Giáo án Ngữ văn 12 tiết 40 + 41: Văn Đàn ghi ta của Lor-Ca Thanh Thảo

Tiết 40 + 41 Văn
§µn ghi ta cña Lor-ca
 Thanh Thảo
 “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta”
 Ph.G.Lor-ca
A. Mục tiêu bài học:
 Về kiến thức : Giúp học sinh hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Lor-ca trong cảm xúc va suy tư đa chiều vừa sâu sắc vừa mãnh liệt của tác giả. Đồng thời cảm nhận được vẻ đẹp độc đáo trong hình thức biểu đạt mang phong cách tượng trưng.
 Về kỹ năng : Rèn luyện cách đọc thơ và cảm thụ thơ đặc biệt là thơ tượng trưng.
 Về tư tương thái độ: Có quan niệm đúng về nghệ thuật chân chính. Có cái nhìn đa diện và sâu sắc về giá trị của con người.
B. Phương tiện thức hiện:
 Sách giáo khoa , sách giáo viên, giáo án.
 Máy chiếu.
C. Cách thức tiến hành:
 Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản : - hiểu về nhà thơ Thanh Thảo và cuộc đời bi tráng của Lor-ca từ đó hiểu các hình ảnh giàu giá trị biểu trưng cho cuộc đời và số phận Lor-ca.
D. Tiến trình lên lớp:
 1. Ổn định lớp: sĩ số.
 2. Kiểm tra bài cũ:
 Câu 1. §iền từ đúng vào chỗ trống trong đoạn thơ sau:
 Dữ dội và dịu êm
 Ồn ào và lặng lẽ
 không hiểu được mình
 Sóng tìm ra tận bể
 (Sóng – Xuân Quỳnh)
 A. Sóng B. Sông
 Câu 2: Nêu ý nghĩa hình tượng sóng trong bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh?
 Đáp án: Câu 1: B
 Câu 2: Sóng được khắc hoạ cụ thể, sinh động diễn tả tinh tế mà sâu sắc trạng thái tâm hồn của người phụ nữ đang yêu.
3. Bài mới:
 Dẫn vào bài: Chúng ta đã biết Tây Ban Nha là đất nước xinh đẹp nổi tiếng với những trận đấu bò tót, víi chàng hiệp sĩ Đôn Kihôtê của nhà văn Xéc van téc. Và giờ học hôm nay chúng ta lại được biết đến nhà thơ vĩ đại, một thiên tài lớn của Tây Ban Nha: Ph.G.Lor-ca qua sự đồng cảm của nhà thơ Thanh Thảo trong “Đàn ghi ta của Lor-ca”.
Hoạt ®éng của GV và HS
Nội dung kiến thức cần đạt
HS đọc Tiểu dẫn
Nêu những nét chính về nhµ thơ Thanh Thảo?
I. Giới thiệu chung
 1. Nhà thơ Thanh Thảo
 a. Vài nét về cuộc đời:
- Tên thật Hồ Thành Công sinh năm 1946 ở Quảng Ngãi.
- Tốt nghiệp khoa Văn trường ĐH Tổng Hợp ông vào Nam tham gia chiến đấu.
- Là phó chủ tịch Hội đồng thơ Việt Nam, chủ tịch Hội đồng thơ tỉnh Quảng Ngãi.
- Được tặng giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.
Thơ Thanh Thảo có gì dáng chú ý?
b. Sự nghiệp 
- Tác phẩm tiêu biểu:
 + Dấu chân qua tr¶ng cỏ (1978)
 + khối vuổng Ru bích (1985)
 + Từ một đến một trăm (1988)
 .
- Nội dung chính : sự trăn trở, suy tư về các vấn đề thời đại và xã hội.
- Nghệ thuật: cách tân trong xu hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm tim kiếm cách diễn đạt mới.
Đọc phần chú giải thứ 2 trang 163(SGK) và trình bày sự hiểu biết của em về Lor-ca?
GV bæ sung: Víi tµi n¨ng vµ t­ t­ëng cña m×nh Lor-ca ®­îc nh©n d©n yªu mÕn cßn chÕ ®é ®éc tµi truy s¸t «ng.
2. Nhà thơ Ph.G.Lor-ca:
- Là nhà thơ lớn cña Tây Ban Nha thế kỉ XX. ¤ng là chiến sĩ đấu tranh cho tự do vµ c¸ch t©n nghÖ thuËt T©y Ban Nha. Sinh năm 1898 mất năm 1936 do bè lũ Phrăng-cô giết.
- Tên tuổi của Lor-ca trở thành một biểu tượng, là ngọn cờ tập hợp các nhà văn hoá Tây Ban Nha và trên thế giới chiến đấu chống chủ nghĩa phát xít, bảo vệ ph¸t triÓn văn hoá dân tộc và văn minh nhân loại.
Lêi ®Ò tõ lµ thµnh phÇn n»m ngoµi v¨n b¶n cña mét t¸c phÈm th­êng viÕt sau tiªu ®Ò, nh»m h­íng ng­êi ®äc vµo ý ®å nghÖ thuËt cña t¸c gi¶ hoÆc t­ t­ëng cña t¸c phÈm, kh¬i nguån c¶m høng cho t¸c gi¶ s¸ng t¹ä.
Víi sù hiÓu biÕt ®ã em cã c¶m nhËn g× vÒ lêi ®Ò tõ cña bµi th¬?
 Mét c¸ch hiÓu kh¸c:Lor-ca kh«ng muèn ai chÞu sè phËn nh­ m×nh trong chÕ ®é ®éc tµi ®ã.
 ( Gîi ý: truyÖn Ch­ §ång Tö , lêi di chóc cña B¸c Hå tr­íc lóc mÊt)
3. Bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca”
 a. Xuất xứ: Thanh Thảo viét bài thơ này năm 1979, in trong tập “Khối vuông Ru bích” xuất bản năm 1985. Tập thơ đánh dấu những đổi mới ,cách tân trong thơ của Thanh Thảo.
 b. Ý nghĩa nhan đề: Đàn ghi ta là nhạc cụ truyền thống của Tây Ban Nha (vì thế nó còn được gọi là Tây ban cầm). Ở đây đàn ghi ta là biểu tượng cho thơ ca của Lor-ca :
“ghi ta bần bật khóc- không thể nào dập 
tắt” (Ghi ta khóc- Lor-ca)
.
 c. Ý nghĩa lời đề từ: Lời đề từ là một câu thơ của Lor-ca “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta” (Ghi nhớ- Lor-ca).
 - Thể hiện sự đắm say của Lor-ca với nghệ thuật. 
 - Là sự khơi nguồn, dẫn dắt cảm xúc mãnh liệt của Thanh Thảo khi viết “Đàn ghi ta của Lor-ca”.
d. Thể loại : thơ tự do mang phong cách thơ siêu thực tượng trưng.
 HS Đọc văn bản và xác định bố cục.
 GV Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ th¬ t­îng tr­ng.
II. Đọc - Hiểu văn bản.
 1. Bố cục:
 - Phần 1: 8 dòng đầu
 - Phần 2: 10 dòng tiếp
 - Phần 3: 4 dòng tiếp
 - Phần 4: 9 dòng cuối
Đọc 8 dòng thơ đầu .
Nói đến thơ tượng trưng là nói đến những hình ảnh giầu sức ám ảnh, giàu ý nghĩa tượng trưng. 
Hãy liệt kê những hình ảnh mà theo em có khả năng gợi liên tưởng mang ý nghĩa tượng trưng về Tây Ban Nha về Lor-ca? Ý nghĩa của chúng?
 2. Đọc - Hiểu chi tiết:
 a. 8 dòng thơ đầu: Hình ảnh Lor-ca trên nền văn hoá Tây Ban Nha.
- Sự tương giao giữa các giác quan:
 + Thị giác và thính giác
 Âm thanh và hình ảnh
 tiếng đàn - bọt nước
 > bọt nước mong manh nhưng không thể mất
 > Thơ Lor-ca mong manh nhưng không thể tiêu diệt.
 + Thị giác và cảm giác
 vầng trăng - chếnh choáng
 yên ngựa - mỏi mòn
> gợi trạng thái cô độc trong không gian rộng và thời gian về đêm.
 Gợi hình ảnh Lor-ca: một nghệ sĩ yêu tự do, phóng khoáng nhưng đơn độc.
 + Thị giác và liên tưởng:
 “ áo choàng đỏ gắt” – gợi những võ sĩ đấu bò tót dũng cảm 
 -- gợi đấu trường Tây Ban Nha đang sục sôi đấu tranh giữa khát vọng dân chủ và nền chính trị độc tài, giữa khát vọng cách tân nghệ thuật và nền nghệ thuật già nua.
“hát nghêu ngao”- gợi sự vô tư, không ý nghĩa.
 "Gợi thực trạng đất nước Tây Ban Nha đương thời.
- nhạc điệu :li-la li-la li- la: hoa ly và cú vê ghi ta’.
Tóm lại: Đoạn thơ là một ru bich thơ với những sắc màu khác nhạu : 
 Hình ảnh nghệ thuật giầu sức biểu cảm
 Các từ láy
 Câu thơ dài , ngắn
 Sự mô phỏng âm thanh tiếng đàn
 TÊt c¶ làm næi bËt hình ảnh Lor-ca - nghệ sĩ tài hoa phóng khoáng, luôn ôm ấp khát vọng cách tân sáng tạo nghệ thuật, đấu tranh vì nên dân chủ, nhưng rât cô đơn trên hanh trình ấy.
Những hình ảnh nào gợi nên cái chết của Lor-ca?
GV bæ sung :Lor-ca biÕt tr­íc víi kh¸t väng cña m×nh ong sÏ bÞ h·m h¹i nh­ng kh«ng ngê nã ®Õn nhanh vµ bÊt ngê.
ChuyÓn ®æi c¶m gi¸c: tiÕng ghi ta : n©u, xanh, trßn.
T­îng tr­ng: bÇu trêi, c« g¸i, vì tan
Nh©n ho¸: rßng rßng m¸u ch¶y
GV më réng:
“¤i ghi ta khèn khæ ®¸ng th­¬ng
Cña bµn tay – bé dao 5 l­ìi”( Ghi ta khãc – Lor-ca)
“Bèn d©y nhá m¸u n¨m ®Çu ngãn tay” 
( TruyÖn KiÒu – NguyÔn Du)
b. 10 dòng tiếp: Sự hy sinh của Lor-ca trong cuộc chiến đấu chống phe phát xit Phrăng cô.
- Hình ảnh thực: “bỗng kinh hoàng”
 Lor-ca bị điệu về bãi bắn”
-Hình ảnh ảo với ý nghĩa tượng trưng.
 * Hình ảnh hoán dụ: áo choàng bê bết đỏ
 * Hình ảnh ẩn dụ: - chuyÓn ®æi c¶m gi¸c
 - t­îng tr­ng
 - nh©n ho¸
"TiÕng ®µn lµ tiÕng lßng, lµ sù phÉn né cña Lor-ca.
9 Víi c¸c h×nh ¶nh Èn dô vµ ho¸n dô giÇu ý nghÜa liªn t­ëng Thanh Th¶o cho ng­êi ®äc thÊy sù ®èi lËp gi÷a ng­êi nghÖ sÜ víi kh¸t väng tù do vµ thÕ lùc b¹o tµn.
 Nçi xãt xa ®au ®ín cña Thanh Th¶o tr­íc sè phËn bi kich cña Lor-ca.
§äc vµ c¶m nhËn søc sèng m·nh liÖt cña tiÕng ®µn thÓ hiÖn trong 4 dßng th¬ nµy nh­ thÕ nµo?
 Gîi ý: 1. G«m-bro-vÝch: “Hìi tuæi trÎ, h·y giÕt chÕt Booc-ghÕt”
 2.Víi Thanh Th¶o cá t­îng tr­ng cho sù ®¬n s¬ khiªm nh­êng nh­ng cã søc sèng m·nh liÖt vµ lan nhanh. Cá cßn lµ biÓu t­îng cho tuæi trÎ.
“ m­êi t¸m hai m­¬i s¾c nh­ cá
dµy nh­ cá
yÕu mÒm vµ m·nh liÖt nh­ cá”
( T­êng ca-Nh÷ng ng­êi ®i tíi biÓn)
Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ h×nh ¶nh: “giät n­íc m¾t vÇng tr¨ng
long lanh trong ®¸y giÕng”?
Gîi ý: nguyªn nh©n c¸i chÕt cña lor-ca, h×nh ¶nh tr¨ng trong th¬ Lor-ca.
c. 4 dßng tiÕp: Lor-ca trong t©m t­ëng mäi ng­êi.
- Søc sèng m·nh liÖt cña tiÕng ®µn:
 * Di chóc sím cña Lor-ca: “khi t«i chÕt h·y ch«n t«i víi c©y ®µn ghi ta”
 + T×nh yªu nghÖ thuËt
 + Sù ®Þnh h­íng cho thÕ hÖ sau tiÕp b­íc vµ ph¸t triÓn.
 * Thñ ph¸p so s¸nh gîi liªn t­ëng ®a chiÒu: 
 +Xãt th­¬ng tµi n¨ng
 + BÊt tö ho¸ tiÕng ®µn cña Lor-ca, nghÖ thuËt Lor-ca.
 + Sù tiÕp nèi c¸c thÕ hÖ sau ®Ó hoµn thiÖn kh¸t väng cña Lor-ca.
- Søc sèng m·nh liÖt cña Lor-ca:
 * Gîi c¸i chÕt cña Lor-ca
 * TiÕc th­¬ng Lor-ca
 9 C¸i ®Ñp kh«ng bao giê bÞ huû diÖt.
§äc chÝn dßng cßn l¹i vµ bµy tá sù hiÓu biÕt cña em vÒ c¸c h×nh ¶nh: ®­êng chØ tay, dßng s«ng réng, nÐm l¸ bïa, nÐm tr¸i tim?
Thanh Th¶o muèn kh¼ng ®Þnh ®iÒu g× qua ®o¹n th¬ nµy? 
d. 9 dßng tiÕp: Sù ra ®i thanh th¶n cña Lor-ca.
- H×nh ¶nh thùc gîi liªn t­ëng tíi cuéc ®êi con ng­êi:
 * “®­êng chØ tay” – sè mÖnh con ng­êi ®· ®Þnh s½n.
 * “dßng s«ng réng” – ng¨n c¸ch 2 thÕ giíi cña ng­ßi sèng vµ cña ng­êi chÕt.
" Lor-ca ®· ®Õn tËn cïng sè phËn cña m×nh.
- H×nh ¶nh t­îng tr­ng:
 * “ghi ta mµu b¹c” – Lor-ca ra ®i cïng nghÖ thuËt cña m×nh
 * “nÐm l¸ bïa”, “nÐm tr¸i tim” –sù rêi bá cuéc sèng.
" sù ra ®i vÜnh viÔn cña Lor-ca.
- li-la li-la li-la – t¹o nh¹c ®iÖu
 -- ¸m chØ tiÕng ®µn (nghÖ thuËt) cña Lor-ca vÉn cßn.
9 §o¹n th¬ lµ sù t­ëng t­îng cña Thanh Th¶o vÒ cuéc gi¶i tho¸t cña Lor-ca: thanh th¶n, ®Çy chÊt nghÖ sÜ vµ sèng m·i trong c¶m xóc, t©m trÝ mäi ng­êi.
Kh¸i qu¸t nghÖ thuËt vµ néi dung cña bµi th¬ ?
III. Tæng kÕt.
 1. NghÖ thuËt:
 - ThÓ th¬ tù do víi c¸ch ng¾t dßng theo c¶m xóc m« pháng ©m thanh t¹o ra chÊt nh¹c; h×nh ¶nh t­îng trùng quen mµ l¹ gîi liªn t­ëng ®a chiÒu.
- CÊu tróc bµi th¬ mang d¸ng dÊp mét b¶n giao h­ëng.
- Sö dông s¸ng t¹o c¸c biÖn ph¸p tu tõ.
2. Néi dung:
Víi ®Æc tr­ng cña th¬ t­¬ng tr­ng, Thanh Th¶o ®· lµm næi bËt vÎ ®Ñp t©m hån, tµi n¨ng vµ sè ph©n bi th­¬ng cña Lor-ca. Qua ®ã, ng­êi ®äc thÊy sù tri ©m vµ ®ång c¶m s©u s¾c, sù kÕ thõa c¸ch t©n nghÖ thuËt cña Lor-ca cña Thanh Th¶o.
Lêi cuèi bµi: B©y giê víi c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i ngåi nhµ chóng ta cã thÓ biÕt ®Õn v¨n ho¸ c¸c n­íc trªn thÕ giíi . Nh­ng ë ngay thËp niªn 70 Thanh Th¶o ®· cho chóng ta biÕt ®Õn nh÷ng nÐt v¨n ho¸ truyÒn thèng ®Æc s¾c cña T©y Ban Nha qua bµi th¬ “§µn ghi ta cña Lor-ca” Sù tri ©m kh«ng bÞ ng¨n c¶n bëi kh«ng gian vµ thêi gian.
4. Cñng cè: 
 Tr¶ lêi nhanh 2 c©u hái sau:
 C©u 1: NhËn ®Þnh nµo sau ®©y kh«ng ®óng vÒ nhµ th¬ Thanh Th¶o?
¤ng lµ ngßi bót th¬ lu«n kh­íc tõ c¸ch biªu ®¹t dÔ d·i.
¤ng lµ ngßi bót th¬ lu«n nç lùc c¸ch t©n th¬ ViÖt, víi xu h­íng ®µo s©u vµo c¸ t«i néi c¶m .
¤ng lµ ngßi bót th¬ gãp phÇn lµm míi thÓ th¬ lôc b¸t b»ng nh÷ng t×m tßi theo h­¬ng hiÖn ®¹i, t¹o nªn nÐt ®éc ®¸o trong c©u tróc vµ h×nh ¶nh.
 ¤ng lµ ngãi bót giµu suy t­ m·nh liÖt, phãng tóng trong c¶m xóc Ýt 
nhiÒu mang mµu s¾c t­îng tr­ng.
 C©u 2: NhËn ®Þnh nµo ®óng vÒ nhµ th¬ Lor-ca?
Lor-ca lµ chiÕn sÜ ®Êu tranh cho tù do, cho cuéc sèng tèt ®ep.
Lorr-ca lµ mét nhµ th¬ ,nhµ so¹n kich næi tiÕng T©y Ban Nha
Lor-ca lµ nh¹c sÜ næi tiÕng víi c©y ®µn ghi ta.
Lor-ca lµ thÇn ®ång ©m nh¹c
 §¸p ¸n: c©u 1:C, c©u 2:B
5. DÆn dß:
 Häc thuéc bài th¬.
So¹n “Ng­êi l¸i ®ß s«ng s«ng §µ” ( Nguyễn Tuân)
Bµi vÒ nhµ: Nªu c¶m nhËn cña em vÒ h×nh t­îng Lor-ca trong bµi th¬ “§µn ghi ta cña Lor-ca”(Thanh Th¶o).