Đề luyện thi THPT Quốc gia môn Vật lý - Chủ đề: Tán sắc ánh sáng

TÁN SẮC ÁNH SÁNG
28
Họ và tên học sinh :Trường:THPT.
I. TÓM TẮT LÝ THUYẾT: 
1. Hiện tượng tán sắc ánh sáng.
* Đ/n: Là hiện tượng ánh sáng bị tách thành nhiều màu khác nhau khi đi qua mặt phân cách của hai môi trường trong suốt.
* Ánh sáng đơn sắc là ánh sáng không bị tán sắc
 Ánh sáng đơn sắc có tần số xác định, chỉ có một màu. 
 Bước sóng của ánh sáng đơn sắc , truyền trong chân không 
* Chiết suất của môi trường trong suốt phụ thuộc vào màu sắc (bước sóng) ánh sáng. Đối với ánh sáng màu đỏ là nhỏ nhất, màu tím là lớn nhất.
* Ánh sáng trắng là tập hợp của vô số ánh sáng đơn sắc có màu biến thiên liên tục từ đỏ đến tím.
 Bước sóng của ánh sáng trắng: 0,4 m - 0,76 m.
2. Hiện tượng giao thoa ánh sáng (chỉ xét giao thoa ánh sáng trong thí nghiệm Iâng).
S1
D
S2
d1
d2
I
O
x
M
a
* Đ/n: Là sự tổng hợp của hai hay nhiều sóng ánh sáng kết hợp trong không gian trong đó xuất hiện những vạch sáng và những vạch tối xen kẽ nhau.
 Các vạch sáng (vân sáng) và các vạch tối (vân tối) gọi là vân giao thoa.
* Hiệu đường đi của ánh sáng (hiệu quang trình)
 Trong đó: a = S1S2 là khoảng cách giữa hai khe sáng
 D = OI là khoảng cách từ hai khe sáng S1, S2 đến màn quan sát
 S1M = d1; S2M = d2 
	 x = OM là (toạ độ) khoảng cách từ vân trung tâm đến điểm M ta xét
* Vị trí (toạ độ) vân sáng: Dd = kl Þ 
	k = 0: Vân sáng trung tâm
	k = ±1: Vân sáng bậc (thứ) 1
	k = ±2: Vân sáng bậc (thứ) 2
* Vị trí (toạ độ) vân tối: Dd = (k + 0,5)l Þ 
	k = 0, k = -1: Vân tối thứ (bậc) nhất
	k = 1, k = -2: Vân tối thứ (bậc) hai
	k = 2, k = -3: Vân tối thứ (bậc) ba
* Khoảng vân i: Là khoảng cách giữa hai vân sáng hoặc hai vân tối liên tiếp: 
* Nếu thí nghiệm được tiến hành trong môi trường trong suốt có chiết suất n thì bước sóng và khoảng vân:
* Khi nguồn sáng S di chuyển theo phương song song với S1S2 thì hệ vân di chuyển ngược chiều và khoảng vân i vẫn không đổi.
 Độ dời của hệ vân là: 
 Trong đó: D là khoảng cách từ 2 khe tới màn
	 D1 là khoảng cách từ nguồn sáng tới 2 khe
	 d là độ dịch chuyển của nguồn sáng
* Khi trên đường truyền của ánh sáng từ khe S1 (hoặc S2) được đặt một bản mỏng dày e, chiết suất n thì hệ vân sẽ dịch chuyển về phía S1 (hoặc S2) một đoạn: 
* Xác định số vân sáng, vân tối trong vùng giao thoa (trường giao thoa) có bề rộng L (đối xứng qua vân trung tâm)
 + Số vân sáng (là số lẻ): 
 + Số vân tối (là số chẵn): 
 Trong đó [x] là phần nguyên của x. Ví dụ: [6] = 6; [5,05] = 5; [7,99] = 7
* Xác định số vân sáng, vân tối giữa hai điểm M, N có toạ độ x1, x2 (giả sử x1 < x2)
 + Vân sáng: x1 < ki < x2 
 + Vân tối: x1 < (k+0,5)i < x2
Số giá trị k Î Z là số vân sáng (vân tối) cần tìm
Lưu ý: M và N cùng phía với vân trung tâm thì x1 và x2 cùng dấu.
 M và N khác phía với vân trung tâm thì x1 và x2 khác dấu.
* Xác định khoảng vân i trong khoảng có bề rộng L. Biết trong khoảng L có n vân sáng.
 + Nếu 2 đầu là hai vân sáng thì: 
 + Nếu 2 đầu là hai vân tối thì: 
 + Nếu một đầu là vân sáng còn một đầu là vân tối thì: 
* Sự trùng nhau của các bức xạ 1, 2 ... (khoảng vân tương ứng là i1, i2 ...)
 + Trùng nhau của vân sáng: xs = k1i1 = k2i2 = ... Þ k1l1 = k2l2 = ... 
 + Trùng nhau của vân tối: xt = (k1 + 0,5)i1 = (k2 + 0,5)i2 = ... Þ (k1 + 0,5)l1 = (k2 + 0,5)l2 = ... 
Lưu ý: Vị trí có màu cùng màu với vân sáng trung tâm là vị trí trùng nhau của tất cả các vân sáng của các bức xạ.
* Trong hiện tượng giao thoa ánh sáng trắng (0,4 m - 0,76 m.)
 - Bề rộng quang phổ bậc k: với lđ và lt là bước sóng ánh sáng đỏ và tím 
 - Xác định số vân sáng, số vân tối và các bức xạ tương ứng tại một vị trí xác định (đã biết x) 
 + Vân sáng: 
	Với 0,4 m < < 0,76 m ; các giá trị của 
 + Vân tối: 
	Với 0,4 m - 0,76 m. các giá trị của k Þ l 
 - Khoảng cách dài nhất và ngắn nhất giữa vân sáng và vân tối cùng bậc k:
 Khi vân sáng và vân tối nằm khác phía đối với vân trung tâm.
 Khi vân sáng và vân tối nằm cùng phía đối với vân trung tâm.
II. Bài tập trắc nghiệm:
*Bµi to¸n 1: kho¶ng c¸ch 2 v¹ch khi chiÕu as ®¬n s¾c qua ®Ønh l¨ng kÝnh.
* Bµi to¸n 2: t¸n s¾c ¸nh s¸ng tr¾ng(®é réng d¶i quang phæ, gãc t¹o bëi 2 tia.)
* Bµi to¸n 3: §é tô, tiªu cù phô thuéc chiÕt suÊt chÊt lµm thÊu kÝnh
* Bµi to¸n 4: T¸n s¾c ¸nh s¸ng cho boi luong chat phang
Câu 1: Một lăng kính thuỷ tinh có góc chiết quang A = 80. Chiết suất của thuỷ tinh làm lăng kính đối với ánh sáng màu đỏ và ánh sáng màu tím lần lượt là nđ = 1,6444 và nt = 1,6852. Chiếu một chùm ánh sáng trắng rất hẹp, coi như một tia sáng, vào mặt bên của lănh kính theo phương vuông góc với mặt đó. Góc tạo bởi tia ló màu đỏ và màu tím là
	A. 0,057rad.	B. 0,57rad.	C. 0,0057rad.	D. 0,0075rad.
Câu 2: Chiếu một chùm sáng trắng song song, hẹp, coi như một tia sáng vào một bể nước dưới góc tới 600. Chiều sâu của bể nước là 100cm. Dưới đáy bể có một gương phẳng, đặt song song với mặt nước. Chiết suất của nước đối với ánh sáng tím là 1,34 và đối với ánh sáng đỏ là 1,33. Chiều rộng của dải màu mà ta thu được ở chùm sáng ló là
	A. 0,09m.	B. 0,0009m.	C. 0,009cm.	D. 0,009m.
Câu 3: Một thấu kính thuỷ tinh, có hai mặt cầu lồi giống nhau, bán kính mỗi mặt bằng 20cm. Chiết suất của thấu kính đối với tia đỏ là nđ = 1,50 và đối với tia tím là nt = 1,54. Khoảng cách giữa tiêu điểm đối với tia đỏ và tiêu điểm đối với tia tím bằng bao nhiêu ?
	A. 1,60cm.	B. 1,49cm.	C. 1,25cm.	D. 2,45cm.
Câu 4: Chiết suất của nước đối với ánh sáng đỏ ( = 0,759) là 1,239; đối với ánh sáng tím ( = 0,405) là 1,343. Chiết suất của nước đối với ánh sáng xanh( = 0,500) bằng
	A. 1,326.	B. 1,293.	C. 1,236.	D.1,336.
Câu 5: Một tia sáng trắng chiếu tới bản hai mặt song song với góc tới 600. Biết chiết suất của bản mặt đối với tia tím là nt = 1,732; đối với tia đỏ là nđ = 1,700. Bề dày bản mặt là e = 2cm. Độ rộng của chùm tia khi ló ra khỏi bản mặt bằng
	A. 0,024cm.	B. 0,044cm.	C. 0,014cm.	D. 0,034cm.
Câu 6: Một nguồn sáng S phát ra hai bức xạ và , tới trục chính của một thấu kính. Biết chiết suất của thuỷ tinh làm thấu kính thay đổi theo bước sóng của ánh sáng theo quy luật: ( tính ra ). Với bức xạ thì thấu kính có tiêu cự f1 = 50cm. Tiêu cự của thấu kính ứng với bước sóng là
	A. 0,35m.	B. 0,53m.	C. 0,50m.	D. 0,53cm.
Câu 7: Chọn câu sai trong các câu sau:
	A. Ánh sáng đơn sắc là ánh sáng không bị tán sắc khi đi qua lăng kính.
	B. Mỗi ánh sáng đơn sắc khác nhau có màu sắc nhất định khác nhau.
	C. Ánh sáng trắng là tập hợp của 7 ánh sáng đơn sắc: đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím.
	D. Lăng kính có khả năng làm tán sắc ánh sáng.
Câu 8: Chọn câu trả lời không đúng:
	A. Đại lượng đặc trưng cho ánh sáng đơn sắc là tần số.
	B. Tốc độ của ánh sáng đơn sắc không phụ thuộc môi trường truyền.
	C. Chiết suất của chất làm lăng kính đối với ánh sáng đỏ nhỏ hơn đối với ánh sáng lục.
	D. Sóng ánh sáng có tần số càng lớn thì tốc độ truyền trong môi trường trong suốt càng nhỏ.
Câu 9: Gọi nc, nl, nL, nv lần lượt là chiết suất của thuỷ tinh đối với các tia chàm, lam, lục, vàng. Sắp xếp thứ tự nào dưới đây là đúng ?
	A. nc > nl > nL > nv.	B. nc < nl < nL < nv.
	C. nc > nL > nl > nv.	D. nc < nL < nl < nv.
Câu 10: Tại sao khi đi qua lớp kính cửa sổ, ánh sáng trắng không bị tán sắc thành các màu cơ bản ?
A. Vì do kết quả của tán sắc, các tia sáng màu đi qua lớp kính và ló ra ngoài dưới dạng những chùm tia chồng chất lên nhau, tổng hợp trở lại thành ánh sáng trắng.
B. Vì kính cửa sổ là loại thuỷ tinh không tán sắc ánh sáng.
C. Vì kính cửa sổ không phải là lăng kính nên không tán sắc ánh sáng.
D. Vì ánh sáng trắng ngoài trời là những sóng không kết hợp, nên chúng không bị tán sắc.
Câu 11: Tán sắc ánh sáng là hiện tượng 
A. đặc trưng của lăng kính thuỷ tinh.
B. chung cho mọi chất rắn, chất lỏng trong suốt.
C. chung cho mọi môi trường trong suốt, trừ chân không.
D. chung cho mọi môi trường trong suốt, kể cả chân không.
Câu 12: Hiện tượng tán sắc xảy ra khi cho chùm ánh sáng trắng hẹp đi qua lăng kính chủ yếu là vì
	A. ánh sáng trắng là tập hợp của nhiều ánh sáng khác nhau.
	B. thuỷ tinh đã nhuộm màu cho ánh sáng trắng.
	C. chiết suất của thuỷ tinh phụ thuộc vào màu sắc của ánh sáng.
	D. đã xảy ra hiện tượng giao thoa.
Câu 13: Hiện tượng cầu vồng được giải thích dựa vào hiện tượng nào sauasastcdd ?
	A. Hiện tượng tán sắc ánh sáng.	B. Hiện tượng giao thoa ánh sáng.
	C. Hiện tượng quang điện.	D. Hiện tượng phản xạ toàn phần.
Câu 14: Hãy chọn câu đúng. Khi một chùm sáng đơn sắc truyền từ không khí vào trong thuỷ tinh thì
	A. tần số tăng, bước sóng giảm.	B. tần số giảm, bước sóng tăng.
	C. tần số không đổi, bước sóng giảm.	D. tần số không đổi, bước sóng tăng.
Câu 15: Khi truyền qua lăng kính, chùm ánh sáng trắng sẽ
	A. bị biến thành ánh sáng màu đỏ.	
B. chỉ bị tách ra thành nhiều màu.
	C. chỉ bị lệch phương truyền.	
D. bị lệch phương truyền và tách ra thành nhiều màu.
Câu 16: Trong chùm ánh sáng trắng có
	A. vô số các ánh sáng đơn sắc khác nhau.
	B. bảy loại ánh sáng màu là: đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím.
	C. ba loại ánh sáng đơn sắc thuộc màu đỏ, lục, lam.
	D. một loại ánh sáng màu trắng duy nhất.
Câu 17: Hiện tượng tán sắc ánh sáng thực chất là hiện tượng
	A. đổi màu của các tia sáng.
	B. chùm sáng trắng bị mất đi một số màu.
	C. tạo thành chùm ánh sáng trắng từ sự hoà trộn của các chùm ánh sáng đơn sắc.
	D. chùm sáng trắng bị tách thành nhiều chùm đơn sắc khác nhau.
Câu 18: Khi chiếu chùm ánh sáng trắng hẹp vào một lăng kính thì chùm sáng màu tím bị lệch nhiều nhất. Nguyên nhân là do
	A. chiết suất của chất làm lăng kính đối với ánh sáng tím có giá trị nhỏ nhất.
	B. chiết suất của chất làm lăng kính đối với ánh sáng tím có giá trị lớn nhất.
	C. ánh sáng tím bị hút về phí đáy lăng kính mạnh hơn so với các màu khác.
	D. ánh sáng tím là màu cuối cùng trong quang phổ của ánh sáng trắng.
Câu 19: Chọn câu phát biểu không đúng:
	A. Chiết suất của một môi trường trong suốt có giá trị khác nhau đối với ánh sáng đơn sắc khác nhau.
	B. Các ánh sáng đơn sắc khi đi qua lăng kính chỉ bị lệch phương truyền mà không bị tán sắc.
	C. Ánh sáng màu đỏ bị tán sắc khi qua lăng kính và biến thành ánh sáng màu tím.
	D. Trong thí nghiệm tán sắc ánh sáng, chùm ánh sáng màu tím bị lệch nhiều nhất.
Câu 20: Hãy chọn câu đúng. Một ánh sáng Mặt Trời hẹp rọi xuống mặt nước trong một bể bơi và tạo ở đáy bể một vệt sáng
	A. có màu trắng dù chiếu xiên hay chiếu vuông góc.
	B. có nhiều màu dù chiếu xiên hay chiếu vuông góc.
	C. có nhiều màu khi chiếu xiên và có màu trắng khi chiếu vuông góc.
	D. không có màu dù chiếu thế nào.
Câu 21: Hiện tượng tán sắc ánh sáng xảy ra
	A. chỉ với lăng kính thuỷ tinh.
	B. chỉ với các lăng kính chất rắn hoặc chất lỏng.
	C. ở mặt phân cách hai môi trường chiết quang khác nhau.
	D. ở mặt phân cách một môi trường rắn hoặc lỏng, với chân không(hoặc không khí).
Câu 22: Sự phụ thuộc của chiết suất vào bước sóng
	A. xảy ra với mọi chất rắn, lỏng hoặc khí.
	B. chỉ xảy ra với chất rắn và chất lỏng.
	C. chỉ xảy ra đối với chất rắn.
	D. là hiện tượng đặc trưng của thuỷ tinh.
Câu 23: Hãy chọn câu đúng. Khi sóng ánh sáng truyền từ một môi trường này sang một môi trường khác thì
	A. tần số không đổi, nhưng bước sóng thay đổi.
	B. bước sóng không đổi, nhưng tần số không đổi.
	C. cả tần số và bước sóng đều không đổi.
	D. cả tần số lẫn bước sóng đều thay đổi.
Câu 24: Hiện tượng tán sắc ánh sáng, trong thí nghiệm I của Niu-tơn, xảy ra do ánh sáng trắng là một hỗn hợp của nhiều ánh sáng đơn sắc khác nhau, và do
	A. lăng kíng làm bằng thuỷ tinh.
	B. lăng kính có góc chiết quang quá lớn.
	C. lăng kính không đặt ở độ lệch cực tiểu.
	D. chiết suất của mọi chất - trong đó có thuỷ tinh - phụ thuộc bước sóng của ánh sáng.
Câu 25: Gọi Dđ, fđ, Dt, ft lần lượt là độ tụ và tiêu cự của cùng một thấu kính thuỷ tinh đối với ánh sáng đỏ và ánh sáng tím, do nđ < nt nên
	A. fđ ft.	D. Dđ > Dt.
Câu 26: Một sóng ánh sáng đơn sắc được đặc trưng nhất là
	A. màu sắc của ánh sáng.	B. tần số ánh sáng.
	C. tốc độ truyền ánh sáng.	D. chiết suất lăng kính đối với ánh sáng đó.
Câu 27: Chọn câu trả lời đúng trong các câu sau:
	A. Sóng ánh sáng có phương dao động dọc theo phương truyền ánh sáng.
	B. Ứng với mỗi ánh sáng đơn sắc, sóng ánh sáng có một chu kì nhất định.
	C. Tốc độ ánh sáng trong môi trường càng lớn nếu chiết suất của môi trường càng lớn.
	D. Ứng với ánh sáng đơn sắc, bước sóng không phụ thuộc vào chiết suất của môi trường ánh sáng truyền qua.
Câu 28: Bước sóng của bức xạ da cam trong chân không là 600nm thì tần số của bức xạ đó là
	A. 5.1012Hz.	B. 5.1013Hz.	C. 5.1014Hz.	D. 5.1015Hz.
Câu 29: Một sóng điện từ đơn sắc có tần số 60 GHz thì có bước sóng trong chân không là
	A. 5mm.	B. 5cm.	C. 500.	D. 50.
Câu 30: Bước sóng của một ánh sáng đơn sắc trong môi trường vật chất chiết suất n = 1,6 là 600nm. Bước sóng của nó trong nước chiết suất n’ = 4/3 là
	A. 459nm.	B. 500nm.	C. 720nm.	D. 760nm.
Câu 31: Một ánh sáng đơn sắc có tần số dao động là 5.1013Hz, khi truyền trong một môi trường có bước sóng là 600nm. Tốc độ ánh sáng trong môi trường đó bằng
	A. 3.108m/s.	B. 3.107m/s.	C. 3.106m/s.	D. 3.105m/s.
Câu 32: Góc chiết quang của lăng kính bằng 80. Chiếu một tia sáng trắng vào mặt bên của lăng kính, theo phương vuông góc với mặt phẳng phân giác của góc chiết quang. Đặt một màn quan sát, sau lăng kính, song song với mặt phẳng phân giác của lăng kính và cách mặt phân giác này một đoạn 1,5m. Chiết suất của lăng kính đối với tia đỏ là nđ = 1,50 và đối với tia tím là nt = 1,54. Độ rộng của quang phổ liên tục trên màn quan sát bằng 
	A. 7,0mm.	B. 8,4mm.	C. 6,5mm.	D. 9,3mm.
Câu 33: Một thấu kính hội tụ có hai mặt cầu, bán kính cùng bằng 20cm. Chiết suất của thấu kính đối với tia tím là 1,69 và đối với tia đỏ là 1,60, đặt thấu kính trong không khí. Độ biến thiên độ tụ của thấu kính đối tia đỏ và tia tím là
	A. 46,1dp.	B. 64,1dp.	C. 0,46dp.	D. 0,9dp.
Câu 34: Chiếu một tia sáng trắng tới vuông góc với mặt bên của một lăng kính có góc chiết quang A = 40. Chiết suất của lăng kính đối với ánh sáng đỏ và ánh sáng tím lần lượt là nđ = 1,643 và nt = 1,685. Góc giữa các tia ló màu đỏ và màu tím là
	A. 1,66rad.	B. 2,93.103 rad.	C. 2,93.10-3rad.	D. 3,92.10-3rad.
Câu 35: Một cái bể sâu 1,5m chứa đầy nước. Một tia sáng Mặt Trời rọi vào mặt nước bể dưới góc tới i, có tani = 4/3. Biết chiết suất của nước đối với ánh sáng đỏ và ánh sáng tím lần lượt là nđ = 1,328 và nt = 1,343. Bề rộng của quang phổ do tia sáng tạo ra ở đáy bể bằng:
	A. 19,66mm.	B. 14,64mm.	C. 12,86mm.	D. 16,99mm.
Câu 36: Trong một thí nghiệm người ta chiếu một chùm ánh sáng đơn sắc song song hẹp vào cạnh của một lăng kính có góc chiết quang A = 80 theo phương vuông góc với mặt phẳng phân giác của góc chiết quang. Sử dụng ánh sáng vàng, chiết suất của lăng kính là 1,65 thì góc lệch của tia sáng là 
	A. 4,00.	B. 5,20.	C. 6,30.	D. 7,80.
Câu 37:(07) Từ không khí người ta chiếu xiên tới mặt nước nằm ngang một chùm tia sáng hẹp song song gồm hai ánh sáng đơn sắc: màu vàng, màu chàm. Khi đó chùm tia khúc xạ
A. gồm hai chùm tia sáng hẹp là chùm màu vàng và chùm màu chàm, trong đó góc khúc xạ của chùm màu vàng lớn hơn góc khúc xạ của chùm màu chàm.
B. chỉ là chùm tia màu vàng còn chùm tia màu chàm bị phản xạ toàn phần.
C. gồm hai chùm tia sáng hẹp là chùm màu vàng và chùm màu chàm, trong đó góc khúc xạ của chùm màu vàng nhỏ hơn góc khúc xạ của chùm màu chàm.
D. vẫn chỉ là một chùm tia sáng hẹp song song.
Câu 38:(08) Phát biểu nào sau đây là sai khi nói về ánh sáng đơn sắc ?
A. Chiết suất của một môi trường trong suốt đối với ánh sáng đỏ lớn hơn chiết suất của môi trường đó đối với ánh sáng tím. 
B. Ánh sáng đơn sắc là ánh sáng không bị tán sắc khi đi qua lăng kính. 
C. Trong cùng một môi trường truyền, vận tốc ánh sáng tím nhỏ hơn vận tốc ánh sáng đỏ. 
D. Trong chân không, các ánh sáng đơn sắc khác nhau truyền đi với cùng vận tốc.
Câu 39:(09) Chiếu xiên một chùm sáng hẹp gồm hai ánh sáng đơn sắc là vàng và lam từ không khí tới mặt nước thì
A. chùm sáng bị phản xạ toàn phần.
B. so với phương tia tới, tia khúc xạ vàng bị lệch ít hơn tia khúc xạ lam.
C. tia khúc xạ chỉ là ánh sáng vàng, còn tia sáng lam bị phản xạ toàn phần.
D. so với phương tia tới, tia khúc xạ lam bị lệch ít hơn tia khúc xạ vàng.
	“Tôi tin rằng mọi ước mơ đều có thể đạt được bằng sự kiên nhẫn”
ĐÁP ÁN 28
1 C
2D
3B
4B
5C
6B
7C
8B
9A
10A
11C
12C
13A
14C
15D
16A
17D
18B
19C
20C
21C 
22A
23A
24D
25C
26B
27B
28C
29A
30C
31B
32B
33D
34C
35A
36B
37A
38A
39B