Chuyên đề: Ngục trung nhật kí - Đề 3: Phân tích bài thơ “Mới ra tù, tập leo núi” của Hồ Chí Minh

 Chuyên đề 9: NGỤC TRUNG NHẬT KÍ 
Đề 3: Phân tích bài thơ “Mới ra tù, tập leo núi” của Hồ Chí Minh 
* Dàn bài chi tiết 
 Bài thơ “Mới ra tù, tập leo núi không nằm trong Nhật kí trong tù. Hồ Chí Minh viết bài này 
khi đã được giải thoát khỏi cảnh tù đày. Bài thơ được viết bên rìa tờ báo cùng với mấy hàng chữ 
“Chúc chư huynh ở nhà mạnh khỏe và cố gắng công tác. Ở bên này bình yên” và gửi về cho các 
đồng chí ở nhà đang ngày ngày chờ mong tin tức Bác và lại được tin Bác đã mất trong ngục. Bài 
thơ đã mang lại cho các đồng chí niềm vui lớn: Người vẫn còn sống, đã ra tù và lại chuẩn bị bước 
vào chặng đường hoạt động mới. 
 Sau khi ở tù ra sức khỏe của Người bị giảm sút hẳn. Tác giả Vừa đi đường vừa kể chuyện đã 
viết: “Khi được thả ra, mắt Bác nhìn kém, chân bước không được, Bác quyết tâm tập đi mỗi ngày 
mười bước dù đau mà phải bò, phải lết cũng phải mười bước mới thôi. Cuối cùng, Bác chẳng những 
đi vững, mà còn trèo được núi. Lần đầu tiên lên đỉnh núi Bác cao hứng làm một bài thơ chữ Hán”. 
 Bài thơ Mới ra tù, tập leo núi được làm trong hoàn cảnh đó. Chuyện leo núi của Bác nhằm 
mục đích rèn luyện ý chí và thân thể để tiếp tục hoạt động. Chủ đề của bài thơ Mới ra tù, tập leo núi 
không nhằm hướng vào chủ đề vượt khó như một số bài thơ đi đường khác mà chủ yếu là bộc lộ 
tình cảm nhớ thương với đất nước, với đồng chí bạn bè. 
“Núi ấp ôm mây, mây ấp núi!” 
 Hình tượng mây núi được biểu hiện qua hai hình ảnh gắn bó: núi ấp ôm mây, mây ấp núi 
như tình cảm đồng chí bạn bè yêu thương nhau. 
 Hình tượng mây núi ở đây không hàm ý ám chỉ cục diện chính trị tăm tối mù mịt ở Trung 
Quốc vào những năm 40 như có ý đã giải thích. 
 Sau gần 14 tháng xa đất nước. Người rất nóng lòng chờ tin tức bên nhà: 
“Năm tròn cố quốc tăm hơi vắng 
Tin tức bên nhà bữa bữa trông” 
(Tức cảnh) 
 Nhớ đất nước, bạn bè Người cũng muốn giải bày kín đáo phần nào tấm lòng của mình: 
“Lòng sông gương sáng bụi không mờ”. 
 Đứng trên đỉnh núi cao nhìn xuống dòng sông, lòng sông như gương nước trong không chút 
bụi mờ. Thiên nhiên cũng có những khoảnh khắc, những trạng thái thanh khiết như chính tấm lòng 
Người trong cảnh ngộ đó. Tình cảm của Người vẫn trước sau một lòng một dạ trung thành với cách 
mạng, với nhân dân. Nhà nghiên cứu Đặng Thai Mai nhận xét: “Đằng sau bức tranh phong cảnh 
này, đằng sau những tầng lớp mây núi trập trùng, đằng sau dòng nước sông trong dưới chân Tây 
Phong Lĩnh, ấn tượng không bao giờ phai nhạt trong tâm hồn của độc giả chính là tâm trạng vừa 
trong trắng sâu sắc, vừa cao cả của con người”. 
 Thiên nhiên ở đây đã góp phần biểu hiện tình cảm sâu kín của con người. 
“Bồi hồi dạo bước Tây Phong Lĩnh 
Trông lại trời Nam nhớ bạn xưa” 
 Tình bạn vẫn là một tình cảm cao đẹp nằm trong chủ đề quen thuộc nhớ bạn (ức hữu) được 
biểu hiện trong Nhật kí trong tù: 
“Ngày đi bạn tiễn đến bên sông 
Hẹn bạn về khi lúa đỏ đồng; 
Nay gặt đã xong, cày đã khắp, 
Quê người, tôi vẫn chốn lao lung” 
(Nhớ bạn) 
 Tình cảm nhớ bạn trong bài Mới ra tù, tập leo núi được bộc lộ trong hoàn cảnh tác giả đã 
được tự do. Trong lòng Người lúc này có cả niềm vui, nỗi buồn. Niềm vui của một chiến sĩ cách 
mạng giữ vững lòng trung kiên qua những thử thách của cảnh tù đày, niềm vui và hy vọng được gặp 
lại bạn bè. Nhưng dù sao Người đang còn trong cảnh ngộ xa đất nước, xa bạn bè nên không tránh 
khỏi cảnh buồn vắng cô đơn. Trước mắt, là một chặng đường hoạt động mới mà Người chuẩn bị 
tinh thần để tham gia với lòng quyết tâm. Bao nhiêu cảm xúc bồi hồi xao xuyến trong lòng người 
chiến sĩ cách mạng. 
 “Có ai ngờ giữa cảnh thiên nhiên hùng vĩ và trong trẻo ấy con người đương một mình dạo 
bước trên đỉnh núi kia với cái phong thái rất tiên phong đạo cốt lại là một chiến sĩ cộng sản của thời 
đại chúng ta đang chuẩn bị để bước vào một cuộc chiến đấu sống chết với kẻ thù” (Hoài Thanh) 
* * *