Hàng điểm điều hòa - Vẻ đẹp quyến rũ trong hình học

Hàng điểm điều hòa - vẻ đẹp quyến rũ trong hình học 
 Kim Luân 
Bài viết này xin giới thiệu đôi chút về “hàng điểm điều hòa”- một công cụ tương đối 
mạnh và hấp dẫn trong giải toán hình học phẳng .Để các bạn dễ theo dõi tôi xin trình bày 
lại một số lí thuyết cơ bản nhất của công cụ này: 
I.Căn cơ nội công : 
a. Hàng điểm điều hoà: 
Định nghĩa: 
Trên một đường thẳng ta lấy bốn điểm . Khi đó ta gọi là một hàng 
điểm điều hòa nếu nó thỏa mãn hệ thức sau: 
, , ,A B C D , , ,A B C D
DA CA
DB CB
= − (1) 
Kí hiệu: ( , , , ) 1A B C D = −
A DBC
Sau đây là một số định định lí quan trọng cần biết trong bài viết này(được suy trực tiếp từ 
định nghĩa): 
*Định lí 1:(Hệ thức Niutơn) 
Cho . Gọi N là trung điểm của AB. Khi đó ( , , , ) 1A B C D = − 2 2 .NA NB NC ND= = (2) 
A DBCN
*Nhận xét: Thực ra (1) và (2) là tương đương nên nếu 4 điểm A,B,C,D thỏa mãn (2) thì 
ta cũng có điều ngược lại là ( , , , ) 1A B C D = − . Định lí này và định nghĩa là hai dấu hiệu 
phổ biến nhất để chứng minh 4 điểm là một hàng điểm điều hòa. 
Vấn đề để chứng tỏ một hàng điểm là điều hòa xem như đã được giải quyết, vậy khi đã 
có một hàng điểm điều hòa rồi thì ta thu được gì? Câu hỏi này sẽ được giải đáp qua hai 
định lí quan trọng sau: 
*Định lí 2: 
Cho . Lấy O sao cho OC là phân giác trong của ( , , , ) 1A B C D = − AOB∠ thì OD là phân 
giác ngoài của . AOB∠
A D
O
BC
*Nhận xét: 
Từ đó suy ra do đó định lí này có ý nghĩa thực sự quan trọng trong những 
bài chứng minh vuông góc. 
090COD∠ =
Mặt khác cũng có điều ngược lại tức nếu ∠ thì OC là phân giác trong và OD 
là phân giác ngoài của điều này có ý nghĩa quan trọng cho những bài chứng 
minh yếu tố phân giác. 
090COD =
AOB∠
Định lí 3: 
Cho và điểm O nằm ngoài hàng điểm điều hòa trên. Một đường thẳng d 
cắt ba tia OC,OB, OD lần lượt tại E,I và F. Khi đó I là trung điểm của EF khi và chỉ khi d 
song song với OA. 
( , , , ) 1A B C D = −
I
F
E
BC
O
D
A
*Nhận xét: 
Định lí này rất có ý nghĩa đối với các bài toán chứng minh trung điểm và song song. 
Một câu hỏi nhỏ là phải chăng các hàng điểm điều hòa này là rất hiếm, thật ra không phải 
như vậy, chỉ cần có một hàng điểm điều hòa thì ta có thể “sinh sôi nảy nở” ra hàng loạt 
nhưng hàng điểm điều hòa con con, các bạn sẽ hiểu rõ điều trên qua định lí về “chùm 
điều hòa” sau đây : 
b.Chùm điều hòa: 
A D
O
BC
Định nghĩa: 
Cho hàng điểm điều hòa ( , , , ) 1A B C D = − và O nằm ngoài hàng điểm điều hòa trên. Khi 
đó ta gọi 4 tia OA,OB,OC,OD là một chùm điều hòa và kí hiệu ( . , , , ) 1OA OB OC OD = −
Định lí chùm điều hòa: 
Cho .Một đường thẳng d bất kì cắt các cạnh OA,OB,OC,OD lần 
lượt tại E,F,G,K khi đó ta có (
( , , , ) 1OA OB OC OD = −
, , , ) 1E F G K = − 
K
F
G
A
D
O
BCE
*Nhận xét: 
Qua định lí trên chúng ta có thể thấy từ một hàng điểm điều hòa ban đầu sẽ “sinh sôi” vô 
số chùm điều hòa xung quanh(cứ một điểm ngoài hàng điểm điều hòa nói trên sẽ cho ta 
một chùm điều hòa tương ứng). Và cứ mỗi chùm điều hòa như vậy lại cho ta vô số hàng 
điểm điều hòa nữa. Mà chỉ cần một trong số chúng kết hợp khéo léo với các định lí hai và 
ba sẽ cho ra rất nhiều bài hình học hiểm ác với sự biến ảo khôn lường 
Từ định lí này kết hợp với các định lí 2 và 3 cho ta một số hệ quả sau: 
Hệ quả 1: 
Cho chùm điều hòa ( , , , ) 1Ox Oy Oz Ot = − khi đó nếu góc thì Oz là phân giác 
trong của góc xOy và Ot là phân giác ngoài xOy 
090zOt =
O
z
t
y
x
*Nhận xét: 
Tất nhiên cũng có điều ngược lại tức nếu có Oz là phân giác trong hoặc Ot là phân giác 
ngoài thì góc zOt=90 độ 
Mặt khác nếu 4 tia Ox,Oy,Oz,Ot bất kì mà có góc zOt=90 độ và Oz,Ot lần lượt là phân 
giác trong và phân giác ngoài của xOy thì ( , , , )Ox Oy Oz Ot 1= − . Đây là một dấu hiệu 
quan trọng để chứng minh 4 tia xuất phát từ một đỉnh là một chùm điều hòa. 
Hệ quả 2: 
Cho chùm điều hòa ( , , , ) 1Ox Oy Oz Ot = − một đường thẳng d bất kì cắt Oz,Ot,Oy lần lượt 
tại A,B,I khi đó d song song Ox khi và chỉ khi I là trung điểm của AB. 
A
d
B
I
O
z
t
y
x
*Nhận xét: 
Cũng có điều ngược lại tức nếu d song song Ox và I là trung điểm của AB thì 
. Đây cũng là một dấu hiệu quan trọng để chứng minh 4 tia xuất 
phát từ một đỉnh là một chùm điều hòa. 
( , , , )Ox Oy Oz Ot = −1
Nhân đây tôi xin trình bày thêm một cái nữa cũngđiều hòa 
c.Tứ giác điều hòa: 
Định nghĩa: 
Tứ giác ABCD được gọi là một “tứ giác điều hòa” nếu nó thỏa mãn hệ thức sau: 
AB CB
AD CD
= 
Định lí về tứ giác điều hòa: 
Cho đường tròn (O) và một điểm A nằm ngoài (O). Từ A ta kẻ hai tiếp tuyến AB,AC và 
kẻ một cát tuyến AMN bất kì. Chứng minh rằng BMCN là một tứ giác điều hòa(hình vẽ) 
N
M
B
A
C
(gợi ý: sử dụng tam giác đồng dạng để suy ra điều phải chứng minh từ đ/n) 
*Nhận xét: 
+Cũng có điều ngược lại tức nếu MBNC là tứ giác điều hòa thì tiếp tuyến tại B,tiếp tuyến 
tại C và MN đồng quy tại một điểm 
+Tứ giác điều hòa có một mối quan hệ tuyệt vời với chùm điều hòa mà các bạn sẽ hiểu 
rõ sau khi đọc hết phần cuối của bài viết này. 
Việc chứng minh các định lí trên là rất đơn giản nên xin dành lại cho bạn đọc(nếu có thắc 
mắc gì sẽ trao đổi thêm). 
Sau đây chúng ta sẽ khảo sát một vài bài toán để thấy được phần nào về vẻ đẹp và sức 
mạnh của công cụ vừa dẫn. 
II.Một số bài toán minh họa: 
Chúng ta sẽ bắt đầu bằng một bài toán cơ bản nhưng rất quan trọng sau: 
Bài toán 1: 
Cho tam giác ABC. Lấy E trên BC, F trên AC và K trên AB sao cho AE,BF,CK đồng 
quy tại một điểm. Khi đó nếu T là giao điểm của FK với BC thì ( , , , ) 1T E B C = −
Lời giải: 
F
A
K
B CT E
Trong tam giác ABC: 
+Áp dụng định lí Xêva với ba đường đồng quy AE,BF,CK ta có: 
. .EB FC KA
EC FA KB
= −1 (1) 
+Mặt khác áp định lí Mênêlaúyt với ba điểm thẳng hàng T,K,F lại cho ta: 
. .TC KB FA
TB KA FC
=1 (2) 
Nhân (1) và (2) vế theo vế suy ra: 
TB EB
TC EC
= − 
Theo định nghĩa thì ,đây chính là đpcm. ( , , , ) 1T E B C = −
Bài toán 1.1: 
Cho tam giác ABC và H là chân đường cao kẻ từ A. Trên đoạn thẳng AH ta lấy một điểm 
I bất kì rồi kẻ BI cắt AC tại E và CI cắt AB tại F.Chứng minh rằng AH là phân giác của 
 EHF∠
AB CH
I
F
E
Lời giải: 
Một bài toán đơn giản nhưngkhó đến kinh ngạc, bạn phải làm gì khi đối mặt với một 
bài như vậy? ??? 
Khi nhắc đến bài toán này tôi chợt nhớ đến lời giải rất độc đáo của anh Hatucdao, một lời 
giải thực sự ấn tượng mạnh với tôi, nên xin được trích dẫn ngay sau đây để các bạn được 
chiêm ngưỡng: 
“Kết quả là hiển nhiên khi tam giác ABC cân. Giả sử ABC không cân ta có thể giả sử 
AC>AB .Dựng tam giác ABP cân tại A và AP cắt HE tại Q. Gọi F’ là điểm đối xứng của 
Q qua AH. Khi đó AH là phân giác của 'EHF∠ và '
'
QA F A
QB F B
= 
Áp dụng định lí Mênêlaúyt cho tam giác ACP với ba điểm thẳng hàng H,Q,E ta có: 
'. . 1 . .
'
HP EC QA HB EC F A
HC EA QB HC EA F B
= ⇒ = −1 
Theo định lí ceva đảo ta có ' đồng quy từ đó suy ra đpcm” , ,AH BE CF
Q
A
B CH
F'
E
P
Một viên ngọc không dấu vết nhưng phải công nhận là rất khó nghĩ ra. 
Dẫu sao đi nữa thì việc cảm nhận vẻ đẹp tinh túy của lời giải trên cũng giúp chúng ta 
thấm thía và quý trọng hơn đối với cách làm dưới đây, bởi điều quan trọng hơn một lời 
giải, là nó cho ta thấy được gốc rễ của vấn đề: 
 F
L
I
A
B C
K
E
H
C2: Kẻ EF cắt BC tại K theo bài toán 1 ta có ( , , , ) 1K H B C = − (1) 
Gọi L là giao điểm của EF với AH. 
Từ (1) suy ra ( , , , ) 1AK AH AB AC = − suy ra ( , , , ) 1K L F E = − (định lí chùm điều hòa) 
Vì nên theo nhận xét trong định lí 2 ta có đpcm. 090LHK =
*Nhận xét: Quá ngắn gọn phải không, tôi nghĩ rất có thể bài toán trên đã được đặt ra 
như vậy. Các bạn có thể thấy chỉ vài biến đổi nhỏ và một kĩ xảo để che dấu điểm K đã 
khiến cho bài toán 1.1 trở nên cực khó. Tất nhiên từ lời giải này chúng ta có thể phát 
biểu bài toán tổng quát hơn như sau: 
Bài toán 1.2:(đề thi Iran) 
Cho tam giác ABC, lấy T,E,F lần lượt thuộc các đoạn BC,CA,AB sao cho 3 đường thẳng 
AT,BE,CF đồng quy tại một điểm.Gọi L là giao điểm của AT và EF.Gọi H là hình chiếu 
của L xuống BC. Chứng minh rằng LH là phân giác của EHF∠ . 
F
L
A
B CK
E
TH
(chứng minh tương tự bài 1.1) 
*Nhận xét: 
Nói chung từ 1 hàng điểm điều hòa ban đầu ta có thể “sinh sôi nảy nở” ra rất nhiều 
hàng điểm điều hòa khác mà một trong chúng nếu kết hợp với các định lí 2 và 3 sẽ cho ta 
rất nhiều tính chất thú vị. Thí dụ các bài 1.1 và 1.2 là “sản phẩm” của định lí 2. Nếu bạn 
thích có thể sử dụng định lí 3 để “xuất khẩu” những sản phẩm mới, chẳng hạn bài toán 
sau đây: 
Bài toán 1.3: 
Cho tam giác ABC, lấy T,E,F lần lượt thuộc các đoạn BC,CA,AB sao cho 3 đường thẳng 
AT,BE,CF đồng quy tại điểm I. Kẻ đường thẳng qua I song song với TE và cắt TF,TB lần 
lượt tại M và L. Chứng minh rằng M là trung điểm của LI 
I
A
B C
E
F
T
L
M
(chứng minh: sử dụng tính chất chùm điều hòa như bài 1.1 rồi áp dụng định lí 3) 
Qua các thí dụ trên các bạn có thể thấy từ một vấn đề người ta có thể phát biểu dưới 
những cách khác nhau, những cách mà khi đọc đề chúng ta không hề thấy bất kì một liên 
hệ gì từ chúng, nhưng thực ra tất cả chúng đều xuất phát từ một gốc rễ. Nắm được gốc rễ 
tức là ta đã nắm được bài toán vậy. 
Tất nhiên từ bài toán 1 sẽ sản sinh ra cả một lớp các bài toán rộng lớn, tôi không có thời 
gian nêu thêm ra đây mà chỉ hi vọng các bạn nếu gặp một trong số đó sẽ nhanh chóng 
cho nó “lộ rõ nguyên hình”. 
Bây giờ tôi xin đi vào một không gian mới hơi khác một chút với các cách khai thác đã 
nêu ở trên nhằm giúp các bạn có một cái nhìn sâu sắc hơn cho bài toán 1. Nhưng trước 
hết tôi sẽ trang bị cho các bạn một số tính chất cần thiết, rồi sau đó chúng ta sẽ tìm cách 
liên hệ với bài toán 1 sau. 
Tính chất 1: 
Cho tam giác ABCD ngoại tiếp đường tròn tâm (O). M,N,P,Q lần lượt là các tiếp điểm 
của AB,BC,CD,DA với đường tròn; khi đó ta có MP,NQ,AC,BD đồng quy tại một điểm. 
Lời giải: 
Hạ //CE AB
Chú ý OMP OPM BMP CPM CE C∠ = ∠ ⇒∠ = ∠ ⇒ = P
Do đó nếu gọi I là giao điểm của AC với MP thì ta có: IA AM AM
IC EC PC
= = (1) 
Tương tự gọi 'I là giao điểm của AC với NQ thì ta cũng có: '
'
I A AQ
I C NC
= (2) 
P
A
I
D C
O N
B
M
Q
E
Chú ý AM=AQ và PC=NC nên từ (1) và (2) suy ra 'I I≡ 
suy ra MP,NQ,AC đồng quy (3) 
Lập luận tương tự ta có MP,NQ,BD đồng quy (4) 
Kết hợp (3) và (4) ta được đpcm. 
Tính Chất 2: 
Cho đường tròn (O). Lấy một điểm A ngoài đường tròn (O), từ A ta kẻ hai tiếp tuyến 
AK,AN và một cát tuyến ACD bất kì đối với đường tròn trên. Hai tiếp tuyến qua C và D 
cắt nhau tại M. Khi đó ta có K,M,N thẳng hàng. 
Lời giải: 
O
N
A
K
M
D C
Áp dụng “định lí về tứ giác điều hòa” cho điểm A với hai tiếp tuyến AK,AN và cát tuyến 
ACD suy ra KCND là tứ giác điều hòa. 
Lại theo nhận xét trong ”định lí về tứ giác điều hòa” suy ra NK,MD,MC đồng quy tại một 
điểm suy ra đpcm 
Tính chất 3: 
Cho tam giác ABCD ngoại tiếp đường tròn tâm (O). M,N,P,Q lần lượt là các tiếp điểm 
của AB,BC,CD,DA với đường tròn. Chứng minh rằng MQ,NP và DB đồng quy tại một 
điểm. 
PD C
O
N
B
A
K
Q
M
Lời giải: 
Gọi K là giao điểm của QM với DB 
Áp dụng định lí Mênêlaúyt cho tam giác ABD với ba ... g hợp này có còn là một công cụ 
hiệu lực ? Đây là một câu hỏi lớn thể hiện một công cụ là mạnh hay yếu! 
Để thể hiện “sức mạnh” của công cụ vừa dẫn sau đây tôi sẽ trình bày ba thí dụ khá điển 
hình cùng cách tấn công vô cùng dũng mãnh do bạn Hophu cung cấp. 
Thí dụ 1: (đề Iran) 
Cho đường tròn nội tiếp (O) của tam giác ABC.Gọi M là trung điểm BC, AM cắt (O) tại 
hai điểm K và L(K nằm giữa A và L).Qua K kẻ đường thẳng song song với BC cắt (O) tại 
điểm thứ hai là X, Qua L kẻ đường thẳng song song với BC cắt (O) tại điểm thứ hai là Y, 
AX và AY cắt BC lần lượt tại Q và P. Chứng minh rằng M là trung điểm của PQ. 
A
K
T
L
O
B CD M QP
Y
X
E
F
Lời giải: (Hophu) 
*Tư tưởng: Ta thấy các yếu tố trong bài có vẻ quá lượm thượm, nên nếu hấp tấp lao vào 
“búa” ngay thì lập tức sẽ gặp nhiều khó khăn cũng rất lượm thượm. Do đó trước hết cần 
xem thử đâu là những yếu tố chính đâu là yếu tố chỉ để làm rối, gạn hết những thằng 
“giấy dá” làm rối đi , đưa về một bài toán đơn giản hơn rồi mới động thủ. 
Gọi D,E,F lần lượt là tiếp điểm của BC,CA,AB với (O) 
Ta có: LY AL
MP AM
= và MQ AM
KX AK
= Suy ra .LY MQ AL
MP KX AK
= 
Do đó để chứng minh M là trung điểm PQ ta cần chứng minh LY AL
KX AK
= (1) 
Gọi T là giao điểm của KL với YX ta có LY TL
KX TK
= (2) 
Từ (2) suy ra để chứng minh (1) ta cần chứng minh TL AL
TK AK
= 
Hay cần chứng minh (A,T,K,L)= − 1
Chú ý KXLY là hình thang cân nên dễ thấy T nằm trên OD đến đây vấn đề lộ ra rất rõ: 
*Bình luận: các điểm P,Q,X,Y chỉ là các điểm để làm rối, thực chất cái lõi của bài toán 
là bài toán sau: 
“ Cho đường tròn (O) nội tiếp tam giác ABC. Gọi D,E,F lần lượt là tiếp điểm của 
BC,CA,AB với (O). Gọi M là trung điểm BC, AM cắt (O) tại K và L (K nằm giữa A và L). 
OD cắt AM tại T. Chứng minh rằng (A,T,K,L) 1= − ” (*) 
AK
O
B CD M
E
F
T
Vấn đề đến đây lại mở ra một tương lai mới vì theo bài toán 2.4 nếu ta gọi T’ là giao 
điểm giữa EF với AM thì (A,T’,K,M) 1= − 
Vậy để chứng minh bài toán (*) ta chỉ cần chứng minh T 'T≡ hay cần chứng minh T 
nằm trên EF hay cần chứng minh 3 đường thẳng AM,EF,OD đồng quy (3) 
Gọi L là giao điểm của OD với EF và M’ là giao điểm của AL với BC. 
 Để chứng minh (3) ta cần chứng minh L T≡ hay cần chứng minh 'M M≡ 
Vậy ta quy về chứng minh bài toán sau: 
“ Cho đường tròn (O) nội tiếp tam giác ABC. Gọi D,E,F lần lượt là tiếp điểm của 
BC,CA,AB với (O). OD cắt EF tại L.AL cắt BC tại M’. Chứng minh rằng M’ là trung 
điểm của BC” (**) 
A
O
B CD M'
E
F
T
*Bình luận: Bước quy từ bài toán (*) thành bài toán (**) gọi là bước “đảo giả thiết” 
nghĩa là thay vì ta phải chứng minh một yếu tố nào đó mà ta cảm thấy khó chịu như 
chứng minh thẳng hàng chẳng hạn thì ta có thể cho nó thẳng hàng luôn, bù lại ta phải hi 
sinh một giả thiết đã có từ trước và nhiệm vụ phải chứng minh giả thiết mới hi sinh có thể 
được suy ra từ những điều đã có (các bạn có thể so sánh bài toán (*) với bài toán(**) để 
thấy rõ điều này) Việc đảo giả thiết này tuy đơn giản nhưng đôi khi lại đem đến những 
hiệu quả bất ngờ vì có những bài mà bài toán gốc rất khó chứng minh trong khi chỉ cần 
đảo lại một phát thì vấn đề lại rõ như ban ngày!!! 
Bây giờ ta sẽ chứng minh bài toán (**) 
Kẻ tia Ax song song với BC (về phía C), FE cắt Ax tại L 
Theo hệ quả 2 (phần lí thuyết chùm điều hòa) suy ra để chứng minh M’ là trung điểm BC 
ta cần chứng minh (AB,AC,AM’,AL) 1= − hay cần chứng minh (AF,AE,AT,AL) 1= −
Hay cần chứng minh (F,E,T,L) (4) 1= −
A x
O
B CD
L
M'
E
F
T
K
Kẻ DT vuông góc AL và cắt AL tại K dễ chứng tỏ 5 điểm A,K,E,O,F cùng nằm trên một 
đường tròn mà OF=OE nên suy ra OKF OKE∠ = ∠ (5) 
Theo cách vẽ điểm K thì ta có ∠ (6) 090TKL =
Kết hợp (5),(6) và theo hệ quả 1 (phần lí thuyết chùm điều hòa) suy ra 
 ( , , , )KF KE KT KL = −1
1
Suy ra (4) đúng suy ra đpcm 
Thí dụ 2: 
Cho đường tròn (O) nội tiếp tam giác ABC. Gọi lần lượt là tiếp điểm của 
BC,CA,AB với (O), là giao điểm thứ hai của với (O) và 
1 1, ,A B C
1AA2A 2B là giao điểm thứ hai 
của 1BB với (O) . Phân giác của 1 1 1B AC∠ cắt 1 1B C 3A tại , phân giác của cắt 
 tại 
1 1 1A B C∠
1C A1 3B . Chứng minh rằng 1 2A A 3)A_{ (P O }= 1 2 3)B B_{P O ( }B 
Lời gải: (Hophu) 
A2
A
B C
O
O1 A1
B1
C1
A3
Kẻ 1 1B C cắt BC tại O . Vẽ hình chính xác ta thấy có vẻ như O là tâm của . Ta 
chưa biết điều này đúng hay sai nhưng cứ cho là nó đúng xem sao. Khi đó là tiếp 
tuyến của (vì ) nên 
1 1 1 2 3A A A
1OA
1 2 3( )A A A 1 1OA O A⊥ 1 1 2 3_{ ( )}P O A A A 21=OA .Lập luận tương tự ta 
có 21OB1 2 3( )P B B_{O }B = chú ý 1OA OB1= nên ta có đpcm. 
Vậy dự đoán phía trên của ta là đúng và bây giờ ta chỉ cần chứng minh O là tâm của 
 nữa là xong. Vậy ta quy về chứng minh bài toán đơn giản hơn như sau: 
1
1 2 3A A A
“Cho đường tròn (O) nội tiếp tam giác ABC. Gọi lần lượt là tiếp điểm của 
BC,CA,AB với (O), là giao điểm thứ hai của với (O) . Phân giác của 
1 1, ,A B C
1AA
1
2A 1 1 1B AC∠ 
cắt 1 1B C tại gọi là giao điểm của 3A 1O 1 1B C với BC. Chứng minh rằng O là tâm đường 
tròn ngoại tiếp tam giác ” . 1 2 3A A A
A2
A
B C
O
O1 A1
B1
C1
A3
Theo “định lí về tứ giác điều hòa” ta có 1 1 2 1
1 1 2 1
A B A B
AC A C
= (1) 
Mà là phân giác của 1 3A A 1 1 1B AC∠ suy ra 3 11 1
1 1 3 1
A BA B
AC A C
= (2) 
Từ (1) và (2) suy ra 3 12 1
2 1 3 1
A BA B
A C A C
= suy ra là phân giác của 2 3A A 1 2 1B A C∠ 
Tất nhiên để chứng minh O là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ta chỉ cần 
chứng minh OA tức cần chứng minh 
1 2 3A A A
2 OA= 3 1 2 3 1 3 2O A A O A A∠ = ∠ 
Thật vậy: (đpcm) 1 2 3 1 2 1 1 2 3 2 1 1 1 2 3 2 3 1O A A O A C C A A A B C B A A A A∠ = ∠ +∠ = ∠ +∠ = ∠ C
Thí dụ 3: (chọn đội tuyển Việt Nam) 
Cho hai đường tròn (O_1) và (O_2) cắt nhau tại hai điểm A và B. Hai tiếp tuyến tại A và 
B của đường tròn (O_1) cắt nhau tại K. Lấy M bất kì trên (O_1). MK cắt (O_1) tại điểm 
thứ hai là C. Gọi P và Q lần lượt là MA,MB với (O_2) 
a)Chứng minh rằng MC chia đôi đoạn thẳng PQ 
b)Chứng minh rằng PQ luôn đi qua một điểm cố định. 
Lời giải: (Hophu) 
a) Gọi N là giao điểm của MK với PQ ta cần chứng minh NP=NQ (1) 
Gọi C và L lần lượt là giao điểm của MK với (O_1) và MK với đoạn thẳng AB. 
Ta có ACBM là tứ giác điều hòa (định lí tứ giác điều hòa) do đó: CA MA
CB MB
= (2) 
Mặt khác BPQ BAQ BAC BMC∠ = ∠ = ∠∠ = suy ra MPNB là tứ giác nội tiếp 
suy ra tam giác ACB và tam giác PNB đồng dạng (g.g) suy ra NP CA
NB CB
= (3) 
Từ (2) và (3) suy ra NP MA
NB MB
= 
L
CO1
B
O2
A
K
P
I
M
Q T
N
Do vậy để chứng minh (1) ta cần chứng minh NQ MA
NB MB
= 
Điều này đúng vì hai tam giác MAB và tam giác NQB đồng dạng (g.g) 
Vậy câu a) được giải quyết. 
b) Gọi T là giao điểm của AK với (O_2),hai tiếp tuyến tại T và B của (O_2) cắt nhau tại I 
rõ ràng I là điểm cố định. Sau nhiều lần vẽ hình chính xác ta thấy PQ luôn đi qua điểm I 
nên dự đoán I chính là điểm cố định mà PQ luôn đi qua và ta sẽ chứng minh điều này. 
Để chứng minh PQ luôn đi qua I ta chỉ cần chứng minh PBQT là tứ giác điều hòa là xong 
(theo nhận xét trong định lí về tứ giác điều hòa) (*) 
*Để chứng minh (*) bạn Hophu cho biết ban đầu đã suy nghĩ như sau: 
Theo bài toán 2.4 ta có (K,L,C,M) 1= − suy ra ( , , , ) 1AK AL AC AM = −
) 1
 hay 
 hay (( , , , )AK AL AC AP = −1 , ,AB AQ AP,AT = − 
Ta thấy các điểm B,Q,T,P gần như chỉ có ý nghĩa để và nhiệm vụ 
của ta là cần chứng minh BQTB là tứ giác điều hòa. Vậy phải chăng có bài toán sau: 
( , , , )AB AT AQ AP = −1
Bài toán lạ: 
“Cho đường tròn (O_2) và một điểm A nằm trên đường tròn. Chùm điều hòa 
(Ax,Ay,Az,At) cắt (O_2) tại 4 điểm lần lượt là B,T,Q,P. Cmr: ” 1= − ( , , , ) 1B T Q P = −
Một bài toán cực hay (là cầu nối tuyệt vời giữa chùm điều hòa và tứ giác điều hòa) và nếu 
nó đúng thì xem như thí dụ 3 được giải quyết. 
Theo kiến thức của chúng tôi thì đây là một bài toán lạ (nhưng lạ thật (đối với các bạn) 
hay không thì chưa biết) do đó trong thâm tâm chúng tôi vẫn nảy mối nghi ngờ là bài 
toán này đúng hay là sai ? 
 B
O2
A
P
Q T
 (hình vẽ bài toán lạ) 
Tuy nhiên việc chứng minh trực tiếp cho “bài toán lạ” là tương đối rợn (sợ còn khó hơn 
cả thí dụ 3) do chỉ để kiểm tra “bài toán lạ “ này là đúng hay sai thì tạm thời ta chấp nhận 
ví dụ 3 đã được giải quyết bằng một cách nào đó (vì đây là đề của một bài toán đã có lời 
giải nên không thể sai được!) . Việc cho ví dụ 3 đúng là một công cụ đắc lực để chứng tỏ 
bài toán lạ là đúng hay là sai. 
Giả sử ví dụ 3 đã được chứng minh, ta sẽ chứng minh bài toán lạ là đúng (sử dụng “hình 
vẽ bài toán lạ” ở trên). 
Gọi K là giao điểm của đường trung trực AB với AT 
Đường thẳng vuông góc với AK(tại A) và đường thẳng vuông góc với BK(tại B) cắt nhau 
tại O_1. Vẽ đường tròn tâm O_1 đường kính O_1A ta kí hiệu đường tròn này là (O_1) 
Dễ thấy (O_1) đi qua B và KA,KB là hai tiếp tuyến của K tới (O_1). Giả sử AP cắt (O_1) 
tai M. 
MK cắt AB tại L và cắt (O_1) tại C (khác M) 
Như vậy ta được hình vẽ sau khi mới được phát họa lại từ “bài toán lạ” là: 
L
CO1
B
O2
A
K
P
M
Q T
Vì (K,L,C,M) suy ra (AK,AL,AC,AM)1= − 1= − hay (AK,AL,AC,AP) 1= −
Hay (AB,AT,AC,AP) mà theo giả thiết ta có (AB,AT,AQ,AP)1= − 1= − 
Suy ra A,C,Q thẳng hàng. 
Đến đây ta được các yếu tố y chang ví dụ 3 do đó nếu thí dụ 3 đúng thì BQTP là tứ giác 
điều hòa và bài toán được chứng minh. 
*Nhận xét: Qua cách xây dựng trên các bạn có thể dễ dàng nhận ra kết quả ở thí dụ 
3(câu b) với bài toán lạ là tương đương với nhau. Do đó nếu ta chứng minh được thẳng 
cho” bài toán lạ” thì câu b) thí dụ 3 xem như được giải quyết ngược lại nếu bằng một 
cách nào đó ta chứng minh được thí dụ 3 là đúng thì bài toán lạ cũng đúng luôn. Rất may 
mắn ta có một cách rẩt đơn giản để giải quyết thí dụ 3 (câu b) như sau: 
L
CO1
B
O2
A
K
P
M
Q T
N
Để chứng minh BQTP là tứ giác điều hòa tức là ta cần chứng minh 
QB PB
QT PT
= (4) 
Từ các kết quả đã có ở câu a) các ban có thể dễ dàng chứng minh: 
Tam giác BPT đồng dạng tam giác BMA (g.g) suy ra PB MB
PT MA
= (5) 
Tam giác BQT đồng dạng tam giác BCA (g.g) suy ra QB CB
QT CA
= (6) 
Mặt khác vì CAMB là tứ giác điều hòa nên CB MB
CA MA
= (7) 
Từ (5),(6) và (7) suy ra (4) đúng. 
Vậy câu b được chứng minh dẫn đến bài toán lạ cũng được giải quyết. 
*Nhận xét: 
Thực ra mà nói thí dụ 3 có được chứng minh hay không thì cũng không có gì quá quan 
trọng vì nó chỉ thể hiện một tính chất hình học tầm thường. Tuy nhiên kết quả từ việc giải 
nó đã cho ta một viên ngọc vô giá là” bài toán lạ”. Nếu bạn nào tìm được một cách 
chứng minh nào khác cho “bài toán lạ” thì xin post lời giải đầy đủ trong forum để mọi 
người cùng tham khảo. 
*Chú thích: bây giờ gọi đây là “bài toán lạ” cũng không còn đúng nữa bởi vấn đề này 
hiện nay đối với ta cũng đâu còn gì là lạ!!! 
Chương đề này xin khép lại ở đây. 
Các bạn thân mến hẳn qua các thí dụ trên các bạn đã phần nào thấy được vẻ đẹp của sự 
điều hòa trong hình học. Trong cuộc sống cũng vậy mỗi chúng ta cũng cần tạo cho mình 
một sự điều hòa cần thiết bởi nó giúp ta khỏe mạnh hơn và yêu đời hơn 
Chúc tất cả mọi người đều được một cuộc sống điều hòa như vậy.