồn người đàn bà câm lặng vì cơ cực, khổ đau ấy vẫn tiềm ẩn một cô Mị ngày xưa, một cô Mị trẻ đẹp như đóa hoa rừng đầy sức sống, một người con gái trẻ trung giàu đức hiếu thảo. Ngày ấy, tâm hồn yêu đời của Mị gửi vào tiếng sáo "Mị thổi sáo giỏi, thổi lá cũng hay như thổi sáo". 
+ ở Mị, khát vọng tình yêu tự do luôn luôn mãnh liệt. Nếu không bị bắt làm con dâu gạt nợ, khát vọng của Mị sẽ thành hiện thực.
 + Bị bắt về nhà Thống lí, "Mấy tháng ròng đêm nào Mị cũng khóc", Mị trốn về nhà cầm theo một nắm lá ngón. Chính khát vọng được sống một cuộc sống đúng nghĩa khiến Mị không chấp nhận cuộc sống hiện tại. 
* Những yếu tố tác động đến sự hồi sinh của Mị:
 - "Những chiếc váy hoa đã đem phơi trên mỏm đá, xòe như con bướm sặc sỡ, hoa thuốc phiện vừa nở trắng lại đổi ra màu đỏ hau, đỏ thaồm rồi sang màu tím man mác". 
- "Đám trẻ đợi tết chơi quay cười ầm trên sân chơi trước nhà" . 
- Rượu là chất xúc tác trực tiếp để tâm hồn yêu đời, khát sống của Mị trỗi dậy: Mị đã lấy hũ rượu uống ừng ực từng bát một. Mị vừa như uống cho hả giận vừa như uống hận, nuốt hận. Hơi men đã dìu tâm hồn Mị theo tiếng sáo.
* Trong đoạn diễn tả tâm trạng hồi sinh của Mị, tiếng sáo có một vai trò đặc biệt quan trọng. 
- "Mị nghe tiếng sáo vọng lại, thiết tha, bồi hồi. Mị ngồi nhẩm thầm bài hát của người đang thổi". "Ngày trước, Mị thổi sáo giỏi Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị hết núi này sang núi khác". 
- "Tiếng sáo gọi bạn cứ thiết tha, bồi hồi", "ngoài đầu núi lấp ló đã có tiếng ai thổi sáo", "tai Mị vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng", "mà tiếng sáo gọi bạn yêu vẫn lửng lơ bay ngoài đường", "Mị vẫn nghe tiếng sáo đưa Mị đi theo những cuộc chơi, những đám chơi", "trong đầu Mị rập rờn tiếng sáo", 
* Diễn biến tâm trạng Mị trong đêm tình m/xuân:
- Mị nhớ lại quá khứ, nhớ về hạnh phúc tuổi trẻ của mình và niềm ham sống trở lại "Mị thấy phơi phới trở lại, lòng đột nhiên vui sướng như những đêm tết ngày trước". "Mị còn trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ lắm. Mị muốn đi chơi". 
- Phản ứng đầu tiên của Mị là: "nếu có nắm lá ngón rong tay Mị sẽ ăn cho chết". Mị đã ý thức được tình cảnh đau xót của mình. Những giọt nước mắt tưởng đã cạn kiệt vì đau khổ đã lại có thể lăn dài. 
- Hành động "lấy ống mỡ sắn một miếng bỏ thêm vào đĩa dầu". Mị muốn thắp lên ánh sáng cho căn phòng bấy lâu chỉ là bóng tối. Mị muốn thắp lên ánh sáng cho cuộc đời tăm tối của mình. 
- Hành động tiếp: Mị "quấn tóc lại, với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách".
- Mị quên hẳn sự có mặt của A Sử, quên hẳn mình đang bị trói, tiếng sáo vẫn dìu tâm hồn Mị "đi theo những cuộc chơi, những đám chơi".
d) Mị- sửực phaỷn khaựng maùnh meừ:
- Luực ủaàu, thaỏy Aphuỷ bũ troựi, Mị hoàn toàn vô cảm: "Mị vẫn thản nhiên thổi lửa hơ tay". 
- Thế rồi, "Mị lé mắt trông sang thấy một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hỏm má đã xám đen lại của A Phủ". Giọt nước mắt tuyệt vọng của A Phủ đã giúp Mị nhớ lại mình, nhận ra mình, xót xa cho mình. Thương người và thương mình, sửù ủoàng caỷm cuỷa giai caỏp, nieàm khaựt khao tửù do maừnh lieọt, đồng thời nhận ra tất cả sự tàn ác của nhà Thống lí, tất cả đã thoõi thuực Mề caột ủửựt daõy troựi cửựu APhuỷ vaứ tửù giaỷi thoaựt cho chớnh mỡnh, hành động của Mị mang tính tất yếu.
- Mị cũng rất lo lắng, hoảng sợ. Mị sợ mình bị trói thay vào cái cọc ấy, "phải chết trên cái cọc ấy". Khi đã chạy theo A Phủ, cái ý nghĩ ấy vẫn còn đuổi theo Mị: "ở đây thì chết mất". Nỗi lo lắng của Mị cũng là một khía cạnh của lòng ham sống, nó đã tiếp thêm cho Mị sức mạnh vùng thoát khỏi số phận mình.
=> Tô Hoài đã đặt sự hồi sinh của Mị vào tình huống bi kịch: khát vọng mãnh liệt- hiện thực phũ phàng khiến cho sức sống ở Mị càng thêm phần dữ dội. Qua đây, nhà văn muốn phát biểu một tư tưởng: sức sống của con người cho dù bị giẫm đạp. bị trói chặt vẫn không thể chết mà luôn luôn âm ỉ, chỉ gặp dịp là bùng lên.
=> Tóm lại: Mị là cô gái trẻ đẹp, bị đẩy vào tình cảnh bi đát, triền miên trong kiếp sống nô lệ, Mị dần dần bị tê liệt. Nhưng trong Mị vẫn tiềm tàng sức sống. Sức sống ấy đã trỗi dậy, cho Mị sức mạnh dẫn tới hành động quyết liệt, táo bạo. Điều đó cho thấy Mị là cô gái có đời sống nội tâm âm thầm mà mạnh mẽ. Nhà văn đã dụng công miêu tả diễn biến tâm lí nv Mị, qua đó để thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc, lớn lao.
2. Tìm hiểu nhân vật A Phủ
a) Thân phận của A Phủ, soỏ phaọn eựo le, laứ naùn nhaõn cuỷa huỷ tuùc laùc haọu vaứ cửụứng quyeàn phong kieỏn mieàn nuựi::
+ Cha mẹ chết cả trong trận dịch đậu mùa.
+ A Phủ là một thanh niên nghèo. 
+ Cuộc xử kiện diễn ra trong khói thuốc phiện mù mịt tuôn ra các lỗ cửa sổ như khói bếp. "Người thì đánh, người thì quỳ lạy, kể lể, chửi bới. Xong một lượt đánh, kể, chửi, lại hút. Cứ thế từ trưa đến hết đêm". Còn A Phủ gan góc quỳ chịu đòn chỉ im như tượng đá.
+ Hủ tục và pháp luật trong tay bọn chúa đất nên kết quả: A Phủ trở thành con ở trừ nợ đời đời kiếp kiếp cho nhà Thống lí Pá Tra.
b. Phaồm chaỏt toỏt ủeùp: 
+ A Phủ xuất hiện trong cuộc đối đầu với A Sử: "Một người to lớn chạy vụt ra vung tay ném con quay rất to vào mặt A Sử. Con quay gỗ ngát lăng vào giữa mặt. Nó vừa kịp bưng tay lên, A Phủ đã xộc tới nắm cái vòng cổ, kéo dập đầu xuống, xé vai áo đánh tới tấp" tính cách mạnh mẽ, gan góc, một khát vọng tự do, coõng baống được bộc lộ quyết liệt.
+ A Phủ hồn nhiên, chất phác.
+ Cuộc sống khổ cực đã hun đúc ở A Phủ một sức sống mạnh mẽ, một tài năng lao động đáng quý: "biết đúc lưỡi cày, đục cuốc, cày giỏi và đi săn bò tót rất bạo". 
Giaự trũ taực phaồm:
Giaự trũ hieọn thửùc: mieõu taỷ chaõn thửùc soỏ phaọn cửùc khoồ cuỷa ngửụứi daõn ngheứo, phụi baứy baỷn chaỏt taứn baùo cuỷa giai caỏp thoỏng trũ mieàn nuựi.
Giaự trũ nhaõn ủaùo: theồ hieọn tỡnh yeõu thửụng, sửù ủoàng caỷm saõu saộc vụựi thaõn phaọn ủau khoồ cuỷa ngửụứi daõn lao ủoọng mieàn nuựi trửụực CM: toỏ caựo, leõn aựn, phụi baứy baỷn chaỏt xaỏu xa, taứn baùo cuỷa giai caỏp thoỏng trũ; traõn troùng vaứ ngụùi ca veỷ ủeùp taõm hoàn, sửực soỏng maừnh lieọt vaứ khaỷ naờng CM cuỷa nhaõn daõn Taõy Baộc.
Ngheọ thuaọt:
Ngheọ thuaọt xaõy dửùng nhaõn vaọt , miêu tả tâm lí nhân vật sinh động, có cá tính đậm nét, coự nhieàu ủieồm ủaởc saộc: A Phuỷ ủửụùc mieõu taỷ qua haứnh ủoọng, Mũ ủửụùc mieõu taỷ chuỷ yeỏu qua taõm traùng. 
Traàn thuaọt uyeồn chuyeồn, linh hoaùt; caựch giụựi thieọu nhaõn vaọt ủaày baỏt ngụứ, tửù nhieõn maứ aỏn tửụùng; keồ chuyeọn ngaộn goùn, daón daột tỡnh tieỏt kheựo leựo.
Bieọt taứi mieõu taỷ thieõn nhieõn vaứ phong tuùc, taọp quaựn cuỷa ngửụứi daõn mieàn nuựi, với những chi tiết, hình ảnh thấm đượm chất thơ.
Ngoõn ngửừ sinh ủoọng, choùn loùc vaứ saựng taùo, caõu vaờn giaứu tớnh taùo hỡnh vaứ thaỏm ủaóm chaỏt thụ,
YÙ nghúa vaờn baỷn: Toỏ caựo toọi aực cuỷa boùn phong kieỏn, thửùc daõn; theồ hieọn soỏ phaọn ủau khoồ cuỷa ngửụứi daõn lao ủoọng mieàn nuựi; phaỷn aựnh con ủửụứng giaỷi phoựng vaứ ngụùi ca veỷ ủeùp, sửực soỏng tieàm taứng, maừnh lieọt cuỷa hoù.
.