Bài soạn Ngữ văn 12: Một người Hà Nội (Nguyễn Khải)

Bài soạn: 
Một người Hà Nội.
 	 ( Nguyễn khải )
 I. Mục đích yêu cầu.
 1. Nhận thức.
- Giúp học sinh:
 + Thấy được vẻ đẹp nhân cách của người Hà Nội ( qua nhân vật cô Hiền )
 + Nhận biết được quá trình nhận thức, khám phá con người dưới góc độ văn hoá nhân văn.Từ đó thấy được quan niệm nghệ thuật tiến bộ, mới mẻ về con người của Nguyễn Khải.
 + Nắm được nghệ thuật của tác phẩm: nghệ thuật kể chuyện, nghệ thuật khắc hoạ tính cách
 2. Kỹ năng: 
- Giúp học sinh biết cách phân tích một truyện ngắn hiện đại.
 3. Thái độ:
 	- Giúp học sinh có cách nhìn,cách đánh giá cuộc sống, con người đúng đắn.
- Học sinh có ý thức giữ gìn, phát huy truyền thống văn hoá dân tộc.
 II. phương tiện.
 - Giáo viên: Giáo án, máy chiếu, sgk, sgv.
 - Học sinh: vở ghi, sgk.
 III. cách thức tiến hành.
 1.ổn định lớp:
 2. Kiểm tra bài cũ:
 3. Bài mới:
Hoạt động của GV và HS
Nội dung
- HS đọc phần Tiểu dẫn.
- Nêu những nét chính về tác giả Nguyễn Khải ?
- Nêu xuất xứ tác phẩm?
- Truyện ngắn Một người Hà Nội được in trong tập nào? 
- Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc một số đoạn tiêu biểu. Yêu cầu tóm tắt tác phẩm.
- Tại sao Nguyễn Khải đặt tên cho tác phẩm là Một người Hà Nội?
-Học sinh thảo luận.
 Em hãy tìm những chi tiết chứng minh cô Hiền là người con gái đất Hà Thành?
Cô Hiền có phải là người luôn nhanh nhạy thức thời? Chứng minh?
Nguyên tắc sống của cô Hiền là gì ?
Em có nhận xét gì về nhân vật cô Hiền?
Theo em, người Hà Nội phải có phong thái và cốt cách như thế nào?
Quá trình nhận thức về người Hà Nội của nhân vật tôi?
Nhận xét về quá trình nhận thức của nhân vật tôi?
Em hãy nêu những đặc sắc nghệ thuật của văn bản: một người hà nội ?
HS: thảo luận nhóm.
Hình thức: Lớp chia làm 4 nhóm.
Thời gian: 5’
Nhiệm vụ.
+ Nhóm 1 và 2: Hình ảnh cây si ở cuối truyện gợi cho em suy nghĩ gì?
+ Nhóm 3 và 4: Suy nghĩ của em về lời bình luận ngoại đề: “ Những hạt bụi vàng lấp lánh đâu đó ở mỗi góc phố Hà Nội hãy mượn gió mà bay lên cho đất kinh Kì chói sáng những ánh vàng”?.
I.Tiểu dẫn.
 1.Tác giả:
- Nguyễn Khải tên thật là: Nguyễn Mạnh Khải(1930-2008).
- Sinh tại Hà Nội trong một gia đình viên chức nhưng lại sống ở nhiều nơi. Sau 1975 chuyển vào sinh sống và làm việc tại Thành phố Hồ Chí Minh.
- Nguyễn Khải bắt đầu viết văn từ 1950. Ông tự chia sáng tác của mình thành hai giai đoạn:
+ Giai đoạn đầu,ông chủ yếu quan tâm đến các vấn đề mang tính thời sự chính trị,con người được đánh giá chủ yếu qua tiêu chí đạo đức và tiêu chí chính trị.Văn ông lúc này dồi dào nhiệt hứng chính luận.
+ Giai đoạn sau, ông dành sự quan tâm nhiều hơn cho”cái đời thường”. Tiêu chí đánh giá con người được mở rộng thêm với các góc độ văn hoá,lịch sử và triết học.Hứng thú chính luận chuyển dần thành triết luận.
- Năm 2000, ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Các tác phẩm chính: SGK.
2.Tác phẩm: một người hà nội
- Tác phẩm được in lần đầu trong tập Một người Hà nội(NXB Hà nội 1990).
In lần hai trong tập truyện hà nội trong mắt tôi(NXB Hà nội 1995).
 II.Đọc-hiểu văn bản.
1. Đọc văn bản.
- Đọc.
- Đọc chú thích: Sgk.
- Tóm tắt.
2. Tìm hiểu văn bản.
* Nhan đề: một người hà nội
- Nhan đề của truyện thể hiện tư tưởng chủ đề của tác phẩm. một người hà nội là sự trình bày cảm nhận cách nhìn quan niệm về người Hà Nội của nhà văn. nó gợi cho người đọc bắt ngay vào định hướng tư tưởng của tác phẩm, hiểu được ý đồ nghệ thuật của nhà văn.
2.1 Hình tượng nhân vật cô Hiền
- Cô Hiền người con gái đất Hà Thành:
+ Cô luôn gắn bó với Hà Nội.
+ Nếp sống sinh hoạt của cô Hiền.
+ Cô đảm đang, tháo vát, gánh vác mọi việc trong gia đình.
+ Giữ gìn văn hoá Hà Thành 
- Cô Hiền người luôn nhanh nhạy thức thời:
+ Chọn bạn trăm năm.
+ Sinh con.
+ Cách chọn nghề.
+ Cho hai con đi bộ đội. 
- Nguyên tắc sống của cô Hiền.
 Cô luôn giáo dục con cái sống phải có lòng tự trọng > Tự trọng là tư cách, là thế đứng giá trị con người. 
=> Cô Hiền là một ngưới luôn có ý thức giữ gìn nền nếp gia phong, truyền thống của đất kinh kì và là một nhân cách sống biết tự trọng.
 * Người Hà Nội phải có phong thái cốt cách: Từ lối sống, cách nghĩ, cách nhìn nhận, cách ứng xử đều phải có chuẩn và cái quan trọng phải luôn giữ gìn văn hoá đất Kinh Kì.
2.2 Nhận thức về người Hà Nội của nhân vật tôi.
- Lúc đầu thì nghi ngại, tránh né, giữ khoảng cách -> dần dần thể hiện sự đồng ý, đồng tình -> Cuối cùng (khẳng định: “  đã già hẳn ngoài 70 rồi còn gì nhưng cô vẫn là người của hôm nay, thuần tuý Hà nội không pha trộn”).
-Nhìn nhân vật bằng con mắt phát hiện tâm trạng,khám phá nắm bắt vẻ đẹp từ thế giới tinh thần ẩn chứa bên trong.
2.3 Nghệ thuật.
 - Nghệ thuật xây dựng nhân vật:khắc hoạ tính cách nhân vật qua lời kể và đối thoại.
 - Cách tổ chức cốt truyện,kết cấu:
+Xây dựng cốt truyện theo hứng nới lỏng.
+. Xây dựng kết cấu đối thoại. 
 -Chi tiết nghệ thuật đặc sắc thể hiên tư tưởng của tác phẩm: +Hình ảnh cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn.
+Hình ảnh bát cổ thuỷ tiên.
+Hình ảnh hạt bụi vàng.
- Nhìn nhân vật bằng con mắt phát hiện tâm trạng khám phá nắm bắt vẻ đẹp từ thế giới tinh thần ẩn chứa bờn trong 
 III. Tổng kết:
 1. Nội dung.
 2. Nghệ thuật.
IV. Luyện tập
- Câu1: Cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn là biểu hiện của văn hoá Hà Thành và cũng là biểu tượng của câu truyện. Cây si nghiêng đổ là sự di dời ra đi của một thời nhưng khi cây si sống lại là niềm tin của con người lại được thắp sáng.
- Câu 2: Ngợi ca khẳng định vẻ đẹp của người Hà Nội, nét đẹp trong bề sâu nhân cách của con người. Đó là những “hạt bụi vàng” đang lấp lánh đâu đó, toả sáng trên đất Kinh Kì. Văn hoá và nhân cách là đích hướng tới của mỗi người đó là những giá trị mãi mãi trường tồn.
4. Củng cố và dặn dò.
- Nội dung chính của văn bản. 
- Nghệ thuật tiêu biểu của văn bản.
5. Hướng dẫn về nhà.
- Học bài.
- Đọc lại văn bản.
- Chuẩn bị bài: Thực hành về Hàm ý